Çocukların Değer Edinimlerinde Ebeveynlerin Empatik Eğilimlerinin Rolü

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 86, 223 - 248, 31.03.2020

Ayse Yakupogulları Sevcan Yagan Guder

Öz

Problem Durumu: Bronfenbrenner'ın biyoekolojik yaklaşımı iç içe geçmiş sistemler dünyasında çok yönlü ilişkileri vurgular ve çocuğun gelişimini anlamada çevre bağlamında bu sistemlerin önemini gösterir. Çok katmanlı sistemleri içeren bu yaklaşımda, mikro sistemin ilk seviyesi ebeveyn ve yakın çevre ile ilgili faktörleri içerir; Mezosistem, çocuğun etkileşime girdiği farklı mikrosistemlerin etkileşimlerinden oluşur ve ekosistem, çocuğun doğrudan dahil olmadığı bir sistemdir, ancak çocuğun gelişimini dolaylı olarak etkileyen faktörlerden oluşur. Makrosisteme gelince, bir toplumdaki kültürel değerleri, inançları ve fikirleri içerir. Mikrosistem, çocuğun genel olarak tüm gelişimi ve özellikle değer gelişimi için en etkili sistemdir. Ebeveynler, mikrosistemin en temel unsurudur. Bu nedenle, değer geliştirmede çok önemli bir rolleri vardır. Çocukların sosyal davranışlarının, ilgi alanlarının ve eğilimlerinin gelişiminde birçok farklı faktörden söz etmek mümkün olmakla birlikte, en önemli faktör ebeveynler olarak kabul edilmektedir. Yetişkinlerin kişiliği, değerlerin kazanılmasında en etkili faktördür. Çocukların değerleri içselleştirmek için yetişkinlerin olumlu davranışlarına tanık olmaları gerekir. Ebeveynlerin empati eğilimi, değer gelişimini etkileyebilecek en etkili ebeveyn özelliğidir. Çocukların bu davranışları kazanabilmeleri için ebeveynlerinin empatik davranışlarını gözlemlemeleri önemlidir.

Araştırmanın Amacı: Araştırmada anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocukların değer edinimlerinde anne ve babalarının empati eğilimlerinin rolünü ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu genel amaç çerçevesinde araştırmada şu sorulara cevap aranmıştır.
1. Anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocukların değer düzeyleri nedir?
2. Anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocukların annelerinin ve babalarının empati eğilim düzeyleri nedir?
3. Anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocukların değer düzeyi ile annelerinin empati eğilimleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
4. Anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocukların değer düzeyi ile babalarının empati eğilimleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
5. Anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocukların değer düzeyi üzerinde annenin empati eğiliminin etkisi nedir?
6. Anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocukların değer düzeyi üzerinde babanın empati eğiliminin etkisi nedir?

Araştırmanın Yöntemi: Araştırma anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocukların değer edinimlerinde annelerin ve babaların empati eğilimlerinin rolünün araştırıldığı bu araştırmada ilişkisel tarama modeli uygulanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Malatya İli merkez Yeşilyurt İlçesine bağlı anaokullarına devam eden 60-72 ay arasındaki 85’i kız 85’i erkek olmak üzere toplam 170 çocuk ve bu çocukların anneleri ve babaları oluşturmaktadır. Araştırmada üç farklı veri toplama aracı kullanılmıştır. Veri toplama araçlarından birincisi çalışma grubunun sosyo-demografik özelliklerinin belirlendiği bilgi formudur. Veri toplama araçlarından ikincisi güvenirlik ve geçerlik çalışmaları Neslitürk ve Çeliköz (2015) tarafından yapılan Okul Öncesi Değerler Ölçeğidir (O.Ö.D.Ö.). Ölçeğin aile, öğretmen ve öğrenci için olmak üzere üç formu bulunmaktadır. Bu çalışmada ölçeğin öğrenci formu kullanılmıştır. Öğrenci formu toplam 18 resimli karttan oluşmaktadır. Ölçeğin saygı, sorumluluk, dürüstlük, işbirliği, paylaşım, dostluk/arkadaşlık olmak üzere toplam 6 alt boyutu vardır. Veri toplama araçlarının üçüncüsü ise güvenirlik ve geçerlik çalışmaları Dökmen (1988) tarafından yapılan Empati Eğilimi Ölçeğidir (E.E.Ö.). Ölçek beşli likert tipinde 20 maddedir. Ölçek Ben Merkezli Eğilim, Empatik Eğilim ve Sempatik Eğilim olmak üzere 3 alt boyuttan oluşmaktadır.

