‘Öğretmenlik Mesleği’ ve ‘Öğrenci Yetiştirmek’ Kavramlarına İlişkin Metaforik Algılar

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 71, 141 - 158, 20.09.2017

Sevim Bezen İsil Aykutlu Nilgun Secken Celal Bayrak

Öz

Problem Durumu: Öğretmenlik mesleği ve öğrenci yetiştirmek, kişisel nitelik ve mesleki tutumlar sonucunda ortaya bir ürün çıkaran, bu ürünün telafisi olmayan, uzun süreçte yanıt veren ve sonucunda toplumsal bir kazanca dönüşen bir statü olarak tanımlanabilmektedir. Türkiye’de alan ve pedagojik formasyon eğitimi ile öğretmenlik mesleğine yönelik öğrenciler yetiştirilmektedir. Bu eğitim sürecinde öğrencilerin alan bilgisi ve öğretim yöntemleri açısından mesleki alanda gerekli olan tüm yeterliliklere sahip olmaları beklenmektedir. Bu eğitimlerin uygulaması ise, eğitim fakültesi lisans eğitiminde okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması, pedagojik formasyon eğitiminde öğretmenlik

156 Sevim BEZEN - Isil AYKUTLU - Nilgun SECKEN - Celal BAYRAK

Eurasian Journal of Educational Research 71 (2017) 141-158

uygulaması dersi ile gerçekleştirilmektedir. Okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması dersi öğretmen adaylarının öğretmen niteliklerinin gelişimine katkı sağlamakla beraber daha deneyimli olmalarına, öğretmenlik becerilerinin gelişimine ve bilgilerini sınıf ortamına aktarmalarına yardımcı olmaktadır. Böylece öğretmen adaylarının modern eğitim yaklaşımı kapsamında deneyim kazanarak öğrencilerin bilgileri oluşturmasında onlara rehber olma yetisine sahip olabilecekleri söylenebilir. Aynı zamanda öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik alınacak görüşlerinin onların bu mesleğe olan algılarını ve tutumlarını ortaya koyabileceği söylenebilir. Bu kapsamda öğretmenlik mesleği içerisinde yer alan öğretmen adaylarının mesleğe yönelik alınacak görüşlerinin ve onların bu mesleğe olan algılarının süreç içerisinde önemli olduğu düşünülmektedir.

Araştırmanın Amacı: Araştırmada pedagojik formasyon ve eğitim fakültesi biyoloji öğretmen adaylarının ‘öğretmenlik mesleği’ ve ‘öğrenci yetiştirmek’ kavramlarına ilişkin algılarının metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.

Araştırmanın Yöntemi: Araştırmanın amacına uygun olarak nitel paradigma desenlerinden ‘olgu bilim’ (fenomenoloji) kullanılmıştır. Bu desen sayesinde, bireylerin hisleri, algıları, görüşleri anlaşılarak yorumlanabilmektedir. Aynı zamanda olgu bilim deseninden yararlanılarak, araştırmanın doğasına uygun kesin ve genellenebilir sonuçlara ulaşılabilmektedir. Araştırmanın çalışma grubunu 2015-2016 eğitim-öğretim yılının bahar döneminde Ankara’da yer alan bir üniversitenin eğitim fakültesinde öğrenim gören ve pedagojik formasyon eğitimi alan 80 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının 40 (%50)’ı eğitim fakültesinde öğrenim görmekte (EFÖA), 40 (%50)’ı da pedagojik formasyon eğitimi (PFÖA) almaktadır. Örnekleme kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yöntemiyle seçilmiştir. Bu yöntemde araştırmacı erişilmesi kolay olan örneklemeyi seçerek araştırmaya hız ve pratiklik kazandırmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak metafor formu kullanılmıştır. Araştırmada öğretmen adaylarından sahip oldukları metaforların belirlenebilmesi için ‘Öğretmenlik mesleği ........... gibidir. Çünkü ..........’, ‘Öğrenci yetiştirmek ........... gibidir. Çünkü .............’ şeklinde dağıtılan metafor formunda yer alan cümleleri tamamlamaları istenmiştir. Öğretmen adaylarına form uygulanmadan önce metafor ile ilgili kısa bilgi verilmiştir. Öğretmen adaylarına formların dağıtılmasının ardından 20-25 dakika süre verilmiştir ve birbirlerinin görüş ve düşüncelerinden yararlanmadan doldurmaları istemiştir. Uygulama ders saati içerisinde gerçekleştirilmiştir. Formda yer alan metaforlar araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir ve veriler belirlenen olguyu yansıtabilecek bireylerden toplanılmıştır. Aynı zamanda araştırmacılar tarafından geliştirilen form alanda doktora eğitime sahip iki uzman tarafından incelenmiştir. Uzmanların görüşü ile veri toplama aracının araştırmanın problemine uygun ve uygulanabilir olduğu sonucuna varılmıştır. Verilerin analizi kodlama, kategorilerin oluşturulması, verilerin kod ve kategorilere uygun düzenlenmesi ve geçerliğin, güvenirliğin sağlanması şeklinde içerik analizi ile çözümlenmiştir. Ayrıca eğitim fakültesinde

