Sanat Eğitimi Yoluyla Kültürel Miras Çalışmaları: Aizanoi Antik Kentinde Bir Öğretim Uygulaması

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 83, 29 - 56, 31.10.2019

Burcin Turkcan

Öz

Problem Durumu: Çocuk sanat yoluyla kendini ifade ederken özgür bir
ortamda daha zengin bir içerik ve daha fazla deneyimlenmiş bir yaşantı yoluyla
öğrenme olanağı bulur. Eğitimde sanatın ve sanat eğitiminin kullanılması ile
bireyler, kazandıkları farklı bakış açıları ile yaratıcı yetilerini
yaşamlarının her alanına transfer edebilecek, estetik bir bilinç kazanarak
çevresini güzelleştirebilecek ve sanattan anlayan bilinçli sanat tüketicileri
olarak toplumda yerlerini alacaklardır. Sanat eğitimi yalnız okulla değil, okul
dışıyla ve kültürle doğrudan ilişkili olan bir öğretim alanıdır. Bu bağlamda,
sanat eğitimi sanatın ve kültürün doğru bir biçimde tüketilmesini ve
geliştirilmesini sağlayacak bilinçli sanat tüketicileri yetiştirilmesi
bakımından da önemlidir. Bilinçli sanat tüketicisi olan bireyler kendi
kültürlerini, geçmişlerini ve toplumsal üretimlerini izleyip değer veren ve
onları bir sonraki kuşaklara aktarabilen niteliklere sahiptir.

Bu
araştırmada, öğrencilerin kendi geçmiş kültürlerini ve tarihlerini öğrenerek
kültürel miraslarına sahip çıkmalarını sağlamak amacıyla bir sanat eğitimi
uygulaması gerçekleştirilmiştir. Kültürel miras, bir toplumun tarihsel
sürecinde biriktirdiği tüm deneyim ve gelenekleri, yani kültürel zenginliğini
gelecek kuşaklara aktarabilmesi ile ilgili bir kavramdır. Sanat eğitiminin
ilkokullardaki uygulama alanlarından biri olan Görsel Sanatlar Dersi Öğretim
Programında (2013) da kültürel miras konusuna ayrı bir vurgu yapılmaktadır.
Araştırma, yaşadıkları yerin tarihi ve kültürel geçmişleri hakkında farkındalık
yaratma amacıyla sanat etkinliklerinin kullanılması yönünde tasarlanmıştır. Bu
yönüyle araştırma, zengin bir tarihsel birikim ve kültürel mirasa sahip bir
ilçede yaşayan çocukların kendi kültürlerini tanıyarak ona sahip çıkmalarını ve
böylece artık kaybolan kültürel değerlere farkındalık kazandırmayı amaçlaması
bakımından önemlidir. Ayrıca araştırma, eğitim sürecinin çocuklara yaz tatili
içinde sanat eğitimi yoluyla yapılması ve eğlenceli bir biçimde tasarlanması
bakımından da önemli görülmektedir.

Araştırmanın
Amacı: Bu araştırmanın
amacı, ilkokul düzeyindeki öğrencilerin yaşadıkları yerin kültürel mirasını
planlanmış sanat etkinlikleri aracılığı ile tanımalarını sağlamaktadır. Bu
temel amaca dayalı olarak araştırmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:

1.     Gerçekleştirilen
sanat eğitimi etkinliklerinin, öğrencilerin yaşadıkları yerin tarihi ve
kültürel mirasına ilişkin bilgilerine nasıl bir etkisi olmuştur?

2.     Öğrencilerin
yaşadıkları yerin tarihi ve kültürel mirasına ilişkin bilgileri sanat eğitimi
etkinlikleri ve ürünlerine nasıl yansımıştır?

3.    
Öğrencilerin uygulama sürecine ilişkin görüşleri
nelerdir?