Araştırmanın Bulguları: Araştırma sonucunda, anaokuluna devam eden ve çalışma grubunu oluşturan çocukların en yüksek puan ortalamasına sahip değerlerinin sırasıyla paylaşım, saygı ve dürüstlük değerleri olduğu ve annelerin empati düzeyi toplam puan ortalamasının babaların empati düzeyi toplam puan ortalamasından yüksek olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonucunda çocuk değer düzeyi ile anne ve baba empati eğilimi arasında pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Çocukların saygı, dürüstlük, sorumluluk, işbirliği, arkadaşlık, paylaşım puanları ile anne ve baba empatik eğilim, sempatik eğilim ve empatik eğilim toplam puanları arasında pozitif yönlü ve anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Anne ve babaların empatik eğilimleri ve sempatik eğilimleri arttıkça çocukların değer düzeyleri artmaktadır. Çocukların saygı, dürüstlük, sorumluluk, işbirliği, arkadaşlık, paylaşım puanları ile annenin ve babanın ben merkezli eğilim puanları arasında negatif yönlü ve anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Anne babanın ben merkezli eğilimi düştükçe çocuk değer düzeyi artmakta, anne babanın ben merkezli eğilimi arttıkça çocuk değer düzeyi azalmaktadır. empati eğilimleri yüksek olan ebeveyne sahip çocukların değer düzeylerinin, empati eğilimleri düşük olan ebeveyne sahip çocukların değer düzeylerinden yüksek olduğu saptanmıştır.

Araştırmanın Sonuç ve Önerileri: Bu çalışmada anne ve babaların empati eğilim düzeylerinin çocuk değer düzeylerine etki ettiği görülmüştür. Bu sonuca göre empatik yaklaşımın değer eğitiminde önemli olduğu söylenebilir. Araştırmanın sadece annelerle değil babalarla da yapılmış olması ve baba empati düzeylerinin çocuk değer düzeyleri ile pozitif şekilde anlamlı çıkması babaların çocuk bakımı ve eğitiminde önemli ve tartışmasız figürler olduğunu desteklemektedir. Anne ve babaların empati eğilim düzeylerinin arttırılması çocuklara verilen değer eğitimini olumlu yönde etkileyebilir ve bu yönde çalışmalar yapılabilir. Değer gelişimine dair ebeveynlerle birlikte öğretmenler, büyük ebeveynler ve diğer unsurlar araştırma konusu yapılabilir.

Anahtar Kelimeler

Değer, empati, ebeveyn, çocuk.

The Role of Parents’ Empathic Tendencies in Children Value Acquisition

Öz

Purpose: The present study aims to reveal the predictive role of parents' empathic tendencies in children value acquisition.

Research Methods: We conducted a relational survey study, including 170 children aged 60-72 months, 85 of whom were girls and 85 were boys, who were attending the kindergarten school in Malatya City, and their parents. The Pre-school Values Scale Student Form, Empathy Tendency Scale and Sociodemographic Information Form were used to collect data.

Findings: Results indicated that there was a significant positive correlation between value of children and parent’s empathic tendencies. As empathic and sympathetic tendencies of parents increased, the children's respect, honesty, responsibility, cooperation, friendship and sharing scores increased. The findings showed that the values which had the highest average score were sharing, respect and honesty among the study group. Although the mean total empathy level of the mothers was higher than the fathers’, it was found that father empathy level was positively related with the child value levels, suggesting that the fathers had important role in child value education.

Implications for Research and Practice: Parent training can be organized to increase the empathy skills of the families. Besides, different studies can be carried out to examine the factors affecting children’s value acquisition.