Sevim BEZEN - Isil AYKUTLU - Nilgun SECKEN - Celal BAYRAK

Eurasian Journal of Educational Research 71 (2017) 141-158

157

öğrenim gören ve pedagojik formasyon eğitimi alan biyoloji öğretmen adaylarının oluşturdukları metaforların birbirinden farklılık gösterip göstermediğini sınamak için ki-kare testi uygulanmıştır ve elde edilen sonuçlar SPSS programı yardımıyla analiz edilerek yorumlanmıştır.

Araştırmanın Bulguları: Araştırmada öğretmen adaylarının ‘öğretmenlik mesleği’ kavramına yönelik 37, ‘öğrenci yetiştirmek’ kavramına yönelik ise 31 metafor ürettikleri belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının metaforları ‘öğretmenlik mesleği’ için altı, ‘öğrenci yetiştirmek’ için beş kategori altında yer almaktadır. Öğretmenlik mesleğine yönelik en fazla ifade edilen metafor ‘Annelik’, bu metaforu da ‘Ebeveynlik’ takip etmektedir. Ayrıca en fazla ifade edilen metaforların emek, sabır ve sorumluluk isteyen bir meslek olarak öğretmenlik kategorisinde yer aldıkları görülmektedir. Öğrenci yetiştirme kavramı için en fazla ‘Bir bitkiye hayat vermek’ metaforu ifade edilmiştir. Bu metaforun ardından kendi çocuğunu yetiştirmek ve heykeltıraşlık ifadeleri gelmektedir. Belirtilen metaforlar sabır, emek ve bilgi aktarımı ile öğrenci yetiştirmek kategorisinde yer almaktadır. Son olarak eğitim fakültesi ve pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının bu kavramlara ilişkin ürettikleri metaforlara karşılaştırmalı olarak bakıldığında, öğretmen adayları tarafından üretilen metaforların birbirlerinden anlamlı bir şekilde farklılık göstermediği belirlenmiştir.

Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini emek, sabır, sorumluluk, deneyim, yenilikçilik ve güven isteyen bir meslek olduğunu düşündükleri elde edilmiştir. Aynı zamanda öğretmenlerin öğrencilere rehber olunması gerektiği ve öğrenciler tarafından öğretmenlerin rol model olarak alındıkları ortaya çıkmıştır. Alanyazında öğretmenin daha çok bilgi aktarıcısı, bilgi kaynağı, pusula, bahçıvan, arkadaş vb. şekilde ifade edildiği tespit edilmiştir. Ancak ifade edilen bu algıların çevreye, kültüre, eğitime ve yaşantılara bağlı olarak değişebileceği bilinmektedir. Bu kapsamda araştırmada metaforlar PFÖA ve EFÖA’nın ‘öğretmenlik mesleği’ ve ‘öğrenci yetiştirmek’ kavramlarına ilişkin algılarını ortaya koymak amacıyla kullanılmıştır. Araştırmanın öğretmen adaylarının ‘öğretmenlik mesleği’ ve ‘öğrenci yetiştirmek’ kavramlarını nasıl algıladıklarını ortaya çıkarabileceğine ve bu sayede eğitim planlamasında kullanılabilecek yararlı bilgilerin elde edilebileceğine inanılmaktadır. Günümüzde öğretmenlerin nitelikli yönetici, rehber ve gözlemci gibi özelliklerinin ön plana çıktığı düşünüldüğünde, öğretmenlerinde görev ve sorumluluklarına yerine getirebilme inancına sahip olmaları beklenmektedir. Metaforların da bu inançların ortaya çıkarılmasında etkili bir araç olduğu bilindiğinden araştırmada metaforlar yardımıyla öğretmen adaylarının görüşleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Kısacası araştırmanın sonuçları göz önüne alındığında, öğretmen adaylarının algılarını ortaya çıkarmada metaforların etkili bir araç olduğu söylenebilir. Öğretmen adaylarının algılarının ortaya çıkarıldığı çalışmaların öğretmen yetiştirmeye katkı sağlayacağına inanılmaktadır. Farklı çalışma grupları ile gerçekleştirilecek olan araştırmalarda, güncel bir şekilde mesleğe yönelik algıların belirlenmesiyle

