8. SINIF TÜRKÇE DERS KİTABININ KÖK DEĞERLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 29, 105 - 130, 31.07.2024

Aysel Arslan , Furkan Turan

https://doi.org/10.58689/eibd.1429452

Öz

Öğrencilere ulusal, manevi, ahlaki, dini ve evrensel değerlerin kazandırılması; sağlıklı karakter gelişimi, huzur, bireysel ilerleme, kişisel potansiyelin gerçekleştirilmesi ve başarıya ek olarak, ortak değerlere sahip bireylerin bir araya gelmesi, toplumsal devamlılığın korunması ve toplumların uyum içinde yaşaması için kritik bir öneme sahiptir. Değer kavramı, literatürde çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. Değerlerin kaynakları, toplumun iç kontrol mekanizmasının bir bileşenini oluşturur. Bu mekanizma içinde, toplum veya birey tarafından belirlenen normlar, toplum hayatına uyum sağlama hedefi doğrultusunda şekillenir. 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programında yer alan 10 kök değer olduğu görülmektedir. Bu kök değerlerin kazandırılmasında Türkçe ders kitabında yer alan metinlerin önemi oldukça fazladır. Bu araştırmada Millî Eğitim Bakanlığına (MEB) bağlı devlet okullarında okutulmakta olan MEB 8. Sınıf Türkçe Ders Kitabı incelenmiştir. Bu çalışma, kitap içeriğinde bulunan 8 tema çerçevesinde metinlerin kök değerlere ne ölçüde vurgu yaptığını belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada verilerin derlenmesinde nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırma verilerinin çözümlenmesinde ise betimsel analiz yöntemi kullanılmış ve amaçsal örneklemenin bir türü olan ölçüt örnekleme yöntemi ile çalışma grubu belirlenmiştir. Veriler, kök değerlerin frekansı üzerinde Excel programı kullanılarak analiz edilmiş ve frekans ile yüzde oranlarıyla çözümlenmiştir. Yapılan analizler neticesinde kitap içeriğinde en fazla yer alan kök değerlerin sırasıyla sevgi (f=29), vatanseverlik (f=25), saygı (f=18), yardımseverlik (f=12) ve dostluk(f=11) olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değer, Kök değerler, Türkçe, Değerler eğitimi.

Etik Beyan

Bu çalışmada etik dışı hiçbir eylemde bulunulmamıştır. Çalışmada doküman analizi kullanıldığı için etik kurul izni gerekmemektedir.

