Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programındaki Yaşam Becerileri ile İlgili Öğretmen Görüşleri

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 77, 1 - 18, 20.09.2018

Dilek Erduran Avcı Damla Kamer

Öz

Problem Durumu: Yaşam becerileri bireylerin
hayat boyunca karşılaştıkları sorunlarla başa çıkmalarını ve yaşamlarını etkili
şekilde yönetmelerini sağlayan becerilerdir. Bu noktada yaşamın niteliğini ve
değerini artırmak için yaşam becerilerine sahip olmanın gerekliliği
kaçınılmazdır. Yaşam koşullarıyla baş etme gereksinimi küçük yaşlardan itibaren
bireylerin yaşam becerileri eğitimleri almalarını zorunlu kılmaktadır. Bu
kapsamda birçok ülke yaşam becerilerine okul programlarında yer vermekte,
ihtiyaçlar doğrultusunda çeşitli yaşam becerisi kazandırmaya yönelik programlar
geliştirmekte ve uygulamaktadır. Geçmişten günümüze Türkiye’de fen dersi
programlarında yaşam becerileri kavramı ilk kez 2013-2014 öğretim yılında
uygulamaya konulan Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nda (FBDÖP) bir öğrenme
alt alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. FBDÖP’teki yaşam becerileri alt öğrenme
alanı; bilimsel bilgiye ulaşılması ve bilimsel bilginin kullanılmasına ilişkin
analitik düşünme, karar verme, yaratıcılık, girişimcilik, iletişim ve takım
çalışması gibi temel yaşam becerilerini kapsamaktadır. Öğrencilerin yaşam
becerileri kazanmasında ve bu becerileri geliştirmesinde öğretmenlerinin önemli
rollerden birine sahip olduğu düşünüldüğünde, öğretmenlerin yaşam becerilerine ilişkin
algılarının ve bu becerilerin FBDÖP’de yer almasına ilişkin görüşlerinin neler
olduğu soruları ortaya çıkmaktadır.

Araştırmanın Amacı: Bu araştırmanın amacı, fen
bilimleri öğretmenlerinin yaşam becerileri algılarını ve FBDÖP’te bir öğrenme
alanı olarak yaşam becerilerinin yer almasını nasıl karşıladıklarını ortaya
çıkarmaktır.

Araştırmanın Yöntemi: Bu araştırma, nitel araştırma
yöntemlerinden biri olan durum çalışması olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın
çalışma grubunu 2013-2014 eğitim öğretim yılında Burdur ili merkezine bağlı
ortaokullarda görev yapan ve araştırmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden
fen bilimleri öğretmenleri oluşturmaktadır. Bu kapsamda 13 bayan, 13 erkek
olmak üzere toplam 26 fen bilimleri öğretmeni araştırmaya katılmıştır. Veri
toplama aracı olarak görüşme formu kullanılmıştır. Görüşme formunda;
öğretmenlerin demografik özellikleri, yaşam becerilerinin onlar için ne ifade
ettiği, bu becerilerin FBDÖP’te yer almasını nasıl karşıladıkları, alt yaşam
becerisi alanlarını (analitik düşünme, karar verme, yaratıcı düşünme,
girişimcilik, iletişim, ve takım çalışması) fen dersinde kazandırılmaya
uygunluğu açısından nasıl değerlendirdikleri, kendi derslerinin bu becerilerin
kazandırılmasında etkililiği, bu becerileri kazandırmak için nasıl uygulamalar
yaptıkları, onları sınırlandıran ya da engelleyen durumlara ilişkin sorular yer
almaktadır. Yarı yapılandırılmış olarak gerçekleşen görüşmeler ses kayıt cihazı
ile kayıt edilmiştir. Veriler, betimsel ve içerik analizi yöntemleri
kullanılarak analiz edilmiştir. Yazılı doküman haline getirilen veriler,
anlamlı iki bölüme ayrılmıştır. Bu bölümler sırasıyla şunlardır; ‘Öğretmenlerin
yaşam becerileri algısı’ ve ‘FBDÖP’teki yaşam becerileri hakkında öğretmen
görüşleri’. Bu bölümlerden ilki içerik analizi, ikincisi ise betimsel analiz
ile gerçekleştirilmiştir.

