OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE DEĞERLER EĞİTİMİ İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALARIN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 19, 98 - 117, 14.06.2021

Ömer Ergenekon Cemal Aküzüm

Öz

Bu çalışmanın amacı, okul öncesi dönemde değerler eğitimine ilişkin yapılan çalışmaları incelemek ve bu çalışmalardan elde edilen sonuçlardan hareketle okul öncesi eğitimde değerler eğitimi ile ilgili çeşitli öneriler geliştirmektir. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği ile gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda 2013 ile 2020 yılları arasında “Okul Öncesi Döneme Yönelik Değerler Eğitimi” ile ilgili yapılan çalışmalar temel alınarak taranan Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yer alan 9 lisansüstü tez ile ULAKBİM ve Google Akademik veri tabanlarında yayınlanmış 20 makale ve 3 yayımlanmış tam metin bildiri araştırmanın veri kaynağını oluşturmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre; okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik olumlu tutum sergiledikleri ve bu dönemde değerler eğitiminin verilmesinin gerekli olduğunu belirttikleri, sınıf içi etkinliklerinde en fazla sorumluluk, yardımlaşma, saygı, hoşgörü ve sevgi değerlerini kullandıkları, çocuklara en kolay sevgi, saygı, yardımlaşma ve sorumluluk değerlerini kazandırabildiklerini, en zor ise empati, sabır, vefa ve adalet değerlerini kazandırabildiklerini düşündükleri saptanmıştır. Bir başka sonuca göre okul öncesi öğretmenlerinin 2013 yılında hazırlanan okul öncesi eğitim programında yer alan değerler eğitimini yetersiz buldukları ve bu eğitimi kendi tercih ettikleri etkinliklerle verdikleri saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değerler eğitimi, okul öncesi eğitim, okul öncesi öğretmeni.

