Dijital Vatandaşlık Eğitiminin İnsani Değerlerin Gelişimine Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 21, 31.05.2023

Ahmet Aydın , Ergun Öztürk

https://doi.org/10.32433/eje.1234074

Öz

Araştırma hazırlanan ve öğrencilere verilen dijital vatandaşlık eğitiminin insani değerlere olan etkisine bakılmak amacıyla yapılmıştır. Araştırma bu amaç doğrultusunda deneysel desen modellerinden yarı deneysel desen yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada çalışma grubu olarak 2021-2022 eğitim öğretim yılı içerisinde öğrenim gören 7.sınıflardan gönüllülük esasiyle seçilen 40 öğrenciden oluşturulmuştur. Araştırmada Dilmaç (2007) tarafından geliştirilmiş bir ölçek olan İnsani Değerler Ölçeği kullanılmıştır. Ölçekte yer alan saygı, dostluk/arkadaşlık, barışçıl olma, sorumluluk, hoşgörü ve dürüstlük değerlerini bünyesinde barındıran dijital teknolojilerin ve platformların kullanıldığı gerçek yaşamdan esinlenerek oluşturulan öyküler hazırlanmıştır. Kontrol grubuna eğitim verilmemiş, deney grubuna ön hazırlık olarak dijital vatandaşlık ve alt boyutları hakkında bilgiler verilmiş sonrasında her biri bir hedef değeri öne çıkaran öyküler anlatılarak ana fikirlerin ve değerlerin öğrencilerce bulunması sağlanmıştır. Araştırmada yapılan ölçmelerin istatistiki analizi sonucunda öğrencilere uygulanan ön test sonuçlarında, kontrol ve deney grupları arasında istatistiki olarak anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir. Bu durum grupların denkliği görüşünü desteklemektedir. Deney grubunun insani değerler ölçeğinde ön test ve son test puanları arasında anlamlı farlılık olup olmadığını araştırmak için yapılan analizde deney grubunun eğitim sonrasında puanlarında artış olduğu tespit edilmiştir. Kontrol gurubunda ise alınan puanlara yönelik yapılan istatistiklere göre anlamlı bir farlılık oluşmamıştır. Deney grubu ile yapılan çalışma sonucunda sorumluluk, dostluk/arkadaşlık ve saygı değerlerine yönelik istatistiki anlamda farklılık oluşmuştur. Sonuç olarak hazırlanan dijital vatandaşlık eğitiminin insani değerlere yönelik olarak etkili olduğu kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijital vatandaşlık, Değer eğitimi, İnsani değerler

The Effect of the Digital Citizenship Education on Human Value Development

Öz

The aim of this research is to examine the effect of digital citizenship education given to students on human value perceptions. For this purpose, the research was carried out with the quasi-experimental design method, which is one of the experimental design models. In this research, the study group consists of 40 students selected on a voluntary basis from the 7th grades studying in the 2021-2022 academic year. The Human Values Scale developed by Dilmaç (2007) was used in the research. In the analysis carried out to investigate whether there is a significant difference between the pre-test and post-test scores of the experimental group in the human values scale, it was determined that the scores of the experimental group increased after the training. In the control group, on the other hand, there was no significant difference according to the statistics performed for the scores obtained. When the post-test scores of the human values scale applied at the end of the study were examined, it was determined that there was a significant difference in favor of the experimental group. As a result of the training with the experimental group, there was a statistical difference in favor of the experimental group regarding the values of responsibility, friendship/friendship and respect. As a result, it has been concluded that the digital citizenship education prepared is effective for human values.

