Öğretmenlerin İdeal Okul Müdürlerinde Görmek İstedikleri Liderlik Özelliklerinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 24, 84 - 108, 30.11.2023

Şehmus Eren

https://doi.org/10.55605/ejedus.1238000

Öz

Bu araştırma öğretmenlerin ideal okul müdürlerinde görmek istedikleri liderlik özelliklerinin belirlenmesini amaçlamaktadır. Nitel araştırma yöntemine ve olgubilim (fenemonoloji) desenine göre yürütülen araştırmanın katılımcıları 12 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan öğretmenler amaçlı örnekleme yöntemlerinden olan ölçüt örnekleme ve maksimum örnekleme yöntemleriyle seçilmiştir. Veriler araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmış olup betimsel ve içerik analiz teknikleriyle çözümlenmiştir. Araştırmada okul müdürlerinin öğrenme ortamlarının düzenlenmesi, bürokratik işlerin azaltılması, başarıyı artıracak uygulamaların gerçekleştirilmesi, sosyo-kültürel ve spor faaliyetlerin desteklenmesi, öğretmenlerle adil ve yapıcı etkileşimin sağlanması, velilerle işbirliği içinde olunması, öğretmenlere değer verilip korunması ve dönüt amaçlı değerlendirmelerin yapılması yönünde liderlik özellikleri göstermeleri gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlara bağlı olarak araştırmada okul müdürlerine öğretmenlerle sürekli etkileşim içinde olmaları, okul paydaşları arasında işbirliğini sağlamaları, karar ve uygulama süreçlerinde çoğulcu bir anlayışı benimsemeleri ve öğretmenleri güdüleyebilecek davranışlara ağırlık vermeleri yönünde önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, Müdür, İdeal Müdür, Lider, Yönetim, Liderlik Özellikleri, Çevre