Anahtar Kelimeler

value, empathy, parent, children

Kaynakça

• Acun Kapikiran, N. (2007). Üniversite ögrencilerinde ahlaki davranışın empatik eğilim ve kendini ayarlama açısından incelenmesi [Investigating moral behaviors of college students with respect to empathic tendency and self-monitoring]. Turk Psikolojik Danisma ve Rehberlik Dergisi, 3(28); 33-44.
• Acun Kapikiran, N. (2009). Ögretmen adaylarının empatik eğilim ve kendini ayarlama açısından incelenmesi [The analysis of university students in terms of emphatic tendency and self-monitoring]. Pamukkale Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 26; 81-91.
• Akar Gencer, A. & Aksoy A. B. (2016). Anne çocuk etkileşiminde farklı bir yaklaşım: Theraphy oyun terapisi [A different approach to mother and child interaction: Theraplay play therapy]. Psikiyatride Guncel Yaklasimlar, 8(3), 244-254.
• Akbas, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II.kademede gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi [Evaluation of the degree of reaching of affective goals at the elementery level in Turkish national education system (Unpublished doctoral dissertation). Gazi University, Ankara, Turkey.
• Akbulut E, S. H. (2010). Sınıf ögretmenlerinin empatik egilim düzeylerinin incelenmesi [An investigation on levels of the emphatic tendencies of classroom teachers]. Uluslararası Insan Bilimleri Dergisi, 7(2); 1068-1083.
• Akgun, K. (2018). Okul öncesi eğitimde kullanılan yaratıcı drama tekniklerinin çocukların değerler edinimine etkisi [Effects of creative drama techniques used in preschool education on the values acquisition of children] (Unpublished Master Thesis). Kastamonu University, Kastamonu, Turkey.
• Akto, S. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi eğitim programındaki değerler eğitiminde kullandıkları yöntem ve tekniklerin uygunluğunun incelenmesi (Mardin örneği) [Examination of the appropriateness of methods and techniques used by pre-school teachers in the education of values in pre-school education program (Mardin case)] (Unpublished Master Thesis). Yuzuncu Yil University, Istanbul, Turkey.
• Alpoge, G. (2011). Okul oncesinde degerler egitimi [Pre-school values education]. İstanbul: Bilgi Yayinevi.
• Aral, N., & Gursoy, F. (2001). Cocuk haklari cercevesinde cocuk ihmal ve istismari [Child neglect and abuse within the framework of children's rights] . Milli Egitim Dergisi, 151; 1-5.
• Aral, N., Kandir, A., & Yasar, C. (2011). Okul oncesi egitim ve okul öncesi egitim programi. [Preschool education and preschool education program] Istanbul: Ya-Pa.
• Aydin, M. Z. (2010). Okulda calisan herkesin gorevi olarak degerler egitimi [Values education as the task of everyone working at school] Retrieved from https://www.mehmetzekiaydin.com/index.html 10.08.2017
• Aydin, M. Z., & Akyol Gurler, S. (2012). Okulda değerler eğitimi [Values education in school]. Ankara: Nobel Yayincilik.
• Bakan, T. (2018). Değerler eğitim programının anasınıfına devam eden çocukların değer kazanımı üzerine etkisinin incelenmesi [An investigation of the value education program effects on children attending to preschool in terms of values acquisition] (Unpublished Master Thesis). Istanbul University, Istanbul, Turkey.
• Barni, D., Ranieri, S., Scabini, E. & Rosnati, R. (2011).Value transmission in the family: Do adolescents accept the values their parents want to transmit? Journal of Moral Education, 40(1),105–121.
• Bartan, S. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi hakkındaki görüşleri ile sınıf içi uygulamalarının incelenmesi [Evaluation of pre-school teachers opinions about the values and values education and clasroom practices of values education] (Unpublished Master Thesis). Dumlupinar University, Kutahya, Turkey.
• Bedard K. & Dhuey E. (2006). The persistence of early childhood maturity: International evidence of long-run age effects. The Quarterly Journal of Economics, 121(4), 1437- 1472.
• Berry D. & O'Connor E. (2010). Behavioral risk, teacher–child relationships and social skill development across middle childhood: A child-by-environment analysis of change. Journal of Applied Developmental Psychology, 31(1), 1-14.
