Sosyal bilgiler öğretim programlarının değerler açısından karşılaştırılması

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 26, 172 - 190, 30.11.2024

Hakan Öngören

https://doi.org/10.55605/ejedus.1562084

Öz

Öğretim programları Türk eğitim sistemindeki derslerin temelini oluşturmaktadır. Zira öğretim programları temel eğitim müfredatlarının uygulanması konusunda hazırlanan sistemli bir planı temsil etmektedir. Geçmişten günümüze doğru uygulanan öğretim programlarına bakıldığında ise çağın ihtiyaçlarına göre sürekli bir değişim ve yeniliğe uğradığı anlaşılmaktadır. Bu araştırmada da sosyal bilgiler öğretim programlarının (2005, 2015, 2018 ve 2024) değerler eğitimine yer vermesi açısından karşılaştırmalı olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada doküman inceleme tekniği kullanıldığı için nitel araştırma özelliği taşımakta olup veriler betimsel tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın veri kaynağını 2005, 2015, 2018 ve 2024 yıllarında MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından yayımlanan sosyal bilgiler öğretim programları oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak ise araştırmacılar tarafından geliştirilen Doküman Analiz Formu kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre; sosyal bilgiler öğretim programlarının değerler eğitimine yer vermesi bakımından çağın ihtiyaç ve gereksinimleri göz önünde bulundurularak sürekli bir yenilenme içerisinde olduğu, değerler açısından kazanım sayılarına bakıldığında en çok kazanımın olduğu öğretim programının 2005 sosyal bilgiler öğretim programı olduğu ve 2024 sosyal bilgiler öğretim programında “erdem-değer-erdem” modeli geliştirildiği görülmekte ve önceki programlardan farklı olarak mütevazılık ve mahremiyet gibi yeni değerlerin programa eklendiği tespit edilmiştir. Buna göre programlarda gerçekleşen değişim ve yeniliklerin doğru bir şekilde anlaşılması adına da öğretmenlere eğitim seminerlerinin verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Değerler, Kazanım, Sosyal Bilgiler Öğretim Programı

Etik Beyan

Etik Beyannamesi “Bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında belirtilen kurallara uyulduğunu ve “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbirini gerçekleştirmediğimi beyan ederim. Aynı zamanda yazarlar arasında çıkar çatışmasının olmadığını, tüm yazarların çalışmaya katkı sağladığını ve her türlü etik ihlalinde sorumluluğun makale yazarına ait olduğunu bildiririm

Comparison of social studies curricula in terms of values

Öz

If we look at the curricula that have been implemented from the past to the present, we can see that they have undergone continuous changes and innovations according to the needs of the time. This study aims to comparatively examine the social studies curricula (2005, 2015, 2018 and 2024) in terms of the inclusion of values education. As the research has used the document analysis technique, it has a qualitative research character and the data has been designed in a descriptive screening model. The data source of the study consists of the social studies curricula published by the Ministry of Education Board of Education and Discipline in 2005, 2015, 2018 and 2024. The document analysis form developed by the researchers was used as a data collection tool. According to the findings of the research, it can be seen that the social studies curricula are in continuous renewal considering the needs and requirements of the time in terms of including values education.When considering the number of achievements in terms of values, it can be seen that the curriculum with the highest number of achievements is the 2005 social studies curriculum.In the 2024 social studies curriculum, it can be seen that the "virtue-values-virtue" model has been developed and unlike the previous programmes, new values such as modesty and privacy have been added to the programme. Therefore, it is recommended that teachers be trained to understand the changes and innovations in the programmes.