Araştırmanın Yöntemi: İlkokul öğrencilerinin sanat
etkinlikleri yoluyla yaşadıkları yerin kültürel mirasını öğrenmelerini
amaçlayan bu araştırma, çocukların sanatsal anlatım yoluyla kendilerini özgürce
ve samimi biçimde dışa vurdukları duygu, düşünce ve algılarını açığa çıkarmada
ve sonuçların eğitimsel doğurgularını değerlendirmede etkili bir yöntem olan
sanat temelli araştırma yoluyla gerçekleştirilmiştir.  Araştırma, Aizanoi antik kenti ile ayrı bir
öneme sahip olan Kütahya’nın Çavdarhisar ilçesinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma
süreci, antik kentin Aizanoi isminden günümüzdeki Çavdarhisar ismini alışına
dek geçirdiği tarihsel sürecin hazırlanan sanat etkinlikleri yoluyla
öğretilmesi biçimde tasarlanmıştır. Araştırmanın katılımcıları, bu ilçede
yaşayan farklı sınıf düzeyindeki 11 ilkokul öğrencisinden oluşmaktadır. Antik
kentte Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Denizli Üniversitesi Fen-Edebiyat
Fakültesi Arkeoloji Bölümü tarafından arkeolojik kazı çalışmaları
yapılmaktadır. Araştırma, söz konusu kazı evinde ve Zeus tapınağında gerçekleştirilmiştir.
Araştırmanın verileri; açık uçlu bilgi formu, yarı-yapılandırılmış görüşme ve
doküman incelemesi olmak üzere üç farklı yolla toplanmış ve betimsel analiz
yoluyla analiz edilmiştir.

Araştırmanın Bulguları: Araştırmada
elde edilen bulgular “uygulama öncesi”, “uygulama” ve “uygulama sonrası”
biçiminde 3 temada sınıflandırılmıştır. Uygulama öncesi süreçte, öğrencilere
yaşadıkları yerin kültürel mirasına yönelik ön bilgilerinin ortaya konması için
açık uçlu bilgi formu uygulanmış ve öğrencilerin Aizanoi ismini ilçedeki kazı
çalışmaları ile ilişkilendirdikleri, diğer tarihsel sürece ilişkin herhangi bir
bilgilerinin olmadığı görülmüştür. Araştırmanın uygulama sürecinde ilk olarak
Aizanoi isminin nereden geldiğine ilişkin anlatılan mitolojik hikâyenin
ardından öğrencilere hikâyedeki mitolojik kahramanları içeren bir maske
çalışması yaptırılmıştır. Maske yapımında en çok tercih edilen kahramanların
Zeus ve Aizanoi adının kaynağı olan Azan olduğu görülmüştür. İkinci uygulama
olarak, şehrin kuruluşuna ilişkin yapılan
çalışmada hem Frigler hem de Friglerin şehri nasıl kurduğuna ilişkin kısa bir
bilgi verilmiş ve ardından sihirli boya tekniği ile resim çalışması
yapılmıştır.  Üçüncü uygulama oturumunda,
Lidya uygarlığı ele alınmış ve parayı ilk bulan bu uygarlığa ilişkin kilden
para tasarımı çalışması gerçekleştirilmiştir. Dördüncü uygulama oturumunda
Romalılar ile ilgili bir çalışma yapılmış ve yaşanan bu köydeki birçok mimari
eserin bu döneme ait tanıtımları yapılmıştır. Çalışmanın sonunda ahşap plakalar
üzerine oyun hamuru ile rölyef çalışması yapılmış ve öğrenciler gruplar halinde
gördükleri bu mimari eserlerden yola çıkarak kendi tasarımlarını
gerçekleştirmişlerdir. Beşinci uygulama oturumunda Çavdarhisar isminin nereden
geldiğine ilişkin yapılan Osmanlılar çalışmasında ise pastel boya ile resim
çalışması yapılmıştır. Uygulamanın son oturumunda ise öğrencilere katılım
belgeleri dağıtılmıştır. Uygulama sonrasında ise, öğrencilere
yaşadıkları yerin kültürel mirasına yönelik ön bilgilerinin ortaya konması için
dağıtılan açık uçlu bilgi formu yeniden uygulanmış ve öğrencilerin buradaki
bilgileri neredeyse eksiksiz doldurdukları görülmüştür. Ardından, uygulama
sürecine yönelik
öğrencilerle yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler sonucunda,
öğrencilerin tamamının bu uygulamayı çok eğlenceli buldukları ve ilk kez böyle
bir çalışma yaptıkları görülmüştür. Ayrıca öğrenciler, bu uygulamanın öğretici
olması boyutuna da vurgu yapmışlardır. 

Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Çeşitli
sanat etkinlikleri yoluyla öğrencilerin yaşadıkları yerin kültürel mirasına
ilişkin farkındalık kazandırmayı amaçlayan bu araştırmada, araştırma sorularına
bağlı olarak üç temel sonuç elde edilmiştir. İlk olarak araştırmada,
öğrencilere yapılan etkinlikler aracılığı ile öğrencilerin yaşadıkları yerin
tarihi ve kültürel mirasına ilişkin bir bilgi birikimi edinebildikleri sonucuna
varılmıştır. Uygulama öncesi ve sonrasında dağıtılan bilgi formlarının
öğrenciler tarafından uygulama sonunda doldurulmuş olması, yapılan sanat
etkinliklerinin öğretici olduğu biçiminde yorumlanabilir.  Araştırmanın bir diğer sonucu, öğrencilerin
sanat etkinliği bitiminde ürünleri üzerine yapılan görüşmelerde, hangi
uygarlığa ilişkin etkinlik yapıldıysa sanat ürünlerini o uygarlıkla bağdaştırarak
açıklamalarda bulunmuş olmalarıdır. Örneğin Lidya uygarlığına ilişkin yapılan
kilden para tasarımı sonrasında yapılan görüşmelerde bir öğrenci dışındaki tüm
öğrenciler para tasarımını konunun çıkış noktası olan Lidyalılarla
bağdaştırarak anlatmışlardır. Bu durumun nedeni, öğrencilerin görerek ve
hissederek öğrenmelerinin sağlanması olarak görülebilir. Araştırmanın son
sonucu ise, öğrencilerin tamamının yapılan uygulamada çok eğlendikleri görülmüş
olmasıdır. Bu sonucun nedeni, öğrencilerin yapılan etkinlikleri oyun oynama ile
özdeşleştirmeleri olabilir. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak, sanat
eğitiminin yalnızca sanatsal içerikli derslerde değil diğer tüm diğer
disiplinlerin öğretiminde bir yöntem olarak kullanılması, sanat eğitimine
ilişkin uygulamaların sınıf dışında da yapılması önerilebilir. Bu bağlamda,
sınıf öğretmenlerinin çeşitli tarihi ören yerlerine, müze ve sanat galerileri
gibi mekânlarda uygulamalara özendirilmeleri ve bu uygulamalar için
bilgilendirilmeleri gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

İlkokul, sanat eğitimi, kültürel miras, sanat etkinlikleri, sanat temelli araştırma

Cultural Heritage Studies Through Art Education: An Instructional Application in the Ancient City of Aizanoi

Öz

Purpose of the Study: Children express
themselves freely with the help of art education and have the opportunity to
learn thanks to richer content and experience. The purpose of this study was to
help elementary school students recognize and learn about cultural heritage in
their environment through various art activities.  

ResearchMethods: The study, which was designed with the art-based
research method, was carried out in the ancient city of Aizanoi in Çavdarhisar,
a district of the city of Kütahya in Turkey.  Art
activities in each session of the study, which was conducted with 11 elementary
school students living in the district, focused on different civilizations that
lived in Çavdarhisar in the past. Data were collected through semi-structured
interviews, document analysis and an open-ended information form, and were
analyzed by descriptive analysis method.

Results: The results revealed that art
education applications could be an effective method in order for students to
learn the history of their own environment and to get to know the related
cultural heritage.

Implications for Research and Practice: In
this respect, it could be suggested that art education can be used not only in
art-related courses but also in the teaching of all other disciplines; that
elementary school teachers could be trained accordingly; and that educational
applications could be carried out as out-of-class activities. 