• Bilmez, B., & Tarkocin, S. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik algılarının incelenmesi (Bingöl ili örneği) [Investıgatıon of the attıtudes of preschool teachers towards the values education (sample of Bingol)] Bingol Arastirmalari Dergisi, 3(2), 113-128.
• Bracha Z., Perez F., Gerardin P., Perriot Y., Rosque F., Flament M., Leroux M., Mazet P. & Carter A. (2004). A French adaptation of the infant-toddler social and emotional assessment. Infant Mental Health Journal, 25(2), 117-129.
• Bronte-Tinkew, J., Carrano, J., Horowitz, A. & Kinukawa, A. (2008) Involvement among resident fathers and links to ınfant cognitive outcomes. Journal of Family Issues, 29(9), 1211-1244.
• Cengelci, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleştirilmesine ilişkin bir durum çalışması [A case study regarding values education in the fifth grade social studies course in primary education] (Unpublished doctoral dissertation). Anadolu University, Eskisehir, Turkey.
• Cotton, K. (2001). Developing empathy in children and youth. School Improvement Research Series, 6: 1-15.
• Crano, W. D., & Brewer, M. (2002). Principles and methods of social research. New Jersey.
• Caglar, A. (2005). Erken cocuklukta gelisim ve egitimde yeni yaklasimlar [Development in early childhood and new approaches in education]. Sevinc M. (Ed), Okuloncesi donemde degerler egitimi [Values education in preschool period] (pp.304-309). Istanbul: Morpa Yayinlari.
• Caglayan, A. (2005). Ahlak pusulasi ahlak ve degerler egitimi. [Moral compass ethics and values education]. Istanbul: Dem Yayinlari.
• Damon, W. (1988). The moral child: Nurturing children’ s natural moral growth. New York, NY: The Free Press
• Deniz, S. (2019). Okul öncesi eğitim cağındaki çocukların değer düzeylerine ilişkin anne-baba ve öğretmen görüşleri [The vi̇ews of parents and teachers whi̇t regard to value evels of chi̇ldi̇ren i̇n pre-school age] (Unpublished Master Thesis). Siirt University, Siirt, Turkey.
• Dilmac, B., Bozgeyikli, H. & Cıkıllı, Y. (2008). Ogretmen adaylarinin deger algilarinin farkli degiskenler acisindan incelenmesi [The ınvestigation of teacher candidates’ value perceptions in terms of various variables]. Degerler Egitimi Dergisi, 6(16); 69-91.
• Dirican, R. & Daglioglu, H. E. (2014). 3-6 yas grubu cocuklarına yonelik yayimlanan resimli hikaye kitaplarinin bazi temel degerler acisindan incelenmesi [Analyzing some basic values in illustrated story books for 3-6 years old children]. Cumhuriyet International Journal of Education, 3(2), 44-69.
• Doganay, A. ( 2009). Sosyal bilgiler ögretimi: Demokratik vatandaslik egitimi [Social studies teaching: Democratic citizenship education]. Ozturk C. (Ed), Degerler egitimi [Values education]. (pp. 225-256). Ankara: Pegem Akademi.
• Downer, J., Campos, R., McWayne, C. & Gartner, T. (2008). Father involvement and children’s early learning: A critical review of published empirical work from the past 15 years. Marriage and Family Review, 43, 67-108.
• Dokmen, U. (1988). Empatinin yeni bir modele dayanilarak olculmesi ve psikodrama ile gelistirilmesi [Measurement of empathy based on a new model and its development with psychodrama]. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 21 (1); 155-190.
• Dokmen, U. (2008). İletisim catismalari ve empati [Communication conflicts and empathy]. Istanbul: Sistem Yayincilik.
• Endendijk, J. J., Groeneveld, M. G., van Berkel, S. R., Hallers-Haalboom, E. T., Mesman, J., & Bakermans Kranenburg, M. J. (2013). Gender stereotypes in the family context: Mothers, fathers, and siblings. Sex Roles, 68, 577– 590. doi:10.1007/s11199-013-0265-4.
• Ercoskun, M. H.(2005). Sınıf ogretmenligi ogrencilerinin empatik becerilerinin cesitli degiskenler acisindan incelenmesi [The investigation of empathic skills of the department of primary school teaching students as regards various variations] (Unpublished Master Thesis). Ataturk University, Erzurum, Turkey.
• Eres, F. (2009). Toplumsal bir sorun: Suclu cocuklar ve ailenin önemi [A social problem: guilty children and the importance of the family]. Aile ve Toplum Dergisi, 5; 88-96.
• Erikli, S. (2016). Okul öncesi çocukları için bir değerler eğitimi programının geliştirilmesi ve uygulanması [Development and implementation of a values education program for pre-school children] (Unpublished Master Thesis). Orta Dogu Teknik University, Ankara, Turkey.