Anahtar Kelimeler

Digital citizenship, Value Education, Human Values

Kaynakça

• Akbaba, A. ve Soycan, F. (2016). İlkokullarda görev yapan okul yöneticilerinin okullarını örgütsel ve toplumsal değerlere göre yönetmesi ve bu değerleri kazandırması ile ilgili öğretmen görüşleri. Artuklu Human and Social Science Journal, 1(1), 23-45.
• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi,6(16), 9-27.
• Aktepe, V. ve Yalçınkaya, E. (2016). Okul ortamında değerler eğitiminin öğrenci görüşlerine çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(17), 113-131.
• Alp, İ. ve Levent, F. (2020). Dijital dönüşümün öğrencilerin değerleri üzerindeki etkisine ilişkin öğretmen görüşleri. Turkish Studies, 15(3), 1611-1633.
• Atalay, G. E. (2019). Sanal dünyanın görgü kuralları: Netiket. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 1(2), 29-47.
• Aydın, M. (2011). Değerler, işlevleri ve ahlak. Eğitime Bakış Dergisi, 7 (19), 39-45.
• Bal, O. (2010). Teknolojinin sosyo-ekonomik yapıya etkileri. Akademik Bakış Dergisi, 20, 1-23.
• Balaman, F. (2016). Dijital öykülemenin üniversite öğrencilerinin demokratik değer yargılarına etkisi: Mustafa kemal üniversitesi örneği. Current Research in Education, 2(1), 42-52.
• Çağlayan, E. (2018). Değerler eğitimi ve uygulamalarına yönelik veli ve öğretmen tutumlarının değerlendirilmesi: Bingöl örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Bingöl Üniversitesi.
• Çiçekli, B. (2001). Avrupa birliği vatandaşlığı: Türk göçmenlerin bu kavram karşısındaki durumu. Amme İdaresi Dergisi, 34(3), 47-57.
• Çolak, B., Yalçın, B. ve Korkmaz, S. (2011). Türkiye’de internet kullanımının toplumsal yansımaları. XVI. Türkiye'de İnternet Konferansı, 30.
• Demircioğlu, İ. H. ve Tokdemir, A. M. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, İşlev ve İçerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88.
• Demirer, V. (2013). İlköğretimde e-öyküleme kullanımı ve etkileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması [Yayımlanmış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Dilmaç, B., Bozgeyikli, H. ve Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen adaylarının değer algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 5(13), 19-39 http://dx.doi.org/10.4135/9781452219448.n8
• Durmuş, Ç. (1996). Değerlerin meslek grupları açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Ekşi, H. ve Çiftçi, M. (2017). Lise öğrencilerinin problemli internet kullanım durumlarının dinî inanç ve ahlaki olgunluk düzeylerine göre yordanması. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 4(2), 181-206.
• Ergüney, M. (2017). İletişimin dijitalleşmesi ve iletişim fakültelerinde yeni medya eğitimi. Ulakbilge, 15, 1475-1486
• Farmer, L. (2014). How AASL learning standards inform ACRL’s information literacy. Communications in Information Literacy, 7(2), 171
• Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar: Ahlak Psikolojisi, Ahlaki Değerler ve Ahlaki Gelişme. Ötüken Yayınevi.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Harland, T. ve Pickering, N. (2011). Values in higher education teaching. Routledge
• Hawkes, N. (2005). Does teaching values improve the quality of education in primary schools? A study about the impact of introducing values education in a primary 94 school. Unpublished doctoral dissertation, Kellogg College, University of Oxford.
• Hill, B. V. (1991). Values education in Australian schools. Australian Council for Educational Research.
• Hökelekli, H. ve Gündüz, T. (2013). Üstün yetenekli çocukların değer yönelimleri ve eğilimleri. Değerler ve Eğitimi (s. 371-396). Dem Yayıncılık.
• Işıklı, Ş. (2015). Digital citizenship: An actual contribution to theory of participatory democracy. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 6(18), 21-37. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2015.1.002.x
• İşcan, C. D. ve Senemoğlu, N. (2009). Effectiveness of values education curriculum for fourth grades. Egitim ve Bilim, 34(153), 1-14.
• İşman, A. and Güngören, Ö. C. (2014). Digital citizenship. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 13(1), 73-77.
• Karaduman, H. (2011). 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin öğrencilerin dijital ortamdaki tutumlarına etkisi ve öğrenme öğretme sürecine yansımaları [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Kocadağ, T. (2012). Öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık düzeylerinin belirlenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Koç, R. ve Akdoğan, H. ( 2018). Çocuklara değer aktarımının önemi. International Journal of Social Science, 1(65), 1–16
• Korkmaz, İ. (2020). Nicel araştırmalarda evren, örneklem, örnekleme teknikleri. B. Oral ve A. Çoban (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s.147-160). Pegem Akademi.
