Quercus ilex türünün Türkiye’deki mevcut yayılışı, yeni yayılış alanlarının tespiti ve değerlendirmesi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 3, 195 - 220, 02.10.2020

Ünal Akkemik Osman Yalçın Yılmaz Hatice Çınar Yılmaz Orhan Sevgi Ece Sevgi Ferdi Akarsu Hüseyin Doğan

https://doi.org/10.31195/ejejfs.786041

Cited By: 2

Öz

Pırnal meşesi-kaba pırnal (Quercus ilex L.) Türkiye’de yayılış alanı ve dağılımı en az bilinen meşe türlerinin başında gelmektedir. Çok parçalı ve sınırlı bir yayılış alanına sahip olan türün askeri alan ve milli park haricindeki neredeyse tüm yayılış alanları yerleşim yerlerine yakın olup yer yer kent içerisinde kalmıştır. Makalenin amacı türün kentleşme ve insan etkisiyle azalan ve yeni tespit edilen yayılış alanlarına ilişkin inceleme ve değerlendirmeler yaparak Orman Genel Müdürlüğünün ormancılık uygulamaları için öneriler sunmaktır. Bu çalışmayla türün mevcut yayılış alanlarının durumu incelenmiş, İzmir ve Muğla’da yeni alanlar tespit edilmiş ve Muğla’daki bazı yayılış alanlarında da varlığı bulunamamıştır. Tür, ana hatlarıyla, denize en çok 3 km mesafede, Karadeniz Bölgesinde 0-300 m, Ege Bölgesi’nde de 0-1120 m yükselti aralığında yetişmekte, özel bir anakaya tercihi bulunmamaktadır. Yayılış alanları tahribat tehdidi altında olduğundan mutlaka korunmalı ve uygun alanlarda tohum bahçeleri ve gen koruma sahaları ayrılmalıdır. Tür düzeyinde teşhisi kolay olan bu türün Orman Genel Müdürlüğü’nün amenajman planlarında cins düzeyinde değil yani meşe yerine tür olarak yer alması ve yayılış alanlarında bu türün lehine uygulama yapılması türün korunması bakımından uygun olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Quercus ilex, pırnal meşesi, Akdeniz havzası, yeni yayılış alanı, Türkiye

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

117O982

Teşekkür

Türün yeni yayılış alanındaki bireylerini alanda ilk kez gözlemleyen ve arazi çalışmamıza katılarak tespit yapmamıza destek olan Orman Yüksek Mühendisi Sayın Sabahattin Bilge’ye teşekkür ederiz. Bu çalışma, TÜBİTAK-TOVAG-117O982 nolu proje kapsamında gerçekleştirilmiştir. Çalışmalar esnasında yardımcı olan Doktora öğrencisi Özgür Hüseyin Doğan’a teşekkür ederiz.

Detection and evaluation of current and new distribution areas of Quercus ilex in Turkey

Öz

Holm oak (Quercus ilex L.) distribution range is among the least known oak species distribution ranges in Turkey. Besides military areas and national parks, the limited distribution areas of this species are almost exclusively found near residential areas, and sometimes in towns. The aim of the article is to make suggestions for the forestry practices of the General Directorate of Forestry by conducting investigations and evaluations on the decline of the species due to urbanization and human impact and newly identified distribution areas of the species. With this study, the current status of existing distribution areas was examined and new distribution areas in Izmir and Mugla were identified; however, the species were not found in some previous distribution areas in Mugla. The species mainly grows at a maximum distance of 3 km from the sea at altitudes of 0-300m in the Black Sea Region and 0-1120m in the Aegean Region, and has no preference regarding the type of main rock. Since the distribution areas of the species are under the threat of destruction, they must be protected and space for seed orchards and gene conservation areas should be saved in appropriate areas. For the preservation of this species, it will be most appropriate to consider this easily identifiable species on the level of species, rather than grouped under the oak genus, in the management plans of the General Directorate of Forestry, and implementations supporting the species should be performed in distribution areas.

Anahtar Kelimeler

Quercus ilex, holm oak, distribution area, new areas, Turkey

Proje Numarası

117O982

Kaynakça

• Akkemik, Ü., Sevgi, O., Yılmaz, H., Sevgi, E., Yılmaz, O.Y. 2019. Herdem yeşil meşelerin Türkçe adları üzerine bir değerlendirme. Avrasya Terim Dergisi. 7 (1): 26-33.
• Elmas, E.. Kutbay, H.G. 2018. Biodiversity in different successional stages of Mediterranean enclaves distributed along Sinop Peninsula (Turkey). Plant Biosystems. 152 (3): 311-323.
• Günal, N. 1997. Türkiye’de Başlıca Ağaç Türlerinin Coğrafi Yayılışları, Ekolojik ve Floristik Özellikleri, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Günal, N. 2003. Türkiye’de sınırlı yayılışlı bir meşe türü: Quercus ilex (Pırnal meşesi). Öneri. 5 (19): 191-197.
• Günal, N. 2011. Pırnal Meşesinin (Quercus ilex) Türkiye’de Coğrafi Yayılışı, Ekolojik ve Floristik Özellikleri. (Ed: Deniz Ekinci) Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel. Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No: 6: 267-278.
• Hedge, I., Yaltırık, F. 1982. Quercus L., 659-683. Şu eserde (Ed. Davis P. H.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, cilt 7, Edinburgh.
• Kantarcı, M.D. 1990. Reşadiye Yarımadasının Ekolojik Özellikleri. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi. 40 (1-2A): 53-78.
• Kayacık, H. 1977. Türkiye Meşe Ormanlarına Toplu Bir Bakış ve Bunların Geleceği Hakkında Düşünceler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 27, Sayı:2, İstanbul.
• Koç, Y. 2015. Muğla ilinde korunan alanların koruma statüleri kapsamında incelenmesi üzerine bir araştırma. E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Michaud, H., Toumi, L., Lumaret, R., Li, T.X., Romane, F., Di Giusto, F. 1995. Effect of geographical discontinuity on genetic variation in Quercus ilex L. (holm oak). Evidence from enzyme polymorphism. Heredity. 74: 590-606.
• Özalp, G. 1993. Datça (Reşadiye) yarımadasının bitki toplumları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 43 (2): 77-100
• Schirone, B., Vessella, F., Varela, M.C. 2019. EUFORGEN Technical Guidelines for genetic conservation and use for Holm oak (Quercus ilex). European Forest Genetic Resources Programme (EUFORGEN), European Forest Institute.
• Uslu, T. 1985. Aydın’ın Batısında Küçük ve Büyük Menderes Nehirleri Arasında Kalan Bölge Vejetasyonunun Bitki Ekolojisi ve Sosyolojisi Yönünden Araştırılması. Gazi Üniv. Yay. 71, Fen. Ed. Fak. Yay. 8, 174 s.
• Yaltırık, F. 1984. Türkiye Meşeleri Teşhis Kılavuzu, Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Yayını, İstanbul.
• Zohary, M. 1973. Geobotanical Foundations of the Middle East, Vol. II, Stutgart, ss.357-514.