Anahtar Kelimeler

Elementary school, art education, cultural heritage

Kaynakça

• Akurgal, E. (1998). Turkiye’nin kultur sorunlari. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Altun, O. H. (2006). Geleneksel kulturun korunmasi ve tarihi çevre bilincinin kazandirilmasinda sanat egitiminin önemi. (Unpublished Master’s Thesis). Ankara: Gazi Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu.
• Anderson, C., & Moore, A. (1994). Making history happen outside the classroom. In H. Bourdillon (Eds.), Teaching history. (pp. 196-208). London/New York: Routledge.
• Andreetti, K. (1993). Teaching history from primary evidence. London: David Fulton Publishers.
• Aprill, A. (2001). Toward a finer description of the connection between arts education and student achievement. Arts Education Policy Review, 102(5), 1-4.
• Bickley-Green, C. A. (1995). Math and art curriculum integration: A postmodern foundation. Studies in Art Education, 37(1), 6-18.
• Bowker, R. (2004). Children’s perceptions of plants following their visit to the Eden Project. Research in Science and Technological Education, 22(2), 227-243.
• Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
• Bresler, L. (1998). Child art, fine art and art for children: The shaping of school practice and implications for change. Arts Education Policy Review, 100(1), 3-10.
• Bruter, C. P. (2002). Mathematics and art: Mathematical visualization in art and education. New York: Springer Publication.
• Burnett, R. (2007). Imgeler nasil dusunur? (G. Pusar, Trans.). Istanbul: Metis Yayincilik.
• Buyurgan, S. (2004). Effective learning at the museum. Journal of Cultural Research in Art Education, 22(3), 99-115.
• Carger, C. L. (2004). Art and literacy with bilingual children. Language Arts, 81(4), 283-292.
• Danko-McGhee, K. (2004). The museum-university connection: Partners in early childhood art experiences. Art Education, 57(6), 35-40.
• Dotson, M. L. (2007). Educational criticism, a form of arts based educational research for studying teachers. Journal of Ethnographic and Qualitative Research, 1, 11-20.
• Efland, A.D. (1990). A history of art education: Intellectual social currents in teaching the visual arts. New York: Teachers College.
• Eisner, E. W. (2002). From episteme to phronesis to artistry in the study and improvement of teaching. Teaching and Teacher Education, 18(4), 375-385.
• Erinc, S. (1995). Kultur Sanat, Sanat Kultur. Istanbul: Cinar Yayinlari.
• Eristi, S. D. (2012). Ustun yetenekli ögrencilerin görsel anlatimlarinda gelecegin dunyasina ve teknolojisine iliskin algilari. Turk Ustun Zeka ve Egitim Dergisi, 2(2), 102-117.
• Gardner, H. (1990). Art education and human development. (Occasional Paper 3). Los Angeles: The Getty Education Institute for Arts.
• Grytting, C. (2000). The benefits of art education. Art&Activities, 127(3), 1-3.
• Guler, A. (2011). Planli bir muze gezisinin ilkögretim ögrencilerinin tutumuna etkisi. Ilkögretim Online Dergisi, 10(1), 169-179.
• Hanbaba, L., & Bektas, M. (2007). Oyunla ögretim yönteminin hayat bilgisi dersi basarisi ve tutumuna etkisi. Izzet Baysal Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 12(1),115-128.
• Heras,R., Medir, R. M. & Salazar, O. (2019). Children’s perceptions on the benefits of school nature field trips. Education 3-13,1-14.
• Herberholz, B., & Hanson, L. (1985). Early Childhood Art. Dubuque-Iowa: Brown Company Publishers.
• Hofmann, H. (1998). Children’s drawings as an indication of readiness for first grade source. Merrill-Palmer Quarterly, 4(3), 165-179.
• ISMEP Rehber Kitaplar. (2014). “Kulturel miras nedir?”, Kulturel mirasin korunmasi. Istanbul: Istanbul Valiligi Proje Koordinasyon Birimi.
• Katz, L. G. (1993). Dispositions as educational goals. ERIC Digest EDO-PS-93-10. Retrieved from https://eric.ed.gov/?id=ED363454.
• Kuya, K. & Chowdhury, G. (2019). Cultural heritage information practices and ischools education for achieving sustainable development. Journal of Association for Information Science and Technology, 00(0), 1-15.
• Leavy, P. (2009). Art-Based Research Practise. New York: Guilford Press.
• Levstik, L. (1995). Narrative constructions: Cultural frames for history. The Social Studies, 13, 113-116.