• Erkus, S. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi eğitim programındaki değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi [The evaluate the opinions of pre-school education teachers about the values education in pre-school education programme] (Unpublished Master Thesis). Dicle University, Diyarbakir, Turkey.
• Eroglu, N. (1995). Empatik eğilim düzeyleri farklı annelerin çocuklarının uyum ve başarı düzeyleri [Level of success and adjustment of children wo having mothers with different levels of empathic tendency] (Unpublished doctoral dissertation). Hacettepe University, Ankara, Turkey.
• Fidal Dal, Z.(2018). Okul oncesi degerler egitimi uygulamalarinin degerlendirilmesi (Okul oncesi ogretmenleri uzerinde bir inceleme) [The evaluation of preschool values education practices (A study on preschool teachers)] (Unpublished Master Thesis). Istanbul University, Istanbul, Turkey.
• Flannagan D. & Hardee S.D. (1994). Talk about preschoolers' interpersonal relationships: Patterns related to culture, SES, and gender of child. Merrill-Palmer Quarterly, 40(4), 523-537.
• Genc, S. Z. & Kalafat, T. (2008). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları ile empatik becerilerinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma [The evaluatıon of teacher candıdates’ democratıc attıtudes and emphatıc skılls]. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 211-222.
• Georgiou, N. A., Stavrinides, P. & Georgiou, S. (2016). Parenting and children’s adjustment problems: the mediating role of self-esteem and peer relations. Emotional and Behavioural Difficulties, 21(4), 433–446.
• Feshbach, N. (1997). Empathy: The formative years implications for clinical practice. In G. L. Bohart AC, Empathy reconsidered: new directions in psychotherapy. Washington DC: American Psyciatric Press.
• Gunindi, N. (2008). Okul öncesi egitim kurumlarina devam eden alti yas cocuklarinin sosyal uyum becerileri ile anne-babalarinin empatik becerileri arasindaki ilişkinin incelenmesi [Examining the relation between the six-year-old children's social adjustment skills in the kindergarten and their parents' empathy skills]. (Unpublished Master Thesis). Gazi University, Ankara, Turkey.
• Halstead, J., Foreword, D., Aspin, J., & Chapman, R. (2007). Values education and lifelong learning: principles, policies, programmes. Amsterdam: Springer.
• Hokelekli, H. (2011). Ailede, okulda ve toplumda degerler psikolojisi ve egitimi [Psychology and education of values in family, school and community]. Istanbul: Timas Yayinlari.
• Jedwab, M., Xu, Y., Keyser, D. & Shaw, T. V. (2019). Children and youth in out-of-home care: What can predict an initial change in plecement? Child Abuse & Neglect, 93, 55-65.
• Kandir, A., & Alpan, Y. (2008). Okul oncesi donemde sosyal-duygusal gelisime anne-baba davranislarinin etkisi [Effect of parental behaviors on social-emotional development in preschool period]. Aile ve Toplum, 4; 33-38.
• Kapkin, B. (2018). Etkinlik temelli değerler eğitimi programının 5-6 yas çocukların sosyal becerilerine etkisinin incelenmesi [The effectiveness of activity based values training program on social skills of 5-6 year old children] (Unpublished Master Thesis). Inonu University, Kutahya, Turkey.
• Karasar, N. (2000). Bilimsel arastirma yontemi [Scientific research method]. Ankara: Nobel Yayin Dagitim.
• Kaya, Y. Gunay, R., & Aydin, H. (2016). Okul öncesi eğitimde drama yöntemi ile işlenen değerler eğitimi derslerinin farkındalık düzeyi üzerindeki etkisi [The effects of values education courses though with drama techniques in the student awareness levels in the preschool education]. Sakarya University Journal of Education, 6(1), 23-37.
• Korkmaz, M.Ç. (2019) Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi [Investigation of preschool education teachers opinions concerning values education] (Unpublished Master Thesis). Kahramanmaras Sutcu Imam University, Kahramanmaras, Turkey.
• Korukcu, O. S. (2004). Altı yaş grubundaki çocukların özsaygı düzeyleri ile anne empatik becerilerinin incelenmesi [A study on the level of self-esteem in six-year age group childeren with the empathetic skills of their mothers] (Unpublished doctoral dissertation). Ankara University, Ankara, Turkey.