Araştırmanın Bulguları: Öğretmenlerin yaşam becerileri
hakkındaki görüşleri iki ana tema etrafında toplanmaktadır. Bu temalar fen
okuryazarlığı ve 4-H yaşam becerileri olarak adlandırılmıştır. Araştırmanın
bulguları öğretmenlerin çoğunun yaşam becerilerini fen okuryazarlığı olarak
algıladığını, çok azının ise 4-H yaşam becerileri modelindeki bazı beceriler
ile ilişkilendirdiğine işaret etmektedir. Bunun yanı sıra öğretmenlerin yarısı
yaşam becerilerini hem fen okuryazarlığı hem de 4-H yaşam becerileri
modelindeki düşünme, yönetme, bağlantı kurma, katkıda bulunma, yaşama ve olma
becerileri olarak görmektedirler. Öğretmenlerin ifadeleri incelendiğinde fen
okuryazarlığının ‘anahtar fen kavramları’, ‘bilimsel süreç becerileri’,
‘fen-teknoloji-toplum-çevre’ ve ‘bilimsel ve teknik psikomotor beceriler’ alt
boyutları ile ilişkili olduğu görülmüştür. Hayatın getirdiği her türlü sorunla
başa çıkmaya yönelik ve kişilerin kendi bireysel dünyasında veya sosyal
yaşamında başarılı olmalarını sağlamaya yönelik öğretmen görüşleri 4-H yaşam
becerileri modelindeki bazı becerilerle ilişkilendirilmiştir. Sorumlu olma,
ileriyi görebilme, hayata uyum sağlama, dürüst olma, özgüven, zaman yönetimi,
mücadele etme, başarılı olma, iletişim kurabilme gibi beceriler bu temada ele
alınmıştır. Öğretmenlerin ifadeleri 4-H kapsamındaki sekiz yaşam becerisi
temasından altısıyla uyumlu bulunmuştur.

Öğretmenlerin
neredeyse tamamının yaşam becerilerinin FBDÖP’te yer aldığını fark etmediği
görülmüştür. Ancak çoğunluğu bu becerileri fen derslerinde kazandırılmaya uygun
beceriler olarak görmektedirler. Bu becerileri en çok proje çalışmaları ve
deneylerle kazandırabileceklerini düşünmektedirler.

Araştırmanın Sonuçları ve Öneriler: Öğretmenlerin çoğu
yaşam becerilerini fen okuryazarlığı olarak algılamaktayken, bazıları 4-H yaşam
becerileri modelindeki bazı beceriler ile ilişkilendirmişlerdir. Aslında neyin
yaşam becerisi olup neyin olmadığı konusunda literatürde bir fikir birliği
sağlanmış değildir. Bununla birlikte bu araştırmaya katılan çoğu öğretmenin
yaşam becerilerini fen okuryazarlığı olarak algılamasının nedeni FBDÖP’ün
vizyonuyla ilişkilendirilebilir. Öğretmenlerin yarıdan daha azı bu becerilere
yaşamın herhangi bir alanında karşılaşılabilecek kişisel sorunları yönetmeyi ve
bu sorunları çözmeyi içeren daha geniş anlamlı bir pencereden bakarken, çoğu
yaşam becerilerini özellikle kendi alanlarıyla (fen) sınırlı olarak
algılamaktadırlar. Öğretim programı kapsamında bakıldığında öğretmenlerin yaşam
becerileri farkındalıklarının düşük olduğu görülmüştür. Öğretmenler FBDÖP’te
alt yaşam becerileri olarak yer verilen analitik düşünme, karar verme, yaratıcı
düşünme, girişimcilik, iletişim ve takım çalışması becerilerini geliştirmeye yönelik
zaman zaman etkinlikler gerçekleştirdiklerini ve bu becerilerin bireylerde
olması gereken özellikler olduğuna inanmalarına rağmen, bu becerilerin FBDÖP’te
yer aldığını bilmemektedirler. Bununla birlikte öğretmenler fen derslerinin bu
tür yaşam becerileri geliştirmeye oldukça uygun bir ders olduğunu düşünmekte ve
bu becerileri önemsenmesi gerektiğine inanmaktadır.