158 Sevim BEZEN - Isil AYKUTLU - Nilgun SECKEN - Celal BAYRAK

Eurasian Journal of Educational Research 71 (2017) 141-158

tutumlar hakkında genel bir bilgiye sahip olunabileceği düşünülmektedir. Ayrıca metaforların soyut konuların öğretimine yardımcı bir teknik olarak kullanılabileceği ve öğretim esnasında imgesel metaforlar aracılığıyla görsel materyaller hazırlanabileceği düşünüldüğünde, bu tarz metafor çalışmalarının öğretmenler, yöneticiler ve velilerle de gerçekleştirilmesi gerektiği önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen adayları, metaforlar, öğretmen yetiştirme, pedagojik formasyon.

Metaphorical Perceptions of the Concepts “Teaching Profession” and “Raising Students”

Öz

Purpose of Study: This study aims to reveal, via metaphors, pre-service biology teachers’ perceptions of “teaching profession” and “raising students.” Research Methods: In accordance with the aim of the study, phenomenology, one of the qualitative paradigm patterns, is used. The study group consists of 80 pre-service biology teachers taking pedagogical formation at the faculty of education at a state university in Ankara during the 2015-2016 academic year, spring semester. A metaphor form was used as a data-gathering tool. Data were analyzed through content analysis. Findings: Through the study, it was determined that pre-service teachers generated 31 metaphors for “raising students” and 37 metaphors for “teaching profession.” The most frequently used metaphor for “teaching profession” is “motherhood,” and “giving life to a plant” for “raising students.”

Implications for Research and Practice: As a result of the study, it was found that pre-service teachers think of teaching as a profession that requires labour, patience, responsibility, experience, innovation, and trust. Moreover, it was revealed that teachers should guide students and that students view teachers as role models. In this respect, since qualities such as being qualified leaders, guides, and observers are put at the fore for teachers today, it can be stated that teachers are expected to believe that they can carry out what is required of them