Kaynakça

• Agih, A. A. (2015). Effective school management and supervision: Imperative for quality Education service delivery. African Research Review, 9(3), 62-74.
• Akdemir, A. S. (2009). Resmi ilköğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin kararlara katılma durumu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Akgül, M. ve Gündüz, N. (2010). Ankara merkez ilçeleri resmi-özel okullarda görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin alınan kararlara katılımları. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 15(4), 3-14.
• Aydın, M. (2005). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
• Balcı, A. (2007). Etkili okul ve okul geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Başar, H. (2000). Eğitim denetçisi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Berg, B. L. (2001) Qualitative research methods for the social sciences. Boston, MA: Allynand.
• Bilge, B. (2013). Öğrenci başarısını artırmada okul müdüründen beklenen liderlik özellikleri. AJELI-Anatolian Journal of Educational Leadership and Instruction, 1(2), 12-23.
• Bozan, S. ve Ekinci, A. (2018). Öğretmen performans değerlendirme sürecine ilişkin okul müdürü ve öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi: Nitel bir çalışma. Mukaddime, 9(2), 213-240.
• Bozkurt, E., Bayar, A. ve Üstün, A. (2018). Okul yöneticilerinin okul çevre ilişkileri ile ilgili sorunları ve çözüm önerileri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2561-2574.
• Buluç, B. (2009). İlköğretim okullarında bürokratik okul yapısı ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 34(152), 71-86.
• Bursalıoğlu, Z. (2010). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bush, T. (2008). Leadership and management development in education, Thousand Oaks, California: Sage.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cerit, Y. ve Yıldırım, B. (2017). İlkokul müdürlerinin etkili liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 902-914.
• Cheng, Y. C., & Mok, M. C. (2007). School based managemenet and paradigm shift in education: an empirical study. Internatinal Journal Of Educational Management, 21(6), 517-542.
• Cunningham, W. G., & Cordeiro, P. A. (2003). Educational leadership: A problem-based approach. Allyn ve Bacon/Longman Publishing.
• Çelik, M. (2010). Öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Çelikten, M. (2004). Bir okul müdürünün günlüğü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-135.
• Çelikten, M. (2006). Okul kültürünün şekillendirilmesinde müdürün rolleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(4), 123-139.
• Çevik, M. S. (2021). Okul yöneticilerinin plazma liderlik davranışlarının ve öğrencilerin vatandaşlık algılarının mekânsal analiz yöntemiyle incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Düzgünoğlu, M. A. (2019). Kolektif öğretmen yeterliği ile etkili okul arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ediger, M. (2014). The changing role of the school principal. College Student Journal, 48(2), 265-268. English, F. W., & Hill, J. C. (1990). Restructuring: The Principal and Curriculum Change. A report of the NASSP curriculum council. National Association of Secondary School.
• Erçetin, Ş. Ş. (2000). Lider sarmalında vizyon. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Everard, K. B., Morris, G., & Wilson, I. (2004). Effective school management. Sage.
• Evers, C. W. (2004). Ethics and ethical theory in educative leadership: A pragmatic and holistic approach. In P. A. Duignan & R. J. S. Macpherson (Eds.). Educative leadership (pp. 21-43). London: Taylor & Francis Group.
• Fullan, M. (2002). The change leader. Educational Leadership, 59(8), 16-21.
• Girgin, K. (2005). Etkili okul oluşturmada eğitim yöneticilerinin yönetim süreçleri bakımından öğretmen beklentilerini karşılama düzeyinin rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Griffin, M. S. (1993). Instructional leadership behaviours of catholic secondary school principals (Unpublished doctoral dissertation). The University of Connecticut, USA.
• Gümüş, A. E. (2011). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin yönetime katılma düzeyleri ile örgüt kültürü ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28, 531-548.
• Gümüşeli, A. L. (2004). Çağdaş okul müdürlerinin liderlik yeterlikleri ve Türk eğitimcilerinin bu konudaki görüşleri. Özel Okullar ve Eğitim Yönetimi Sempozyumu, Antalya.
• Gürbüz, R., Erdem, E. ve Yıldırım, K. (2013). Başarılı okul müdürlerinin özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 167-179.
• Haveydi, C. (2017). Okul öncesi eğitim kurumu müdürlerinin yönetim becerileri ile etkileme taktikleri arasındaki ilişkilerin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Helvacı, M. A. ve Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.
• Hess, F. M., & Kelly, A. P. (2005). Learning to lead? What gets taught in principal preparation programs. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. K. (2010). Eğitim yönetimi, teori, araştırma ve uygulama (Çev. Ed.: S. Turan). Ankara: Nobel Yayınları.
• Karagöz, S. (2008). İlköğretim okulu müdürlerinin yönetim süreçlerinde gösterdikleri performansın kendileri ve okul öğretmenleri tarafından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Konan, N. ve Yılmaz, S. (2018). Öğretmen performans değerlendirmeye ilişkin öğretmen görüşleri: Bir karma yöntem araştırması. Milli Eğitim Dergisi, 47(219), 137-160.
• Korkmaz, M. (2006). Okul yöneticilerinin kişilik özellikleri ile liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 46, 199-226.
• Mangaltepe, E. (2012). İlköğretim okul müdürlerinin yönetim beceriler ile öğretmenler etkileme becerilerine ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• McEwan, E. K. (2018). Etkili okul yöneticilerinin 10 özelliği: İyi performanstan muhteşem performansa. (Necati Cemaloğlu; Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Ed. ve Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Mestry, R., Moonsammy-Koopasammny, I., & Schmidt, M. (2013). The instructional leadership role of primary school principals. Education as Change, 17(1), 549- 564.
• Miles, M. B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Müdür Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği (2021). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/02/20210205-1.htm adresinden erişilmiştir.
• Mombourquette, C. (2013). Principal leadership: Blending the historical perspective with the current focus on competencies in the Alberta context. Canadian Journal of Educational Administration and Policy, 147(28), 1-19.
• Myrick, R. D. (2003). Developmental guidance and counselling: A practical approach (4th Ed.). USA: Educational Media Corporation.
• OECD. (2009). Millî Eğitim Bakanlığı Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü okul liderliğinin geliştirilmesi konferansı: Özet raporu. Ankara.
• Öner, S. (2007). Ortaöğretim kurumlarında görevli öğretmenlerin okul yönetimine katılma düzeyleri ile örgüt iklimi arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Özden, Y. (2002). Eğitimde yeni değerler, eğitimde dönüşüm. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özmen, F. ve Batmaz, C. (2006). İlköğretim okul müdürlerinin öğretmen denetimindeki etkililikleri: Hizmet yılı ve görev türü değişkenine göre öğretmen görüşleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 102-120.
• Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods (169-186). Beverly Hills, CA: Sage.
• Recepoğlu E. (2008). Okul müdürlerinin mizah yeteneğinin öğretmenlerin iş doyumlarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 33(150), 74-86.
• Sayın, N. (2008). Ortaöğretim kurumlarında kriz yönetimi stratejisinin incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Seggie, F. N., Sart, G. ve Akbulut Yıldırmış, M. (2017). Nitel araştırmaların raporlaştırılması. Seggie, F. N. ve Bayyurt, Y. (Ed.). Nitel araştırma, yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (371-384. ss.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sindhvad, S. P. (2009). School principals as instructional leaders: An investigation of school leadership capacity in the Philippines (Unpublished doctoral thesis). University of Minnesota, Minnesota.
• Şişman, M., & Turan, S. (2004). Eğitim ve okul yönetimi. İçinde, Yüksel Özden (Ed.). Eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı (ss. 99-146). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Terzi, A. R. ve Kurt, T. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin yöneticilik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılığına etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 33(166), 98-112.
• Townsend, T. (2010). Educating school leaders to think and act both locally and globally. International Journal of Leadership in Education, 13(3), 335-348.
• Tschannen-Moran, M., & Gareis, C. R. (2004). Principals' sense of efficacy: Assessing a promising construct. Journal of Educational Administration, 42(5), 573-585.
• Turgut, B. (2010). Anadolu liselerinde çalışan öğretmenlerin karar verme sürecine katılma düzeylerinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Usdan, M., B. Mcloud and M. Podmostko (2000). Leadership for Student Learning. http://www.iel.org/programs/21st/reports/principal.pdf adresinden 08.07.2022 tarihinde elde edilmiştir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8th ed.). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım, H. (2017). Okul müdürlerinin itibarını etkileyen bileşenlerin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Yılmaz, A. ve Boğa, Ç. (2011). İlköğretim okul yöneticilerinin liderlik davranış düzeyleri ile öğretmenlerin iş doyumu ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 17(2), 277-394.
• Yirci, R. ve Berk, B. (2021). Okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşlerine göre etkili okul müdürü: Nitel bir araştırma. Journal of History School, 50, 570- 598.