GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİNDE ŞEF KAVRAMI

Yıl 2022, Sayı: 20, 113 - 126, 30.06.2022

Kamil Tahsin Sökmen

https://doi.org/10.31722/ejmd.1127321

Öz

Geleneksel Türk müziğinde koro, tarihi boyunca unison anlayışla icra edilmiştir. Osmanlı döneminde çoğunlukla küçük topluluklar halinde icra edilen geleneksel Türk müziği, özellikle Cumhuriyet sonrası daha kalabalık topluluklar halinde icra edilmeye başlanmıştır. Bunu sağlayanlar; Kültür Bakanlığı, TRT, devlet Türk müziği konservatuvarları bünyesinde faaliyet gösteren topluluklar ve birçok ilde çok sayıda kurulmuş bulunan hobi amaçlı özel korolar ve belediye korolarıdır. Bu durum, Türk müziğinin geleneksel icrasında şeflik kavramının önemini arttırmıştır. Ancak Türkiye’de bu alanda genel kabul görmüş bir eğitim sistemi ve standardizasyon bulunmamaktadır. Dolayısıyla şeflik kavramı, genellikle şefin geçmişinden getirdiği kişisel bilgi ve becerileri doğrultusunda şekillenmektedir. Sonuçta, şeflik anlamında uygulama olarak Türk müziği adına tatminkâr olmayan sonuçlarla karşılaşılabilmektedir. Bu makalede tarihsel süreç ve günümüzdeki durum da incelenerek, geleneksel Türk müziği icrasında şefin hangi durumlarda gerekli olduğu sorgulanmakta ve şefin varlığı durumunda sanatsal açıdan daha üst düzeyde bir Türk müziği icrası sağlanabilmesi için çeşitli önerilerde bulunulmaktadır. Çalışmada tarihsel ve betimsel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmanın amacı, geleneksel Türk müziğinde şeflik kavramı konusunda bir standart oluşmasına katkı sağlamaktır. Kapsamı da bu konuyla sınırlıdır. En temel bulgu ise, konunun devlet Türk müziği konservatuvarları tarafından akademik anlamda ele alınması önerisidir.

Anahtar Kelimeler

Türk müziği, Şef, Devlet korosu, Konservatuvar, TRT, Koro, Enstrüman, Unison

Teşekkür

Çalışmanın şekillenmesinde desteklerini esirgemeyen Hayati Çiftçi, Halil İbrahim Yüksel, Ümit Yazıcı ve Cem Çırak'a teşekkürlerimi sunarım.

The Concept of Conductor in Traditional Turkish Music

Öz

The choir in traditional Turkish music, has been performed with a unison understanding throughout its history. Traditional Turkish music, which was mostly performed by small ensembles during the Ottoman period, began to be performed by larger ensembles, especially after the Republic. The providers of this are; Turkish music performing ensembles operating under institutions such as the Ministry of Culture, TRT, State Turkish Music Conservatories and private and municipal choirs established in many cities for leisure-time activities. This situation has increased the importance of the concept of conductor in the traditional Turkish music performances. Unfortunately there is not a generally accepted education system and standardization in this field in Turkey. Therefore, the concept of conductor generally takes shape by the personal skills and knowledge that the conductors bring from their past. As a result, unsatisfactory results can be encountered on behalf of traditional Turkish music as a performance in the sense of conducting. This paper examines the historical process and the current situation, questions in which situations a conductor is necessary in the traditional Turkish music performances, and makes various suggestions in order to provide a higher level of artistic Turkish music performance in the presence of a conductor. Historical and descriptive research methods were used in the study. The aim of the study is to contribute to the formation of a standardization regarding the concept of conductor in traditional Turkish music performances. Its’ scope is limited to this topic. The most basic finding is the suggestion that the subject should be handled academically by the State Turkish Music Conservatories.