• Köylü, M. (Ed.). (2016). Teoriden pratiğe değerler eğitimi. Nobel yayınları, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18660
• Kutlucan, E., Çakır, R. ve Yavuz, Ü. (2018). Dijital öykü anlatımı ile verilen değerler eğitimine yönelik bir eylem araştırması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(5), 2187-2202.
• Lim, W. Y., Tan, C. M., Nizam, M., Zhou, W. ve Tan, S. M. (2016). Toward digital citizenship in primary schools: leveraging on our enhanced cyberwellness framework. Future Learning in Primary Schools: A Singapore Perspective, 97-107.
• Maguire, L. ve Dupain, M. (2013). Health digital storytelling projects. American Journal of Health Education, 38(1), 41-43.
• Marshall, T. H. (2000). Yurttaşlık ve toplumsal sınıflar. İçinde A. Kaya (Çev.), Yurttaşlık ve toplumsal sınıflar (s.13-82). Gündoğan Yayınları.
• Marshall, T. H. (1964). Class, Citizenship and Social Development. Citizenship and social development. Doubleday, 28(4), 45-49.
• Mossberger, K., Tolber, C. J. ve McNeal, R. S. (2007). Digital Citizenship: The Internet, Society, and Participation. Cambridge, MA and London: The MIT Press, 2(9), 55-64.
• Ohler, J. B. (2010). Digital community, digital citizen. Corwin Press. http://dx.doi.org/10.4135/9781452219448.n8 Özcan, K. ve Sengir, S. (2016). İnternet bağımlılığı ve kişisel değerler arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pegem Atıf İndeksi, 699-708.
• Önder, M. ve Bulut, H. (2014). Temel dini değerler ve değerler eğitimi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1) , 15-32.
• Öngören, H. (2022). Türkiye'de internet kullanım eğilimi ve dijital vatandaşlık algısının insan hakları bağlamında incelenmesi. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, 5(9), 47-82.
• Öztürk, M. (2021). Dijital vatandaşlık araştırmalarının incelenmesi: Kavramsal ve yöntemsel eğilimler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 11(2), 385-393.
• Panev, V. ve Barakoska, A. (2019). Value-based educatıon: research results. Bulgarian Journal of Science and Education Policy, 13(2), 225-248.
• Peker Ünal, D. (2017). Bir öğretim programındaki dijital vatandaşlık öğeleri ve ortaöğretim öğrencilerinin dijital vatandaşlık ögelerine sahip olma durumları. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 180-195.
• Powney, J., Cullen, M. A., Schlapp, U., Glissov, P., Johnstone, M. ve Munn, P. (1995). Understanding values education in the primary school. Edinburgh: Scottish Council for Research in Education.
• Ribble, M. (2008). Passport to Digital Citizenship: Journey toward Appropriate Technology Use at School and Home. Learning & Leading with Technology, 36(4), 14-17.
• Ribble, M. (2011). Digital citizenship in schools, second edition. International Society for Technology in Education. Sağırlı, M. (2005). Bir konu alanı olarak vatandaşlık Bilgisi. İçinde E. T. Temiz (Ed.) Vatandaşlık Bilgisi İçinde (s. 9-25). Lisans Yayıncılık.
• Sakallı, H. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlık düzeyleri ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Schugurensky, D. (2005). Citizenship and citizenship education: Canada in an internatioanal context. Erişim adresi http://fcis.oise.ca/daniel schurensky/courses/4.citizenship&citized.doc.
• Şendağ, S. ve Uysal, Ö. (2010). Bilgi ve iletişim teknolojileri ışığında dönüşümler. H. F. Odabaşı (Ed.), Vatandaşlıkta dönüşümler (s. 257-280). İçinde. Nobel Yayın Dağıtım.
• Şimşek, E. ve Şimşek, A. (2013). New literacies for digital citizenship. Contemporary educational technology, 4(2), 126-137.
• Tamir, M., Schwartz, S. H., Cieciuch, J., Riediger, M., Torres, C., Scollon, C., Dzokoto, V., Zhou, X. ve Vishkin, A. (2016). Desired emotions across cultures: A valuebased account. Journal of Personality and Social Psychology, 111(1), 67–8
• TDK (2019). Güncel Türkçe sözlük. Değer. İçinde Güncel Türkçe Sözlük. Erişim Tarihi Aralık 1., 2019, https://sozluk.gov.tr/
• Thiroux, J. P. ve Krasemann, K. W. (2012). Ethics: Theory and practice (11th edition). Pearson Prentice Hall.
• Thome, H. (2015). Values, Sociology of. In: James D. Wright (ed.), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 2(25), 47-53.
• Turan, S. ve Aktan, D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259.
• Ulusoy, K. ve Arslan, A. (2014). Değerli bir kavram olarak : “Değer ve Değerler Eğitimi”. R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.), Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama. İçinde (ss. 1-16). Pegem Akademi.
• Yarar Kaptan, S. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde hoşgörü değerinin karma yaklaşıma dayalı bilgisayar destekli etkinliklerle öğretimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yürük, S. E. (2015). Dijital öykülemeye dayalı değerler eğitiminin öğrencilerin değer kazanımı ve tutumlarına etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat üniversitesi.