Bireylere ihtiyaç duydukları becerilerin
kazandırılmasında en önemli paydaşlar arasında eğitim kurumları ve eğitimciler
gelmektedir. Ülkelerin koşul ve ihtiyaçları baz alınarak öğretim programlarının
içeriklerinin yaşam becerileri açısından değerlendirilmesi ve öğretmenlerin bu
konudaki ihtiyaçları, yeterlilikleri, onları teşvik eden ve sınırlandıran
durumlar hakkındaki görüşleri gibi birçok konuyu derinlemesine inceleyecek
araştırmalara ve hizmet içi eğitimlere ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

4-H yaşam becerileri, fen okuryazarlığı, öğretmen görüşleri, fen bilimleri dersi

Views of Teachers Regarding the Life Skills Provided in Science Curriculum

Öz

Purpose: Teachers have an important role to help their students acquire and improve their life skills. Therefore, it is essential to ask what science teachers think about the concept of life skills and how they perceive this concept. The aim of this study was to examine how science teachers perceive life skills and what they think about life skills as part of the learning process in Turkish Science Course Curriculum Research Methods: This research was conducted as a case-study. 26 science teachers, who worked in the centre of Burdur province, participated in the study. Most teachers perceived life skills limited only to their own branch of education (e.g., science). Implications for Research and Practice: It was essential for us to increase the level of teacher awareness about life skills, which are integrated to the curriculum, in order to make the students gain and/or improve the life skills required in the 21st century. We propose that new policies, which focus on pre-service and in-service educational activities that help teachers to improve their vocational qualifications to integrate their own life skills with the courses, should be developed Data were collected with semi-structured interviews. Findings: This study revealed that science teachersbelieved that life skills are necessary for every individual but when it was assessed according to Turkish Science Course Curriculum, awareness of relating life skills to daily life was significantly low.

