A Study on The Genre of Semâi: The Example of Radife Erten And İsmet Tokgöz

Yıl 2025, Sayı: 26, 28 - 45, 30.06.2025

Seher Erkan

https://doi.org/10.31722/ejmd.1672462

Öz

Among the verbal genres based on improvisation in traditional Turkish music, semai is a creative behavior that emphasizes vocal vocalization skills and is performed by adhering to the relevant makam series. Semai, which is among the melodic genres in folk literature, is defined as a genre in which melody and lyrics are constructed simultaneously in a certain makam. Semai, which is primarily among genres such as divan, destan, ağıt, gazel, koşma, varsağı, kalenderi where lyrics and melodies are created together in musical cafes, has been effective in the name of these venues where they are performed as “Semai Coffeehouses”. Towards the end of the 19th century when change and development were clearly felt, the semai genre performed in these cafes also lost its prevalence with the decrease in musical cafes. In this research, it is targeted to define the genre by revealing the similarities and differences of both performances in two semai examples performed by Radife Erten and İsmet Tokgöz, who are contemporaries of each other. The aim of this research is to reveal the characteristics of the semai genre, which is a genre based on improvisation. As a conclusion of the analysis of the performed works, it is also shown how the elements that emerge in the performer's creation behaviors are applied.

Anahtar Kelimeler

Semâi , Coffehouse , Vocal , Radife erten , İsmet Tokgöz

SEMÂİ TÜRÜNE YÖNELİK BİR İNCELEME: RADİFE ERTEN VE İSMET TOKGÖZ ÖRNEĞİ

Öz

Geleneksel Türk müziğinde doğaçlamaya dayalı sözlü türler arasında yer alan semai, vokal seslendirme
becerisini öne çıkaran ve ilgili makam dizisine bağlı kalarak icra edilen bir yaratma davranışıdır. Halk edebiyatında ezgi ağırlıklı türler içerisinde yer alan semai, belli bir makamda, mutlak suretle ezgi ve söz katmanının eş zamanlı kurgulandığı bir tür olarak tanımlanır. Öncelikli olarak çalgılı kahvelerde söz ve ezginin birlikte yaratıldığı divan, destan, ağıt, gazel, koşma, varsağı, kalenderi gibi türlerin arasında sayılan semai, icra edildiği bu mekânların “Semai Kahvehaneleri” adıyla anılmasında etkili olmuştur. Değişim ve gelişimin belirgin olarak hissedildiği 19. Yüzyıl sonlarına doğru çalgılı kahvelerin azalmasıyla bu kahvelerde icra edilen semai türü de yaygınlığını kaybetmiştir. Bu çalışmada birbirinin çağdaşı olan Radife Erten ve İsmet Tokgöz tarafından seslendirilmiş iki semai örneğinde, her iki icranın ortaklık ve farklılıklarının ortaya konulmasıyla türün tanımlanması hedeflenmektedir. Bu araştırmanın amacı doğaçlamaya dayalı bir tür olan semai tür özelliklerini ortaya koymaktır. İcrâ edilen eser analizleri sonucunda icracı yaratma davranışlarında ortaya çıkan unsurların nasıl uygulandığı da gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

semâi , kahvehâne , vokal , Radife Erten , İsmet Tokgöz

Kaynakça

• Albayrak, N. (2009). Türk Halk Şiirinde Biçim ve Tür Sorunu. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2(3-4), 133- 186.
• Behar, C. (2019). Aşk Olmayınca Meşk Olmaz-Geleneksel Osmanlı/Türk Müziğinde Öğretim ve İntikal. İstanbul: Yapı Kredi yayınları
• Birsel, S. (1983). Kahveler Kitabı. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Erdal T. (2015). Tür ve Şekil Tartışmalarına Genel Bir Bakış, International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 6, Issue: 20, 254-265.
• Durmaz, U. (2020). Bir Mekânın Anatomisi. Halk Yaratma Edebiyatı Ürünlerinin ve İcrâ Ortamı Olarak Kahvehaneler, Uluslararası Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı:4: 114-115.
• Gerçek, S. N. (1997). İstanbul’dan Ben de Geçtim. A. Birinci & İ. Kara(Haz.). İstanbul: Kitapevi.
• Heise, U. (2001). Kahve ve Kahvehane. M. Tüzel (Çev.). İstanbul: Dost
• Kaygılı, O. C. (1937). İstanbul’da Semai Kahveleri ve Meydan Şairleri. İstanbul: Eminönü Halkevi Dil Tarih ve Edebiyat Şubesi.
• Kılıç, R. (2015). Osmanlı Toplumunda Kahveler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Koçu, R. E. (1958). İstanbul Ansiklopedisi. (1. bs., Cilt 1, 133-16.ss) İstanbul: Tan Matbaası.
• Oğuz, M. Ö. (1993) Halk Şiirinde Tür ve Şekil Meselesi, Ankara. Milli Folklor-Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Sayı.19:13-19
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. A. (2001). Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller İçin İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Epilon.
• Aksu, C. (t.y) Radife Erten. Erişim adresi https://www.haberes.com.tr/radife-erten