Anahtar Kelimeler

Acquisition, Social Studies Curriculum, Values

Kaynakça

• Akdeniz, N. (2009). 6. sınıf sosyal bilgiler yeni ders programının uygulanmasında karşılaşılan güçlükler, [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Aktan, T. (2003). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (6 ve 7) ünitelerine ilişkin branş öğretmenleri ve müfettiş görüşleri-Sakarya ili örneği, [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Çiftçi, B., & Akça, D. (2019). 2005 ve 2018 sosyal bilgiler öğretim programlarının coğrafi beceri ve coğrafi kazanım alanlarının karşılaştırılması. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 33-59.
• Çoban, O., & Akşit, İ. (2018). 2005 ve 2017 Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının Öğrenme Alanı, Kazanım, Kavram, Değer ve Beceri Boyutları Açısından Karşılaştırılması. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 479-505. http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v7i1.1395.
• Dere, İ. (2018). Sosyal bilgiler öğretim programlarında (2005 ve 2017) sözlü tarih. Milli Eğitim Dergisi, 47(219), 33-56.
• Elçi, E., & Uzunboylu, H. (2020). The development of a universal and cultural values scale for values education. South African Journal of Education, 40(1), S1-S8. https://doi.org/10.15700/saje.v40ns1a1850.
• Erbaş, A. A. (2021). Sosyal bilgiler öğretim programındaki değerlerin sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(1), 23-40. https://doi.org/10.48146/odusobiad.779737.
• Esemen, A. (2020). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programı kazanımlarında değerler. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi (UEAD), 4(2), 89-109. https://doi.org/10.32960/uead.743762.
• Güleryüz, O. (2024). Sosyal bilgiler ve okul dışı ortamlarda okuryazarlık eğitimi etkinlik örnekleriyle “Vatandaşlık Okuryazarlığı”, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Haçat, S. O., & Demir, F. B. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler açısından incelenmesi. Journal of History School, XLIX, 4443-4466. https://doi.org/10.29228/joh.46733.
• Kafadar, T. (2019). Türkiye, ABD ve Fransa'nın sosyal bilgiler öğretim programları ve ders kitaplarının değerler eğitimi boyutunda karşılaştırılması, [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kafadar, T., Öztürk, C., & Katılmış, A. (2018). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programlarının değerler eğitimi boyutunda karşılaştırılması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 154-177.
• Kalaycı, N., & Baysal, S. B. (2020). Sosyal bilgiler öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi (2005- 2017-2018). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 106-129. https://doi.org/10.32709/akusosbil.544022.
• Kan, Ç. (2009). Sosyal bilgiler eğitiminde küresel vatandaşlık. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (26), 25-30.
• Karacan, H. (2018). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve ders kitaplarında yer alan milli ve değerlerin analizi. Journal of Innovative Research in Social Studies, 1(1), 1-10.
• Katılmış, A., Eksi, H., & Öztürk, C. (2011). Efficiency of social studies integrated character education program. Educational Sciences: Theory and Practice, 11(2), 854-859.
• Kılınç, G. (2024). Sosyal bilgiler ve okul dışı ortamlarda okuryazarlık eğitimi etkinlik örnekleriyle “Politik Okuryazarlığı”, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Merter, F., Kartal, Ş., & Çağlar, İ. (2012). Ortaöğretim İngilizce dersi yeni öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 43-58.
• Meydan, H. (2014). Okulda değerler eğitiminin yeri ve değerler eğitimi yaklaşımları üzerine bir değerlendirme. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 93-108.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2023). Öğretim programları okuryazarlığı öğretmen rehber kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı (a) (2024). 2005 Sosyal Bilgiler Ders Programı. https://tegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_06/13140945_sosyal_bylgyler_sunu.pdf.
• Millî Eğitim Bakanlığı (b) (30 Haziran 2024). 2015 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı. https://www.memurlar.net/common/news/documents/534274/31021236_sosyalbilgilertaslak.p df.
• Millî Eğitim Bakanlığı (c) (30 Haziran 2024). 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354.
• Millî Eğitim Bakanlığı (d) (30 Haziran 2024). 2024 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı. https://mufredat.meb.gov.tr/.
• Öngören, H., & Nurdoğan, A. (2023). Comparıson of the perceptıons and attıtudes of the sıxth-grade students of general secondary school and ımam hatıp secondary school towards the law and justıce course. Trakya Eğitim Dergisi, 13(1), 503-518. https://doi.org/10.24315/tred.1061328.
• Öngören, H. (2023). Ortaokul Öğretmenlerinin Hukuk ve Adalet Ders Kitabına Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 12(2), 328-338. https://doi.org/10.30703/cije.1184695.
• Öztürk, E., & Coşkun, Y. D. (2022). Türkiye ve Kanada ortaöğretim matematik dersi öğretim programlarının karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 188-202. https://doi.org/10.34056/aujef.1014046.
• Sarıbaş, S., & Babadağ, G. (2015). Temel eğitimin temel sorunları. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 3(1), 18-34.
• Sönmez, Ö. F., İrşi, E., Önlen, M., & Polat, U. (2019). 2018 Ortaokul öğretim programlarının hukuk okuryazarlığı açısından incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 906- https://doi.org/92810.29299/kefad.2019.20.02.012.
• Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Taşpınar, M. (2020). Kuramdan uygulamaya öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Tekşan, K. (2012). Türkçe dersi değerler eğitiminde Kutadgu Bilig’in kullanımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1-17.
• Topaloğlu, M. Y., & Kıyıcı, F. B. (2018). Okul dışı öğrenme ortamlarında yürütülen etkinliklerin öğrencilerin sosyobilimsel konulara ilişkin görüşlerine etkisi: Organ bağışı ve GDO. EUluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(1), 36-50. https://doi.org/10.19160/ijer.350189.
• Uymaz, M. (2024). Sosyal bilgiler ve okul dışı ortamlarda okuryazarlık eğitimi etkinlik örnekleriyle “Hukuk Okuryazarlığı”, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yıldırım A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, Y., & Çalışkan, A. (2024). 2024 sosyal bilgiler dersi öğretim programının 2005, 2015 ve 2018 programlarıyla karşılaştırılmalı analizi. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 8(1), 108-142. https://doi.org/10.46452/baksoder.1485390.
• Yıldırım, Y., & Çalışkan, H. (2017). 2005 ile 2017 sosyal bilgiler dersi öğretim programlarındaki değerlere ve değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 1(1), 7-23.
• Yiğittir, S., & Kaymakçı, S. (2012). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı uygulama kılavuzu’nda yer alan etkinliklerin değer eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 49-73.
• Yürütücü, A. (2001). Hekimlerin ahlaki değerleri ile meslek etiğinin istatistiksel olarak incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1). 157-172.