• Lowenfeld, V., & Brittain, W. L. (1987). Creative and mental growth. New Jersey: Prentice-Hall.
• McMillan, J. H. (2004). Educational research: Fundamentals for the consumer. (Fourth ed.). USA: Pearson Education.
• McNiff, S. (2008). Art-based research. In J. G. Knowles & A. L. Cole (Eds.), Handbook of the arts in qualitative research (pp. 29-40). Thousand Oaks, CA: Sage.
• MEB. (2013). Ilkokul ve ortaokul gorsel sanatlar dersi ogretim programi (1-8. Siniflar). Ankara: Milli Egitim Bakanligi Talim ve Terbiye Kurulu Baskanligi.
• Meydan, A., & Akkus, A. (2014). Sosyal bilgiler ogretiminde muze gezilerinin tarihi ve kulturel degerlerin kazandirilmasindaki onemi. Marmara Cografya Dergisi, 29, 402-422.
• Miles, M. B., & Huberman, M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. CA: Sage.
• Miron, L. F. (2003). Cognitive transfer and art education: A critique. Arts Education and Policy Review, 104(3), 29-32.
• Musso, S. F. (2014). Inheriting’ our cultural heritage: Changes of paradigm of conservation. ICONARP: International Journal of Architecture and Planning, 2(2), 84-103.
• Olson, J. L. (2003). Children at the centered of art education. Art Education, 56(4), 43-52.
• Onur, B. (2012). Cagdas muze, egitim ve gelisim. Istanbul: Imge Kitabevi.
• Onder, A., Abaci, O., & Kamaraj, I. (2009). Muzelerin egitim amacli kullanimi projesi: Istanbul Arkeoloji Muzesi’ndeki Marmara orneklemi. Pamukkale Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 25(1), 103-117.
• Ozdemir, M. D. (2005). Turkiye’de kulturel mirasin korunmasina kisa bir bakis. Planlama Dergisi, 1(31), 20-25.
• Piscitelli, B., & Anderson, D. (2001). Young children’s perspectives of museum settings and experiences. Museum Management and Curatorship, 19(3), 269-282.
• Richardson, A. S. (1982). Arts means language. Art Education, 35(5), 10-15.
• Sherman, A. (2006). Toward a creative culture lifelong learning through the arts. Generations, 1, 42-46.
• Skophammer, K. (2004). Teaching tolerance trough art. Arts & Activities, 135, 16-20.
• Smith-Shank, D. L. (1995). Semiotic Pedagogy and Art Education. Studies in Art Education, 36(4), 233-241.
• Sullivan, G. (2006). Research acts in art practice. Studies in Art Education, 48(1),19-35.
• Sahan, M. (2005). Muze ve egitim. Turk Egitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 1-15.
• Thompson, C. M. (1997). Teaching art in elementary schools: Shared responsibilities and distinctive roles. Arts Education Policy Review, 99(2), 15-21.
• Tuna, S. (2011). Kulturel farkindalik yaratma acisindan sanat elestirisi ogretimi. Ilkogretim Online, 10(2), 569-575.
• Tural, H. (2005). Ilkogretim matematik ogretiminde oyun ve etkinliklerle ogretimin erisi ve tutuma etkisi (Unpublished Master’s Thesis). Izmir: Dokuz Eylul Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu.
• Ture, N. (2007). Egitimde ve ogretimde bir arac olarak gorsel sanatlar egitiminin ogrencilere sagladigi katkilar (Unpublished Master’s Thesis). Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu.
• Tuzlak, B. (2004). Sanat egitimi ve cevre iliskisi (Unpublished Master’s Thesis). Ankara: Gazi Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu.
• Weber, S. (2008). Visual images in research. In J. G. Knowles & A. L. Cole (Eds.), Handbook of the arts in qualitative research (pp. 41-54). Thousand Oaks, CA: Sage Publication.
• Yavuzer, H. (1987). Cocuk psikolojisi. Istanbul: Remzi Kitabevi.
• Yesilbursa, C. C. (2008). Sosyal bilgiler ogretiminde tarihi yerlerin kullanimi. TUBAR, 23, 209-223.
• Yildirim, A. & Simsek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel arastirma yontemleri. Istanbul: Seckin Yayincilik.
• Yilmaz, K., Filiz, N., & Yilmaz, A. (2013). Learning social studies via objects in museums: Investigation into Turkish elementary school students' lived experiences. British Educational Research Journal, 39(6), 979-1001.
• Yilmaz, K., & Seker, M. (2011). Ilkogretim ogrencilerinin muze gezilerine ve muzelerin sosyal bilgiler ogretiminde kullanilmasina iliskin goruslerinin incelenmesi. Istanbul Aydin Universitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(3), 21-39.