Kaynakça

• Aral, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığı’nın hazırladığı 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Arıcı, İ. ve Maden, K. (2018). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi öğretim programında saygı değeri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 237-256.
• Bauman, Z. (2013). The individualized society. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Beck, C. (1990). Better schools: A values perspective. London: Falmer Press, Taylor & Francis. https://doi. org/10.2307/1495152
• Belet, D. ve Deveci, H. (2008). Türkçe ders kitaplarının değerler bakımından incelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu: 2-4 Mayıs Çanakkale: Bildiriler. Çanak-kale: Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Candan, D. G. ve Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-161.
• Ceyhan, E. ve Yiğit, B. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi (3. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Coşkun, H. ve Derse, G. E. (2021). Türkçe ders kitabındaki metinlerin değerler eğitimi açısından incelenmesi ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 19(41), 9-35. https://doi. org/10.34234/ded.738543
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 39(174), 33-38. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3412
• Çankırılı, A. (2015). Ailede ve okulda değerler eğitimi. İstanbul: Zafer Basın Yayın.
• Çapaoğlu, E. ve Okur, A. (2015). Ortaokul Türkçe 8. sınıf ders kitaplarındaki şiirlerde yer alan değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 90-104. https://doi.org/10.19126/suje.53194
• Çelikpazu, E. ve Aktaş, E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarında yer alan metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi. Turkish Studies, 6(2), 413-424.
• Çetin, M. (2013). Din kültürü ve ahlak bilgisi dersinde eleştirel düşünme öğretimi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(4), 137-168.
• Deniz, K. ve Karagöl, E. (2018). Değerler eğitimi açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 244-255.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102
• Doğan, M. (2018). Ergenlerin değer yönelimleri ve değer yönelimlerinin internet bağımlılığıyla ilişkisinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(10), 263-285. https://doi. org/10.20860/ijoses.475240
• Dökme, K. ve Tunçer, B. K. (2022). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinlerin değerler yönünden incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 51(235), 2085-2106. https://doi.org/10.37669/ milliegitim.880197
• Eker, C. ve Ünlü, S. (2021). Din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitabının kök değerleri içermesi bakımından incelenmesi. The Journal of International Educational Sciences, 7(25), 71-88. http://dx.doi. org/10.29228/INESJOURNAL.47190
• Erickson, F. (1987). Transformation and school success: The politics and culture of educational achievement. Anthropology & Education Quarterly, 18(4), 335-356. https://doi.org/10.1525/ aeq.1987.18.4.04x0023w
• Gerekten, H. (2018). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki atasözlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Girmen, P. (2013). Türkçe eğitiminde atasözleri ve değer eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 117-142.
• Gül, M. (2017). Türkçe ders kitabındaki metinlerin (5. sınıf) değerler eğitimi yaklaşımıyla incelenmesi. Erciyes Journal of Education, 1(1), 59-78. https://doi.org/10.32433/eje.344692
• Gül, R. (2013). Bir değer eğitimi olarak ilköğretim döneminde doğruluk eğitimi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hitit Üniversitesi, Çorum.
• Gülmüş, R. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersi tarih konularında değer öğretimine ilişkin sınıf öğretmeni görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Halstead, J. M. ve Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202. https://doi.org/10.1080/713657146
• Husserl, E. (2003). Fenomenoloji üzerine beş ders. (H. Tepe, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınevi.
• Kâhya, A. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin değerler eğitimi bakımından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Kaşkaya, A. ve Duran, T. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarının değer aktarımı açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 417- 441. https://doi.org/10.24315/trkefd.303978
• Kayhan, E., Bağcı, Ö. ve Erişen, Y. (2019). Values education at sıbyan schools and pre-school’s curriculum Sıbyan mektepleri ile okul öncesi öğretim programlarında değerler eğitimi. Elementary Education Online, 18(3), 990-1003. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2019.609612
• Kaygana, M., Yapıcı, Ş. ve Aytan, T. (2013). Türkçe ders kitaplarında değer eğitimi. International Journal of Social Science, 6(7), 657-669. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1619
• Kenan, S. (2009). Modern eğitimde kaybolan nokta: Değerler eğitimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(1), 259-295.
• Keskin, Y. (2014). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerine göre değer eğitimi ve DKAB derslerinin zorunluluğu (Samsun Örneği). Milli Eğitim Dergisi, 44(203), 225-249.
• Kıroğlu, K. (2008). Bir meslek olarak öğretmenlik. Ö. Demirel ve Z. Kaya (Ed.), Eğitim bilimine giriş içinde (ss. 344-372). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Kluckhohn, C. (1951). Values and value-orientations in the theory of action: An exploration in definition and classification. In Toward a general theory of action (pp. 388-433). Harvard University Press. https:// doi.org/10.4159/harvard.9780674863507.c8
• Köylü, M. (2010). Değerler eğitiminde ailenin fonksiyonu. Aile ve Eğitim, 227-260.
• Küçükoğlu, A., Albayrak, F. ve Serin, N. (2020). Değerler eğitimi bağlamında Türkçe dersi: program ve ders kitaplarının karşılaştırmalı incelenmesi. Ana Dili Eğitim Dergisi, 8(4), 1499-1518. https://doi. org/10.16916/aded.797893
• MEB (2018). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Mertkan, Ş. (2015). Karma araştırma tasarımı. Ankara: Pegem Akademi.
• Miçooğulları, M. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabında (2019) yansıtılan kök değerler. Uluslararası Türkçe Öğretimi Araştırmaları Dergisi (UTÖAD), 1(2), 104-127. http://dx.doi.org/10.47834/utoad.10
• Öksüz, H. İ. ve Eken, N. T. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401. https://doi.org/10.16916/aded.543009
• Öntaş, T. (2016). İdeolojinin kültürel yorumu olarak değerler ve bir değerler ideolojisi olarak muhafazakârlık. Değerler Eğitimi Dergisi, 14(31), 159-185.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün ve S. B. Demir (Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Pless, N. ve Maak, T. (2004). Building an inclusive diversity culture: Principles, processes and practice. Journal of Business Ethics, 54, 129-147. https://www.jstor.org/stable/25123332
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. Florence: Free press. http://hdl.handle.net/10822/764490
• Rosebrough, T. R. ve Leverett, R. G. (2010). Transformational teaching in the information age: Making why and how we teach relevant to students. ASCD. https://eric.ed.gov/?id=ED516420
• Sallabaş, M. E. ve Dağ, M. (2020). Türkçe öğretim programlarına değerler eğitimi yönünden karşılaştırmalı bir bakış. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 6(2), 538-551.
• Sarıçam, H. ve Biçer, B. (2015). Affedicilik üzerinde ahlaki değer ve öz-anlayışın açıklayıcı rolü. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 109-122.
• Sarıkaya, B. (2023). Türkçe ders kitaplarındaki serbest okuma metinlerinde yer alan kök değerler: Türkçe 5. sınıf ders kitabı örneği. Tam Metin Bildiri. AICHSS International Conference on Humanity and Social Sciences. 10-12 Kasım 2023. Muş. s. 18-28.
• Sarıkaya, B. ve Yavuz, E. (2023). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının kök değerler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 209–224. https://doi.org/10.48066/kusob.1395001
• Sönmez, B. (2007). İnanç, değer ve şiddet. Kocaeli Üniversitesi Uluslararası Felsefe, 1-12. https://scholar. google.com.tr/scholar?oi=bibs&hl=tr&cluster=3340555432916805655
• Sürücü, T. (2022). Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretim programı ve ders kitaplarının kök değerler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Şahin, N. (2015). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinin kültürel değerler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Tarakcı, R. ve Kalenderoğlu, İ. (2022). Kök değerler açısından ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinler. International Journal of Education and New Approaches, 5(1), 139-157. https://doi. org/10.52974/jena.1133254
• Topal, Y. (2019). Değerler eğitimi ve on kök değer. Mavi Atlas, 7(1), 245-254. https://doi.org/10.18795/ gumusmaviatlas.543521
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2015). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem A Akademi.
• Yaman, H., Taflan, S. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7, 107-120.
• Yarbel, D. (2022). 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin on kök değere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, (19), 499-522.
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde incelemeler. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 490-506.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yorulmaz, B. (2017). Ailede değerler eğitimi. İstanbul: Erkam Yayıncılık.