Anahtar Kelimeler

4-H life skills, science literacy, teachers’ perceptions, science course

Kaynakça

• Ananiadou, K., & M. Claro (2009). 21st century skills and competences for new millennium learners in OECD countries (Report No. 41). OECD Education Working Papers, OECD Publishing.
• Ansari, H., Khorram, M., Soleimaninejad, A., & Ansari-Moghaddam, A. (2016). Predictors of life skills level of students in Zahedan University of Medical Sciences in Southeast of Iran. International Journal of Epidemiologic Research, 3(1), 33-41.
• Avsar, M. (2007). Yuksek ogretimde ogrencilerin girisimcilik egilimlerinin arastirilmasi, Cukurova Universitesinde bir uygulama [To determine entrepreneurship intentions of university students, study on Cukurova University students] (Unpublished Master’s thesis). Cukurova Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Adana.
• Ayra, M., & Kosterelioglu, I. (2015). Ogretmenlerin yasam boyu ogrenme egilimlerinin mesleki oz yeterlik algilari ile iliskisi [The relationship between teachers’ lifelong learning tendencies and their perceptions of professional self-efficacy]. NWSA-Education Sciences, 10(1), 17-28.
• Ayvaci, H.S., Bakirci, H., & Yildiz, M. (2014). Fen bilimleri ogretmenlerinin hizmet ici egitim uygulamalarına iliskin gorusleri ve beklentileri [Science and technology teachers’ views and expectations about in-service training practices]. Amasya Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 3(2), 357-383.
• Bacanak, A. (2013). Teachers' views about science and technology lesson effects on the development of students' entrepreneurship skills. Educational Sciences: Theory & Practice, 13(1), 622-629.
• Balbag, Z., Leblebicier, K., Karaer, G., Sarikahya, E., & Erkan, O. (2016). Turkiye’de fen egitimi ve ogretimi sorunlari [Science education and teaching problems in Turkey]. Egitim ve Ogretim Arastirmalari Dergisi, 5(3), 12-23.
• Basturk, R. (2012). Ilkogretim ogretmenlerinin hizmet ici egitime yonelik algi ve beklentilerinin incelenmesi [Investigation of elementary school teachers’ perception and expectation about in-service education]. Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 42(2012), 96-107.
• Cedefop (2018). Insights into skill shortages and skill mismatch: Learning from Cedefop’s European skills and jobs survey (Cedefop reference series; No 106). Luxembourg: Publications Office.
• Danish, S., Forneris, T., Hodge, K., & Heke, I. (2004). Enhancing youth development through sport. World Leisure Journal, 46(3), 38-49. doi:10.1080/04419057.2004.9674365
• Darling-Hammond, L. (2006). Constructing 21st-century teacher education. Journal of Teacher Education, 57(3), 300-314.
• Erawan, P. (2010). Developing life skills scale for high school students through mixed methods research. European Journal of Scientific Research, 47(2), 169-186.
• Erduran-Avci, D., Onal, N.S., & Usak, M. (2014). Turkish teachers’ opinions about science-technology-society-environment acquisitions in science and technology course curriculum. Journal of Baltic Science Education, 13(2), 216-230.
• European Communities (2008). The European qualifications framework for lifelong learning. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. doi: 10.2766/14352
• European Commission/EACEA/Eurydice (2012). Developing key competences at school in Europe: Challenges and opportunities for policy. Eurydice report. Luxembourg: Publications Office of the European Union. Fox, J., Schroeder, D., & Lodl, K. (2003). Life skill development through 4-H clubs: The perspective of 4-H alumni. Journal of Extension, 41(6).
• Gultekin, M., Cubukcu, Z., & Dal, S. (2010). Ilkogretim ogretmenlerinin egitim ogretimle ilgili hizmet ici egitim gereksinimleri [In-service training needs of the primary school teachers regarding education-teaching]. Selcuk Universitesi Ahmet Kelesoglu Egitim Fakultesi Dergisi, 29, 131-152.
• Gunes, F., & Uygun, T. (2016). Ogretmen yetistirmede beceri uyusmazligi [Skill discrepancy in teacher education]. Ahi Evran Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 2(3), 1-14.
• Hanbury, C. (2008). The life skills handbook. December 20, 2015, from http://clarehanbury.typepad.com/life-skills-handbooks/6-FREE-LifeSkills-Activity Sessions.pdf.
• Hendricks, P. (1998). Targeting life skills model. Iowa State University Extension. Retrieved December 20, 2015, from http://www.extension.iastate.edu/4H.
• Kaufman, K. J. (2013). 21 Ways to 21st century skills: Why students need them and ideas for practical implementation. Kappa Delta Pi Record, 49(2), 78-83. doi: 10.1080/00228958.2013.786594
• Kennedy, F., Pearson, D., Brett-Taylor, L., & Talreja, V. (2014). The life skills assessment scale: Measuring life skills of disadvantaged children in the developing world. Social Behaviour and Personality, 42(2), 197-210.
• Kivunja, C. (2014). Do you want your students to be job-ready with 21st century skills? Change pedagogies: A pedagogical paradigm shift from Vygotskyian social constructivism to critical thinking, problem solving and siemens’ digital connectivism. International Journal of Higher Education, 3(3), 81-91. doi:10.5430/ijhe.v3n3p81
