Türk Eğitim Sisteminde Denetim Alt Sisteminin Yapılanma Sorunsalı ve Bir Model Önerisi

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 27, 169 - 196, 31.07.2023

Halil Taş

https://doi.org/10.58689/eibd.1194319

Öz

Bilimsel ilkelere dayalı rehberlik işlevini yerine getirecek bir denetim sisteminin nasıl yapılandırılabileceğinin tartışıldığı bu çalışmada, denetim elemanlarının alanlarında uzmanlaşmalarını sağlayacak, denetimin ve rehberliğin daha etkili ve daha verimli yapılmasını sağlayacak, denetim elemanlarının rol, statü ve unvan karmaşasını ortadan kaldırılacak bir denetim modeli önerilmektedir. Bu çalışmada; mevzuat, isim/unvan veya teşkilat şemasının değişiminden çok denetime ilişkin zihniyet değişimi odak alınmıştır. Kavramsal tartışmaların ele alındığı, olay ve olguların analiz edildiği bir tarama çalışması olarak desenlenmiş olan bu çalışmada doküman incelemesi ve gözlem yoluyla elde edilen veriler öz deneyimsel bir yaklaşımla ele alınarak bir araştırma sentezine ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, dünyadaki eğitim denetimine ilişkin yaklaşımlar, denetime ilişkin yapılanma çabaları, uygulanan denetim modelleri, eğitim denetimine ilişkin haberler, olaylar ve kamuoyu kanaatleri de değerlendirmeye alınarak alanyazın destekli tartışmalar yapılmıştır. Yeniden yapılanmalarda en büyük sorun, mevcut düşünme modellerinin ötesini görememe veya mevcut modele fazlasıyla bağlı olma sorunudur. Denetim sisteminde yeniden yapılanmanın ilk adımının, dünü ısrarla tekrar et¬mekten vazgeçmekle atılabileceği söylenebilir. Akılcı, bilimsel ve çağdaş bir teftiş için günübirlik hissi girişimlerden vazgeçilmeli, gerçekçi ve hedeflere ulaştıracak somut adımlar atılmalıdır. Denetimden kaçınmayan, müfettişe güven veren ve onlara güven duyan, yaratıcı ve işbirlikçi denetimi teşvik eden, müfettişlerin sürekli öğrenen yetkin uzmanlar olmalarını sağlayan bir denetim sisteminin yapılandırılması elzemdir. Bu çalışmada, hata bulmak yerine eksiği tamamlamaya, buyurmak yerine istişare etmeye, ceza vermek yerine öneride bulunmaya, sorun yaratmak yerine çözüm üretmeye odaklı bir denetim anlayışı ve modeli önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Teftiş sistemi, denetim sistemi, teftiş, denetim, müfettiş, denetmen, denetim modülü