Anahtar Kelimeler

pre-service teachers metaphors teacher training pedagogical formation

Kaynakça

• Alger, L. C. (2009). Secondary teachers’ conceptual metaphors of teaching and learning: Changes over the career span. Teaching and Teacher Education, 25, 743-751.
• Aslan, S. (2013). Metaphoric examination of perception of teachers working in multigrade classrooms about “Teacher” concept. International Periodical for the Languages and History of Turkish or Turkic, 8(6), 43-59.
• Beauchamp, C., & Thomas, L. (2009). Understanding teacher identity: An overview of issues in the literature and implications for teacher education. Cambridge Journal of Education, 39(2), 175-189.
• Beijaard, D., Meijer, P. C., & Vermunt, J. D. (2000). Teachers’ perceptions of professional identity: An exploratory study from a personal knowledge perspective. Teaching and Teacher Education, 16, 749-764.
• Bell, C. L., & Robinson, N. G. (2004). The successful student teaching experience: Thoughts from the ivory tower. Music Educators Journal, 91, 39-42
• Boostrom, R. (1998). Safe Spaces: Reflections on an educational metaphor. Journal of Curriculum Studies, 30 (4), 397- 408.
• Bullough, R. V. (1991). Exploring personal teaching metaphors in pre-service teacher education. Journal of Teacher Education, 42(1), 43-51.
• Buyukozturk, S., Kilic Cakmak, E., Akgun, O. E., Karadeniz, S., & Demirel, F. (2012). Bilimsel arastirma yontemleri (13. basim) [Scientific research methods (13th edition)]. Ankara: Pegem Akademi Yayinlari.
• Cocuk, E. H., Yokus, G., & Tanriseven, I. (2015). Pedagogical formation students’ self-efficacy and metaphoric perceptions related to teaching profession. Mustafa Kemal University Journal of Graduate School of Social Sciences, 12(32), 373-387.
• Daymon, C., & Holloway, I. (2003). Qualitative research methods in public relations and marketing communications. London: Routledge.
• Dundar, H., & Karaca, T. E. (2013). Pedagogical formation students’ conceptual metaphors about pedagogical formation program. The Journal of the Industrial Arts Education Faculty of Gazi University 30, 19-34.
• Ekiz, D., & Kocyigit, Z. (2013). Exploring primary school teachers’ metaphors concerning “Teacher”. Kastamonu Education Journal, 21(2), 439-458.
• Eraslan, L., & Cakıcı, D. (2011). Pedagogical formation program students’ attitudes towards teaching profession. Kastamonu Education Journal, 19(2), 427-438.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2008). How to design and evaluate research in education (7th edition). New York: McGraw-Hill Higher Education.
• Gatti, L., & Catalano, T. (2015). The business of learning to teach: A critical metaphors analysis of one teachers’ journey. Teaching and Teacher Education, 45, 149-160.
• Gordon, T. (2010). School is like an ant’s nest: Spatiality and embodiment in schools. Gender and Education, 8(3), 301-310.
• Guerrero, M. C. M., & Villamil, O. S. (2002). Metaphorical conceptualizations of ESL teaching and learning. Language Teaching Research, 6, 95-120.
• Gur, H. (2012). Teacher and teaching-profession metaphors of pre-service teacher trainees: The case of Kosovo. E-Journal of New World Sciences Academy NWSA-Education Sciences, 7(3), 885-897.
• Hunt, C. (2006). Travels with a turtle: Metaphors and the making of a professional identity. Reflective Practice, 7(3), 315-332.
• Koc, S. E. (2014). The metaphorical perception of classroom teacher candidates regarding teacher and teaching profession concepts. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 15(1), 47-72.
• Lasky, S. (2005). A socio-cultural approach to understanding teacher identity, agency and professional vulnerability in a context of secondary school reform. Teaching and Teacher Education, 21, 899-916.
• Lortie, D. C. (1975). School-teacher: A sociological study. Chicago: The University of Chicago Press.
• Mahlios, M., & Maxson, M. (1998). Metaphors as structures for elementary and secondary pre-service teachers’ thinking. International Journal of Educational Research, 29, 227-240.
• Martinez, M. A., Sauleda, N., & Huber, G. L. (2001). Metaphors as blueprints of thinking about teaching and learning. Teaching and Teacher Education, 17, 965-977.
• Miles, M. B., & Huberman, M. (2002). The qualitative researcher’s companion. California: Sage Publications.
• Nayir, F. K., & Taneri, O. P. (2016). Examining of the opinions of Karatekin University pedagogic formation students’ reasons for choosing teaching profession according to gende. Karatekin University Journal of Faculty of Letters, 2(1), 1-14.
• Oxford, R., Tomlinson, S., Barcelos, A., Harrington, C., Lavine, R.Z., Saleh, A., & Longhini, A. (1998). Clashing metaphors about classroom teachers: Toward a systematic typology for the language teaching field. System 26(1), 3–50.
• Roberts, P., & Priest, H. (2006). Reliability and validity in research. Nursing Standard, 20, 41-45.
• Thomas, L., & Beauchamp, C. (2011). Understanding new teachers’ professional identities through metaphor. Teaching and Teacher Education, 27, 762-769.
• Ulukok, S., Bayram, K., & Selvi, M. (2015). Pre-service science teachers’ mental images towards biology concept (Metaphor analysis sample). International Online Journal of Educational Sciences, 7(3), 244-259.
• White, K. R. (2009). Connecting religion and teacher identity: The unexplored relationship between teachers and religion in public schools. Teaching and Teacher Education, 25, 857-866.
• Yalcin, M. O., & Eren, A. (2011). Lise ogrencilerinin matematik dersine iliskin metaforları, tutumlari ve basarilari: Iliskisel bir analiz [High school students’ metaphors, attitudes, and successes related to mathematics: A relational analysis.]. II. Ulusal Egitim Programları ve Ogretim Kongresi, Abant Izzet Baysal Universitesi.
• Yildirim, A., & Simsek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Arastirma Yontemleri [Qualitative Research Methods in Social Sciences]. Ankara: Seckin Yayincilik.
• Yilmaz, F., Gocen, S., & Yilmaz, F. (2013). Pre-service teachers’ perceptions of the concept of teacher: A metaphoric study. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 9(1), 151-164.
• Zhao, H., Coombs, S., & Zhou, X. (2010). Developing professional knowledge about teachers through metaphor research: Facilitating a process of change. Teacher Development, 14, 381-395.