• Kivunja, C. (2015). Teaching students to learn and to work well with 21st century skills: Unpacking the career and life skills domain of the new learning paradigm. International Journal of Higher Education, 4(1), 1-11. doi: 10.5430/ijhe.v4n1p1
• Koyuncu, K., & Kavcar, N. (2016). Ogretmenlerin 2007 fizik programina ve uygulamalarina yonelik goruslerine kisisel ozelliklerinin etkisi [Effects of the teachers’ personal features on their remarks about the 2007 secondary school physics curriculum and its applications]. Amasya Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 5(2), 373-418. doi:10.17539/aej.33651
• Kurtdede-Fidan, N., & Aydogdu, B. (2018). Life skills from the perspectives of classroom and science teachers. International Journal of Progressive Education, 14(1), 32-55.
• Lane, K.L., Pierson, M.R., & Givner, C.C. (2004). Secondary teachers’ views on social competence: Skills essential for success. The Journal of Special Education, 38(3), 174-186.
• Larson, L.C., & Miller, T.N. (2011) 21st century skills: Prepare students for the future. Kappa Delta Pi Record, 47(3), 121-123. doi: 10.1080/00228958.2011.10516575 OECD (2013). Teachers for the 21st century: Using evaluation to improve teaching. OECD Publishing. OECD (2016). Skills matter: Further results from the survey of adult skills. Paris: OECD Publishing.
• Ozturk, E., & Bektas, M. (2018). Ogrencilerin okul oncesi egitimden ilkokula gecislerinde yasam becerilerini kazanmalarina yonelik ogretmen goruslerinin incelenmesi [Examination of teachers’ opinions about the acquisition of the life skills of the students transitioning from preschool to primary school]. Journal of Human Sciences, 15(2), 1097-1115. doi:10.14687/jhs.v15i2.5365 Partnership for 21st Century Skills (P21) (2015). P21 framework definitions. Retrieved April 01, 2018, from http://www.p21.org/our-work/p21-framework
• Raja, W.D., Mullaikodi, M., & Asaph, A. (2015). Personal and institutional impact on life skills among teacher educators. Paripex-Indian Journal of Research, 4(7), 55-57.
• Saavedra, A.R., & Opfer, V.D. (2012). Learning 21st-century skills requires 21st-century teaching. Phi Delta Kappan, 94(2), 8-13.
• Suminar, T., Prihatin, T., & Syarif, M.I. (2016). Model of learning development on program life skills education for rural communities. International Journal of Information and Education Technology, 6(6), 496-499. doi: 10.7763/IJIET.2016.V6.739
• Svanemyr, J., Baig, Q., & Chandra-Mouli, V. (2015) Scaling up of life skills based education in Pakistan: A case study. Sex Education, 15(3), 249-262. doi: 10.1080/14681811.2014.1000454
• The Turkish Ministry of National Education (TMNE) (2005). Ilkogretim fen ve teknoloji dersi 6, 7 ve 8. siniflar ogretim programi [Primary schools science and technology course curriculum for grades 6, 7, and 8]. Ankara: T.C. Milli Egitim Bakanligi. The Turkish Ministry of National Education (TMNE) (2013). Ilkogretim kurumlari (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi ogretim programi [Primary institutions (primary and middle schools) science course program]. Ankara: T.C. Milli Egitim Bakanligi. The Turkish Ministry of National Education (TMNE) (2018). Fen bilimleri dersi ogretim programi [Science course curriculum]. Ankara: T.C. Milli Egitim Bakanligi.
• Trilling, B., & Fadel, C. (2009). 21st century skills: Learning for life in our times. San Francisco, CA: John Wiley & Sons.
• Turkish Education Association (TEA) (2009). Ogretmen yeterlilikleri ozet rapor [Teacher qualifications summary report]. Ankara: Turk Egitim Dernegi, Adim Okan Matbaacilik Basim Yayin.
• Turkish Qualification Framework (TQF) (2015). Turkiye yeterlilikler cercevesi [Turkish qualification framework]. Ankara: Mesleki Yeterlilik Kurumu.
• Ucar, R., & Ipek, C. (2006). Ilkogretim okullarinda gorev yapan yonetici ve ogretmenlerin MEB hizmet ici egitim uygulamalarina iliskin gorusleri [The views of primary schools’ administrators and teachers about in-service training programs in the Turkish educational system]. Yuzuncu Yil Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 1(3), 34-53.
• UNESCO. (2004). Report of the inter-agency working group on life skills in EFA. Paris: Unesco. United Nations. (2003). Life skills training guide for young people: HIV/AIDS and substance use prevention. New York: Economic and Social Commission for Asia and the Pacific.
• Wallace, C. S., & Priestley, M. (2011). Teacher beliefs and the mediation of curriculum innovation in Scotland: A socio‐cultural perspective on professional development and change. Journal of Curriculum Studies, 43(3), 357-381. doi:10.1080/00220272.2011.563447 World Health Organization (WHO) (1997). Life skills education for children and adolescents in schools. Geneva: Programme on Mental Health World Health Organization.
• Yildirim, A., & Simsek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel arastirma yontemleri [Qualitative research methods in the social sciences]. Ankara: Seckin Yayincilik.