• Kuczynski, L., and Grusec, J. E. (1997). Future directions for a theory of parental socialization. In J. E. Grusec and L. Kuczynski (Eds.), Parenting and the internalization of values: A handbook of contemporary theory (pp. 399–414). New York: Wiley.
• Kuzucu, Y. (2011). Degisen babalik rolu ve cocuk gelisimine etkisi [The Changing Role of Fathers and its Impact on Child Development]. Turk Psikolojik Danisma ve Rehberlik Dergisi, 4 (35), 79-91.
• Kuzu, K. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri ve bu görüşlerin sınıf içi uygulamalara yansıması [The opinions of pre-school teachers related to the value education and the reflection of those opinions on in-class practices] (Unpublished Master Thesis). Uludag University, Bursa, Turkey.
• Lam, C. B., Solmeyer, A. R., & McHale, S. M. (2012). Sibling Relationships and Empathy Across the Transition to Adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 1657-1670.
• Lamb, M. (2000). Scholarship on fatherhood in the 1990s and beyond. Journal of Marriage and the Family, 62,1173-1191
• Maccoby, E. E. (2002). Gender and group process: a developmental perspective. Current Directions in Psychological Sciences, 11, 54–58.
• Marsiglio, W., Amato, P., Day, R. & Lamb, M. (2000). Scholarship on fatherhood in the 1990s and beyond. Journal of Marriage and the Family, 62,1173-119
• Nesliturk, S. (2013). Anne degerler egitimi programinin 5–6 yas cocuklarinin sosyal beceri duzeyine etkisi [The effect of mother values program to the social skill levels of the 5-6 years old children] (Unpublished doctoral dissertation). Selcuk University, Konya, Turkey.
• Nesliturk, S. & Celikoz, N.(2015). Okul öncesi değerler ölçeği aile ve öğretmen formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması [Validity and reability for preschool value scaleparent and teacher form]. Dicle Universitesi Ziya Gokalp Egitim Fakultesi Dergisi, 24; 19-42.
• Ogelman, H. G. & Sarikaya, H.E. (2015). Okul öncesi egitim ogretmenlerinin degerler egitimi konusundaki gorusleri: Denizli ili örnegi [views of preschool teachers about education of values: case of Denizli province]. Sakarya Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 29, 81-100.
• Oguz, V. (2006). Alti yas grubundaki cocuklarin bakis acisi alma becerileri ile anne babalarinin empatik becerilerinin incelenmesi [Investigation of perspective taking skills of six years old children and emphatic skills of their parents]. (Unpublished Master Thesis). Ankara University, Ankara, Turkey.
• Oktay, A. (2010). Okul öncesi egitim ve ilkogretimin cocugun yasamindaki yeri ve önemi [The place and importance of preschool education and primary education in the life of the child]. A. Oktay (Ed.), Ilkogretime hazirlik ve ilkogretim programlari (pp. 1-21). Ankara: Pegem Yayincilik.
• Oz, F. (1992). Hemşirelerin empatik iletişim becerisi ve eğilimine eğitimin etkisi [The effect of education on empathic communication skills and tendency of nurses] (Unpublished Master Thesis). Hacettepe University, Ankara, Turkey.
• Ozen, Y. (2011). Etik mi? Ahlak mı? Modernite mi? Medeniyet mi? (değerler eğitimine sosyal psikolojik bir yaklaşım) [Ethical? Morality? Modernity? Civilization? (a social psychological approach to values education]. Dicle Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 3(5); 308-6219.
• Ozkan, B. (2014). Okul oncesi ve sınıf ogretmenlerinin empati duzeylerinin incelenmesi [Examining the empathy levels of preschool and classroom teachers]. International Journal of Social Science, 30; 509-514.
• Ozkan Kilic, O.& Ozbek Ayaz, C.. (2018). 5-6 yas grubu çocukların değerlere yönelik farkındalık düzeyini arttırmada değerler eğitimi programının etkisi [The ımpact of values educatıon program on increasıng 5-6 age group children's awareness levels towards values] Journal of International Social Research, 11(59).
• San Bayhan, P. & Artan, İ. (2005). Cocuk gelisimi ve egitimi [Child development and education]. Morpa Kultur Yayinlari: Istanbul.
• Sapsaglam, O. (2016). Okul öncesi eğitim programlarında yer alan hedeflerin değerler acısından incelenmesi [Examinatıon of targets in preschool education programs in terms of values]. Electronic Turkish Studies, 11(9).