Teşekkür

Yapmış olduğum çalışmada, hiçbir zaman desteklerini esirgemeyen ve deneyimleri ile bu çalışmanın olgunlaşmasında önemli katkıları olan değerli hocam Prof. Dr. Behçet ORAL'a teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Ada, E. (2016). Erken çocukluk döneminde yaratıcı drama yönteminin değerler eğitimine olan etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu. Akıtürk, H. K. ve Bağçeli-Kahraman, P. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının değerler eğitimine yönelik görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(38), 267-294. Akpınar, B. ve Özdaş, F. (2013). “Teachers” values education at primary schools: A qualitative analysis. Fırat University Journal of Social Science, 23(2), 105-113. Akto, A. ve Akto, S. (2017). Okul öncesi değerler eğitiminde kullanılan yöntem ve teknikler (nitel bir araştırma). e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 9(2). 1074-1095. Altan, M. Z. (2011). Çoklu zeka kuramı ve değerler eğitimi. Değerler Eğitimi Sempozyumu (26-28 Ekim). Osman Gazi Üniversitesi, Eskişehir. Aral, N. ve Kadan, G. (2018). 2013 Okul öncesi eğitim programının değerler eğitimi bağlamında incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(1), 113-131. Aslan, S. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimi ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. International Journal Of Eurasia Social Sciences,7(25), 203-227. Aspin, D. N. (2000). Values, beliefs and attitudes in education: The nature of values and their place and promotion in schools. Education, Culture and Values, 14, 197-218. Atabey, D. (2014). Okul öncesi sosyal değerler kazanımı ölçeğinin geliştirilmesi ve sosyal değerler eğitimi programının anasınıfına devam eden çocukların sosyal değerler kazanımına etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Aydın, M. Z. (2010). Okulda değerler eğitimi. Eğitime Bakış Dergisi, 6(18), 16-19. Bakan, T. (2018). Değerler eğitim programının anasınıfına devam eden çocukların değer kazanımı üzerine etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Balıkcı, G. N. (2015). Erken çocukluk döneminde değerler ve ahlak eğitimimin yeri ve önemi, Eğitimde Gelecek Arayışları: Dünden Bugüne Türkiye’de Beceri, Ahlak ve Değerler Eğitimi Uluslararası Sempozyumu, (16-18 Nisan), Bartın. Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Bilmez, B. ve Tarkoçin, S. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik algılarının incelenmesi (Bingöl ili örneği). Bingöl Araştırmaları Dergisi, 3(2), 113- 127. Cevherli, K. (2014). Okul öncesinde değerler eğitimi: Boğaziçi eğitim modeli (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Chaitanya, M. (2017). Value based education and methods, strategies, approaches to impart it in education. International Journal of Research Culture Society, 1(5), 6-10. Çimen, S. (2000). Ankara’da üniversite anaokullarına devam eden 5-6 yaş çocuklarında psiko-sosyal gelişimlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Dereli-İman, E. (2014). Değerler eğitimi programının 5-6 yaş çocukların sosyal gelişimine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 249-268. Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Dirican, R. ve Dağlıoğlu, H. E. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikaye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 3(2), 44–69. Ekşi, H. (2003). Temel insanî değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96. Erikli, S. (2016). Okul öncesi çocukları için bir değerler eğitimi programının geliştirilmesi ve uygulanması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Gökçek, B. S. (2007). 5–6 yaş çocukları için hazırlanan karakter eğitimi programının etkisinin incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Gümüş, H. (2014). Kültürel değerleri korumaya yönelik okul ortamına ilişkin öğretmen ve veli görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu. Güngör, E. (1998). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar: ahlak psikolojisi, ahlaki değerler ve ahlaki gelişme (Profesörlük Tezi). İstanbul: Ötüken Yayıncılık. Halstead, J. M. ve Taylor, J. M. (2000). Learning and teaching about values: a review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202. Hökelekli, H ve Gündüz, T. (2007). Üstün yetenekli çocukların değer yönelimleri ve eğitimleri. Eğitim ve değerler. Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu, İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları. Kahraman, H. ve Akgün, S. (2008). Empati becerileri eğitiminin okul öncesi eğitimin okul öncesi dönemdeki çocukların empati becerilerine ve sorun davranışlarına etkisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15 (1), 15-24. Karakaş, H. (2015). Değerler eğitimi etkinliklerinin okul öncesi öğretmenlerine göre değerlendirilmesi: Nitel bir çalışma, Dünden Bugüne Türkiye'de Beceri, Ahlak ve Değerler Eğitimi Uluslararası Sempozyumu, (16-18 Nisan), Bartın. Kasapoğlu, H. (2013). Okulda değerler eğitimi ve hikayeler. Millî Eğitim Dergisi, 43(198), 97-109. Katılmış, A., Ekşi, H. ve Öztürk, C. (2011). Efficiency of social studies integrated character education program. Educational Sciences: Theory and Practice, 11(2), 854-859. Kaya, Y., Günay, R. ve Aydın, H. (2016). Okul öncesi eğitimde drama yöntemi ile işlenen değerler eğitimi derslerinin farkındalık düzeyi üzerindeki etkisi. Sakarya University Journal of Education. 6(1), 23-37. Kızılçelik, S. ve Erjem, Y. (1994). Açıklamalı sosyoloji terimler sözlüğü. Ankara: Atilla Kitabevi. Kozikoğlu, İ. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin tutum ve görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2698-2720. Kulaksızoğlu, A. ve Dilmaç, B. (2000). İnsani değerler eğitimi programı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (12), 199-208. Kuşdil, M. E. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerinin değer yönelimleri ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikolojisi Dergisi, (45), 56-79. Kuzu-Jafarı, K. ve Demirel, M. (2019). Okul öncesi öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi. 4(1). 13-35. MEB, (1973). Milli eğitim temel kanunu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. MEB, (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4.-5. sınıf öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. MEB, (2013). Okul Öncesi Eğitim Programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Memduhoğlu, H. B. ve Yüce, T. (2020). Değerler eğitiminde drama yönteminin uygulanmasına ilişkin nitel bir çözümleme. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (51), 116-130. Meydan, A. ve Bahçe, A. (2010). Hayat bilgisi öğretiminde değerlerin kazandırılma düzeylerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Avrupa Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 20-37. Neslitürk, S. (2013). Anne değerler eğitimi programının 5-6 yaş çocuklarının sosyal beceri düzeyine etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Ogelman, H. G. ve Erten-Sarıkaya, H. (2015). Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin değerler eğitimi konusundaki görüşleri: Denizli ili örneği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 81-100. Oktay, A. (1999). Yaşamın sihirli yılları: Okul öncesi dönem. İstanbul: Epsilon Yayıncılık. Özkan-Kılıç, Ö. ve Özbek-Ayaz, C. (2018). 5-6 yaş grubu çocukların değerlere yönelik farkındalık düzeyini arttırmada değerler eğitimi programının etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 818-824. Öztürk, A. (Ed.). (2009). Sosyal bilgiler eğitimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Öztürk-Samur, A. (2011). Değerler eğitimi programının 6 yaş çocuklarının sosyal ve duygusal gelişimlerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Pekdoğan, S. ve Korkmaz, H. İ. (2017). Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarına verilen değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(37), 59-72. Sapsağlam, Ö. (2015). Anasınıfına devam eden çocuklara uygulanan sosyal değerler eğitimi programının sosyal beceri kazanımına etkisinin incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Sapsağlam, Ö. (2016). Okul öncesi dönemde karakter ve değerler eğitimi teoriden uygulamaya. E. Ömeroğlu (Editör). Ankara: Pegem Akademi. Sapsağlam, Ö. ve Ömeroğlu, E. (2016). Examining the effect of social values education program being applied to nursery school students upon acquiring social skills. Educational Research and Reviews, 11(13), 1262-1271. Sözkesen, A. (2015). 60-72 aylık çocukların değer eğitiminde öykü temelli yaratıcı drama yönteminin etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın. Şen, Ü. (2007). Millî Eğitim Bakanlığının 2005 yılında tavsiye ettiği 100 temel eser yoluyla Türkçe eğitimde değerler öğretimi üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara. Şirin, N., Şafak, M., Yuvacı, Z., Gür, Ç., Koçak, N. ve Koç, N. (2016). Değerler eğitimi programının 6 yaş çocuklarına etkisinin incelenmesi ve öğretmen görüşleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (35), 261-274. TDK (2020). Türk dil kurumu sözlüğü. http://www.tdk.gov.tr. (Erişim tarihi: 20.10.2020). Tanrıverdi, H. ve Erarslan, N. (2015). Okul öncesi çocukların sosyal uyum ve beceri düzeyleri ile değer kazanımları arasındaki ilişki. KTÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 9-23. Tarkoçin, S., Berktaş, D. ve Uyanık-Balat, G. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf içi etkinliklerde çocuklarla olan iletişimlerinde kullandıkları değerlerin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(2), 37-49. Tuğrul, Atik B. (1992). Anaokulu eğitimi alan ve almayan çocukların ruhsal uyum davranışlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Turan, S. ve Aktan, D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259. Ulusoy, K. (2007). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tarih ve ahlak eğitimi ilişkisi üzerine görüşleri (Sakarya il Örneği). Değerler Eğitimi Dergisi, 5(13), 155-177. Uyanık-Balat, G. ve Balaban-Dağal, A. (2011). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi etkinlikleri. (3. Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık. Uzun, M. ve Köse, A. (2017). Okul öncesi eğitimde değerler eğitiminin uygulanmasına yönelik öğretmen görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 305-338. Ünal, S. (2018). Okul Öncesi Eğitiminde Değerler Eğitiminin Değerlendirilmesi. 27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi (Değişen Dünyada Eğitim). Tam metin kitabı. 9-13. Üner, E. (2011). Okul öncesi eğitim programındaki 36-72 aylık çocuklara farklılıklara saygı eğitimi kazandırmanın öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri. Yaka, Ş., Yalçın, D. ve Denizli, E. (2014). Okul öncesi eğitimde verilecek öncelikli değerlere ilişkin veli görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(28), 169-192. Yaman, E. (2012). Değerler eğitimi. (2.Basım). Ankara: Akçağ Kitabevi. Yazar, T. ve Erkuş, S. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi eğitim programındaki değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 196-211. Yazıcı, M. (2014). Değerler ve toplumsal yapıda sosyal değerlerin yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 209-223. Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-84. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar. Yılmaz, M. ve Yılmaz, Ö.F. (2017). Sınıf ve okul öncesi öğretmenlerinin değer öğretimine ilişkin görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 737-748. Yuvacı, Z. (2013). Okulöncesi değer eğitimi uygulayan okullardan seçilen değerlerin ve etkinliklerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.