Anahtar Kelimeler

Turkish music, Conductor, State choir, Conservatory, TRT, Choir, Instrument, Unison

Kaynakça

• Aksoy, B. (2008). Geçmişin Musiki Mirasına Bakışlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Aksüt, S. (1993). Türk Musikisinin 100 Bestekârı. İstanbul: İnkilâp Kitabevi.
• Behar, C. (2017). Mehmet Uğur Ekinci, Kevseri Mecmuası-18. Yüzyıl Saz Müziği Külliyatı (CD İlaveli). Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 49(49), 435-441.
• Egüz, S. (1981). Koro Eğitimi ve Yönetimi. Ankara: Ayyıldız matbaası.
• Güçtekin, N. (2015). İlk Türk Musiki Cemiyeti: Darülmusiki-i Osmani Cemiyeti (Mektebi) ve Faaliyetleri. Rast Müzikoloji Dergisi, 3(1), 42-58.
• İlyasoğlu, E. (1995). Zaman İçinde Müzik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ok, Z. (2021). Hüseyin Sadeddin Arel’in Türk Müzikolojisi Alanındaki Çalışmaları Bağlamında Türk Musikisi Üzerine İki Konferansı’nın İncelenmesi. (Basılmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Okan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Müzik Anasanat Dalı, İstanbul.
• Özalp, N. (2000). Türk Musikisi Tarihi. Cilt 1. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özcan, O. Ö. (2020). Opera Korolarının Eserlere Hazırlık Süreçleri. (Basılmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Kompozisyon ve Orkestra Şefliği Anasanat Dalı, Ankara.
• Özden, E. (2013). Osmanlı’nın Musiki Okulları. Rast Müzikoloji Dergisi, 1(2), 17-29.
• Özer, İ. (1988). Ses Cinsleri ve Çeşitli Akortlar Açısından Klasik Türk Müziği’nde Koro. (Basılmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özer, İ. (1995). Türk Müziği İcrasında Yönetim. (Basılmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özşen, B. ve Pelikoğlu, M. C. (2015). Türk Müziği ve Batı Müziğinde Kullanılan Bazı Tür ve Biçimlerin Birbirlerine Benzerlikleri Üzerine Bir Değerlendirme. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 1(2), 51-60.
• Öztürk, O. (2010). Şefin Koro ile İletişimi ve Şef Davranışlarının Koro Üyesi Algılarına Göre Değerlendirilmesi. (Basılmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Anasanat Dalı, Adana.
• Ruhi Ayangil Hakkında. (2018). TUMAC, Türk Müziği Akademik Çevresi içinde. Erişim adresi https://tumac.org/author/ayangil/
• Sarı, A. (2007). Şark Musiki Cemiyeti: GTSM Dernek/Cemiyetlerinde İlk Şef ve Yaşanımlar. Musiki Dergisi içinde. Erişim adresi http://www.musikidergisi.net/?p=2250
• Sayan, E. (2003). Müziğimize Dair. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık.
• Şahiner, N. (1987). Mehter ve Marşları. İstanbul: Yeni Asya Yayınları.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Korolar. (2022). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı içinde. Erişim adresi guzelsanatlar.ktb.gov.tr/TR-135349/korolar.html
• Tokay, D. K. (2018). Türk Musıkisi İcrâsında “Münir Nurettin Selçuk”un Tavır ve Üslup Farkı. (Basılmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Musikisi Anasanat Dalı, İstanbul.
• TRT Kurumsal Tarihçe. (2022). TRT içinde. Erişim adresi trt.net.tr/Kurumsal/Tarihce.aspx
• Tura, H. N. (2010). Opera Şefliği ve Senfonik Orkestra Şefliği Arasındaki Teknik Farklılıklar ve Güçlüklerin Karşılaştırmalı Analizi. (Basılmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kompozisyon ve Orkestra Şefliği Anasanat Dalı, Ankara.
• Türkiye’deki Konservatuvarlar. (2020). Musiconline, Online Music Academy içinde. Erişim adresi https://musiconline.co/tr/blog/turkiyedeki-konservatuvarlar
• Uzunçarşılı, İ. H. (1977). Osmanlılar Zamanında Saraylarda Musiki Hayatı. Belleten Dergisi, XLI(161), 79-114. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Üsküdar ve Emin Ongan Üsküdar Musiki Cemiyeti Tarihçesi. (2015). Emin Ongan Üsküdar Musiki Cemiyeti içinde. Erişim adresi https://www.uskudarmusikicemiyeti.com/tarihce
• Yazıcı, İ. (2021). Orkestra Şefi İçin Çalışma Kılavuzu: Özgün Bir Tema Üzerine Varyasyonlar. (Basılmamış sanatta yeterlik tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Anasanat Dalı, İzmir.
• Yıldırım, E. (2017). Kültürel Sermaye Bağlamında Geleneksel Türk Sanat Müziğinde Yorum Problemi ve Şef Figürü. (Basılmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir.
• Yıldırım, F. (2011). Geçmişten Günümüze Türk Müziğinde Toplu İcra Anlayışı Üzerine Bir İnceleme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(30), 129-143.