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı. (2019). Stratejik plan (2019-2023). https://sgb.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/27102020154519Stratejik%20Plan%20(2019-2023)%2023.10.2020.pdf
• Altıntaş, R. (1980). Liselerde kurum teftişi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Aslanargun, E. (2009). Öğretmen performansının değerlendirilmesi ve çoklu değerlendirme modeli. Milli Eğitim Dergisi, 38(183), 239-259.
• Aslanargun, E., & Tarku, E. (2014). Öğretmenlerin mesleki denetim ve rehberlik konusunda müfettişlerden beklentileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 20(3), 281-306.
• Aydın, İ. (2005). Öğretimde denetim durum saptama değerlendirme ve geliştirme. Pegem Akademi Yayıncılık
• Aydın, M. (2014). Çağdaş eğitim denetimi. Gazi Kitabevi
• Bursalıoğlu, Z. (2015). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Pegem Akademi Yayıncılık
• Bülbül, T., & Acar, M. (2012). Pair-wise scaling study on the missions of education supervisors in Turkey. Journal of Human Sciences, 9(2), 623-640.
• Cemaloğlu, N. (2017). Popülizme kurban edilen denetim sistemi. http://www. kamudanhaber.net/populizme-kurban-edilendenetim-sistemi-makale,354.
• Corbin, J., & Strauss, A. (2015). Basics of qualitative research. Sage Publications Inc.
• Cronin, P., Ryan, F., & Coughlan, M. (2008). Undertaking a literature review: A step-by-step approach. British Journal of Nursing, 17(1), 38-43. doi:10.12968/bjon.2008.17.1.28059
• Çağlar, S. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işledikleri disiplin suçları ve aldıkları disiplin cezaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Çağlayan E., & Kıratlı, A. D. (2017). Resim bölümlerinde uygulanan eğitim programları hakkında öğretim elemanı görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(4), 780-793
• De Grauwe, A. (2007). Transforming school supervision into a tool for quality improvement. International Review of Education, 53, 709-714.
• Dönmez, B. (2018). Türkiye’de eğitim denetiminin önemi ve denetim sisteminin yeniden yapılandırılması. Eğitime Bakış, 14(44), 3-9
• Döş, İ., & Kayran, M. (2013). İl eğitim denetmenlerinin rehberlik rolünü gerçekleştirme düzeyine ilişkin müdür yetkili öğretmenlerin görüşleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 87-103.
• Eğitim-Bir-Sen. (2018). Eğitim sisteminde izleme, değerlendirme, ölçme, denetim, özdenetim mekanizmaları nasıl olmalıdır. 2023’e Doğru Türk Eğitim Sistemi Bulma Konferansı ve Çalıştayı Raporu. Ankara: Eğitim-Bir-Sen yayını
• Eğitim-Sen (2018). Maarif müfettişliğine yönelik değişiklikler, eğitim denetiminde yeni sorunlara yol açacaktır. https://egitimsen.org.tr/maarif-mufettisligine-yonelik-degisiklikler-egitim-denetiminde-yeni-sorunlara-yol-acacaktir/
• Erdem, A. R., & Eroğul, M. G. (2012). Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre eğitim müfettişlerinin ders denetim yeterlikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 97-109.
• Glickman, C. D., Gordon, S. P., & Ross-Gordon, J. M. (2013). Supervision and instructional leadership: A development approach. Allyn and Bacon Press.
• Gökçe, F. (1994). Eğitimde denetimin amaç ve ilkeleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 73-78
• Gönülaçar, Ş (2018a). Eğitim denetiminde dönüşüm sancısı. Eğitime Bakış, 43, 88-97
• Gönülaçar, F. (2018b). İngiltere eğitim standartları ofisi (OFSTED) ve Türkiye’nin eğitim denetimi için bir model önerisi. Eğitime Bakış, 44, 24-32
• Gündüz, Y. (2010). İlköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin ilköğretim müfettişlerine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 1-23.
• Gündüz, Y., & Balyer, A. (2012). Türkiye’de ve bazı Avrupa ülkelerinde müfettişlerin yetiştirilme süreci ve karşılaşılan sorunlar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 84-95.
• Hall, J. B. (2017). Examining school inspectors and education directors within the organisation of school inspection policy: Perceptions and views. Scandinavian Journal of Educational Research, 61(1), 112-126.
• İpek, D. Ş. (2020). The future of education–OECD future scenarios. TEDMEM, https://tedmem.org/mem-notlari/degerlendirme/egitimin-gelecegi-oecd-gelecek
• Karakuş, M., & Yasan, T. (2013). Denetmen ve öğretmen algılarına göre il eğitim denetmenlerinin yeterlikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 1-19.
• Kayıkçı, K. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı müfettişlerinin denetim sisteminin yapısal sorunlarına ilişkin algıları ve iş doyum düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 44, 507-527.
• Kayıkçı, K., & Uygur, Ö. (2012). İlköğretim okullarının denetiminde mesleki etik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 18(1), 65-94.
• Köse, A. (2017). Türk Eğitim Sisteminde ders denetimi sorunsalı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46(2), 298-367
• Macnab, D. (2004). Hearts, minds and external supervision of schools: Direction and development. Educational Review, 56 (1), 53-64.
• Marzano, R. J., Frontier, T. & Livingston, D. (2011). Effective supervision-supportingthe art and science of teaching. ASCD Publication.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. MEB Yayınları
• Minaz, M. B. (2019a). Liderlik. M. Ali Akın (Ed.). Etik Liderlik içinde. (ss.11-54). Pegem Akademi Yayıncılık
• Minaz, M. B. (2019b). Kamu yönetiminde etik. H. Taş (Ed.). Eğitimde Etik içinde (ss.147-161). Pegem Akademi Yayıncılık
• Moustakas, C. E. (1990). Heuristic research: Design, methodology, and applications. Sage Publications Inc.
• Özmen, F., & Şahin, Ş. (2010). İlköğretim müfettişlerinin soruşturma görevini yerine getirirken karşılaştıkları sorunlar. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 92-109.
• Sağlam, A. Ç., & Aydoğmuş, M. (2016). Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin eğitim sistemlerinin denetim yapıları karşılaştırıldığında Türkiye eğitim sisteminin denetimi ne durumdadır. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 17-38
• Swaffield, S., & MacBeath, J. (2005). School self-evaluation and the role of a critical friend. Cambridge Journal of Education, 35(2), 239-252.
• Şahin, S., Çek, F., & Zeytin, N. (2011). Eğitim müfettişlerinin mesleki memnuniyet ve memnuniyetsizlikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(2), 221-246.
• Taş, H. (2018). 2023 eğitim vizyonunun teftiş ve kurumsal rehberlik düzenlemesi üzerine bir değerlendirme. Eğitime Bakış, 14(44), 10-17
• Taş, H., & Kıroğlu, K. (2017). Assessment of the 2017 primary school social studies curriculum according to teachers' views. Elementary Education Online, 17(2), 697-716
• Taymaz, H. (2015). Eğitim sisteminde teftiş: Kavramlar, ilkeler, yöntemler. Pegem Akademi Yayıncılık
• Tem-Sen. (2018). Milli Eğitim Bakanlığı teftiş sistemi ve maarif müfettişliği. Tüm Eğitimciler ve Eğitim Müfettişleri Sendikası (Tem-Sen) Raporu. http://www.temsen.org.tr
• Türk Eğitim-Sen. (2018). Türk eğitim sistemine ilişkin görüş ve öneriler. Türk Eğitim-Sen Raporu. http://www.turkegitimsen.org.tr
• Uluğ, F. (2004). Kamu yönetimi temel kanunu tasarısı ışığında kamu denetim sisteminde yeniden yapılanma. Amme İdaresi Dergisi, 37(2), 97-120
• Ünal, A., & Yıldırım, S. (2011). İlköğretim okulu müdürlerinin eğitim müfettişlerinden beklentileri. E-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 6(4), 2630-2645.
• Walsh, D., & Downe, S. (2005). Meta‐synthesis method for qualitative research: A literature review. Journal of Advanced Nursing, 50(2), 204-211. doi:10.1111/j.1365-2648.2005.03380.x
• Yalçın, A. (2018). Denetim, kadavraya otopsi değil hayata koruyucu hekimlik yapmaktır. Eğitime Bakış, 14(44), 1-2
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.