• Saygili, G. (2015) Değerin tanımı, özellikleri ve sınıflandırılması [Definition, properties and classification of value] M. Gunduz (Ed), Değerler eğitimi (pp. 1-13. Ankara, Maya Akademi
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In M. P. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology, Vol. 25 (p. 1–65). Academic Press.
• Sezgin, F. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel ve örgütsel değerlerinin uyumu Ankara ili örneği [Individual and organizational value congruence of elementary school teachers (Ankara sample)]. (Unpublished doctoral dissertation). Gazi University, Ankara, Turkey.
• Shapiro, L. E. (2000). Yüksek EQ'lu bir çocuk yetistirmek:Anne ve babalar icin duygusal zeka rehberi [How to Raise a Child with a High EQ: Parents' Guide to Emotional Intelligence] (U.Kartal Çev. Ed.). Istanbul: Varlık Yayinlari.
• Sheridan, S. M., Knoche, L. L., Edwards, C. P., Bovaird, J. M. & Kupzyk, K. A. (2010). Parent engagement and school readiness: Effects of the getting ready intervention on preschool children’s social-emotional competencies. Early Education and Development, 21(1), 125-156.
• Sridhar, Y. N. (2001). Value development national council for teacher education (NCTE). New Delhi Two Four-Day Residential Courses in Value Orientation in Teacher Education, 18-21 and 26-29 December 2001. Retrieved April 24, 2011.
• Swith Trawick, J. (2013). Erken çocukluk döneminde gelişim: çok kültürlü bir bakış açısı [Early childhood development: A multicultural perspective] (B. Akman Cev. Ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayincilik.
• Temur, O. D., & Yuvaci, Z. (2014). Okul öncesi değer eğitimi uygulayan okullardan seçilen değerlerin ve etkinliklerin incelenmesi [Examining the Main Values Concepts and Activities Acquired at Pre-School Education Institutions Providing Pre-School Values Education]. Amasya Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 3(1); 122-149.
• Thompson, R. A. (2006). The development of the person: Social understanding, relationships, conscience, self. In W. Damon & R. M. Lerner (Series Eds) & N. Eisenberg (Vol. Ed.), Handbook Of Child Psychology: Social, Emotional, and Personality Development (pp. 24–98). New York, NY: Wiley.
• Ulusoy, K. & Dilmac, B.(2012.). Degerler egitimi [Values education]. Ankara: Pegem Akademi.
• Uyanik Balat, G. (2006). Erken donemlerde degerler egitimi [Values education in early periods]. I. Uluslararası Okul Oncesi Egitim Kongresi. Istanbul: Yapa Yayinlari.
• Uyanik Balat, G., & Dagal Balaban, A. (2009). Okul oncesi donemde degerler egitimi etkinlikleri [Values education activities in preschool period]. Ankara: Kok Yayincilik.
• Uyanik Balat, G., Ozdemir Beceren, B. & Adak Ozdemir, A. (2011). The evaluation of parents views related to helping preschool children gain some universal values. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15: 908-912.
• Unlu Cetin, S. (2015). Father involvement in early years: comparing children’s perceptions of father ınvolvement with those of their fathers’ and mothers’. (Unpublished Master Thesis). Ortadogu Teknik University, Ankara, Turkey.
• Uzun, M. & Kose, A. (2017) Okul oncesi gğitimde degerler egitiminin uygulanmasina yonelik ogretmen gorusleri [Teachers’ opinions about the application of values education during preschool education]. Bayburt Egitim Fakultesi Dergisi, 12(23), 305-338.
• Yagan Guder, S. & Ata, S. (2018). Father involvement, gender perception and children’s gender stereotypes. Universal Journal of Educational Research 6(8), 1637- 1646. 10.13189/ujer.2018.060802.
• Yaman, E. (2012). Degerler egitimi [Values education]. Ankara: Akcay Yayinlari.
• Yildirim, A (2019). Öğretmen ve aile görüşlerine göre okul öncesi dönemde çocukların sahip olduğu değerler ile değerler eğitiminde okul aile işbirliğinin incelenmesi[Examining the school-family cooperation in the values education in preschool children according to teachers and family opinions] (Unpublished Master Thesis). Gazi University, Ankara, Turkey.
• Zeybekoglu, O. (2013). Günümüzde Erkeklerin Gözünden Babalık ve Aile [Contemporary Fatherhood and the Family from the Male Perspectives]. Mediterranean Journal of Humanities. 3/2, 297-328.