Kemal İlerici (1910-1986) and His Lifetime Struggle on the Basis of His Letters

Yıl 2023, Sayı: 22, 145 - 170, 30.06.2023

Semih Pelen Nilgün Doğrusöz Dişiaçık Melik Ertuğrul Bayraktarkatal

https://doi.org/10.31722/ejmd.1189767

Öz

Today, when Dörtlü Armoni (‘Quartal Harmony’) is mentioned in Turkey, the first name that comes to mind, at least for those who have heard of this concept before, is Kemal İIerici (1910-1986), the founder of it. For this reason, this system, which essentially aims to provide the Turkish traditional music with a polyphonic design, is sometimes referred to as İIerici Armonisi (‘İIerici Harmony’). Composers of a generation, who stood a chance to become İlerici’s student and learn from him, have benefited from this harmonic system in their compositions and some are still making use of it. For this reason, this system introduced by İIerici, is important in terms of Turkish music history. Although there are various studies that have been conducted about Kemal İIerici, there is no in-depth research that sheds light on the motivation behind the invention of such a harmonic system. Therefore, in this study, the discourse of İlerici will be focused on by examining the selected letters written by him to various figures of the period, which are both in our personal archives and in the archive of the Ministry of Culture. In this context, it will be revealed how the binary oppositions, which are frequently encountered in İlerici’s discourse, indicate a dependence with the the starting point of his most important work, the harmonic system, and a struggle that he had been through along his life. Thus, it is aimed to shed light on the unknown about the life of İlerici for the first time, and to provide the history of Turkish music modernization with a different perspective.

Anahtar Kelimeler

Binary Oppositions, Kemal İlerici, Modernism, Struggle, Turkish Music, Quartal Harmony

MEKTUPLARINDAKİ SÖYLEMLERİ EKSENİNDE KEMAL İLERİCİ (1910-1986) VE HAYAT MÜCADELESİ

Öz

Bugün Türkiye’de Dörtlü Armoni denilince, en azından bu kavramı daha önce duymuş olanların aklına gelen ilk isim, doğal olarak bu sistemin mimarı olan Kemal İlerici’dir (1910-1986). Bu sebeple kimi zaman İlerici Armonisi olarak da anılan bu sistem özünde, geleneksel Türk müziğinin çok seslendirilmesine olanak sağlamayı amaçlamaktadır. İlerici ile tanışarak öğrencisi olabilmiş ve bu sistemi bizzat ondan öğrenebilmiş bir kuşağın bestecileri, eserlerinde bu armonik sistemden yararlanmış / yararlanmaktadırlar. Bu sebeple, İlerici’nin kullanıma sunduğu bu sistem, Türk müzik tarihi açısından önem arz etmektedir. Hayatı ve armonik sistemi ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmış olsa da bu sistemin İlerici tarafından hangi ihtiyaçla inşa edildiğine ışık tutacak derin bir araştırma mevcut değildir. Dolayısıyla bu çalışmada, hem kişisel arşivlerimizde hem de Kültür Bakanlığı arşivinde bulunan, İlerici tarafından dönemin çeşitli isimlerine yazılmış ve onlardan gelmiş olan seçilmiş mektuplar ekseninde, Dörtlü Armoni sisteminin arkasındaki motivasyonun ne(ler) olduğu irdelenmiştir. Bu bağlamda, İlerici’nin hayat felsefesinin merkezinde yer aldığı anlaşılan zıtlık düşüncesinin, en önemli eseri olan armonik sisteminin çıkış noktasını oluşturduğu gibi ona meşruiyet kazandırma yolunda verdiği mücadelenin de temel gerekçesini oluşturduğu anlaşılmıştır. Böylece, İlerici’nin hayatı ile ilgili bilinmeyenler de ilk defa gün ışığına çıkartılarak Türk müzik modernleşmesi sürecinde yaşananların farklı bir açıdan ele alınması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dörtlü Armoni, İkili Zıtlıklar, Kemal İlerici, Modernleşme, Mücadele, Türk Müziği

Kaynakça

• Arel, S. (1948, 01 Mart). Türk Musikisi Nasıl İlerler, Musiki Mecmausı, 1, 3-7.
• Bayraktarkatal, M. E. & Yalınkılıç, E. (2020). Türk Müzik Yaşamında Kemal İlerici. Afyon Kocatepe Üniversitesi Akademik Müzik Araştırmaları Dergisi, Cilt VI - Özel Sayı , 338-373.
• Becker, H. S. (2013). Sanat Dünyaları. (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Danış, P. ve Ercan, G. S. (2019). Söylem, Söylem Çözümlemesi ve Eleştirel Söylem Çözümlemesi: Tanımları ve Kapsamları. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6 (2), 527-552 .
• İlerici, K. (1963). Türk Müziğinin Taşıdığı Değerler. Yayımlanmamış Metin. M. Ertuğrul Bayraktarkatal’ın kişisel arşivinden erişilmiş olup yazının daha farklı bir versiyonu için: Opus, sayı: 7, 8, 9, 10, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 23, 25, 26.
• İlerici, K. (1970). Bestecilik Bakımından Türk Müziği ve Armonisi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• İlerici, K. (1979). Ulus ve Birey Eğitiminin Dayandığı Temeller, Nedenleri ve Niçinleri ile. Yayımlanmamış Metin. M. Ertuğrul Bayraktarkatal’ın kişisel arşivinden erişilmiş olup yazının daha farklı bir versiyonu için: Musiki Mecmuası, 216, s. 366 & 375-378.
• Okyay, E. (2004), Faik Canselen - Eğitime Tutkulu Bir Besteci, Ankara: Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Yayınları.
• Özkoç, Ö. (2012). Hüseyin Sadettin Arel’in Çokseslilik Üzerine Olan Düşünceleri ve Preludé İsimli Eserinin İncelenmesi. Y.L. Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Öztan, N. H. (1943, 18 Aralık). Ankara Radyosunda Türk Musikisi Çalışmaları. Tanin Gazetesi, s. 4.
• Öztan, N. H. (1948, 01 Ocak). Türk Gençliği ile Hasbühal, Türk Musikisi Dergisi, 3, 5-6.
• Öztuna Y. (1986). Sâdeddin Arel. Türk Büyükleri Dizisi: 9. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Ankara: Feryal Matbaacılık.
• Öztuna, Y. (2006). Türk Mûsikîsi Akademik Klasik Türk San'at Mûsikîsi'nin Ansiklopedik Sözlüğü (Cilt II). Ankara: Orient Yayınları.
• Saydam, E. (1973). Adnan Saygunla Konuşma. Filarmoni 9 (86), 2-9.
• Sevengil, R. A. (ed). (1950). Türk Musikisine Yeni Veche Verme Davası. Sanat Yıllığı. İstanbul: Osmanbey Matbaası.
• Tanır, G. A. (2001). Kemal İlerici Hayatı, Eserleri ve Müzikolojiye Katkıları. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Etnomüzikoloji ve Folklor Anabilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
• Tanju, S. (2012). Adnan Saygun’larda Çay Sohbetleri. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Uçan, A. (2016). Atatürk ve Köy Enstitülerinde Müzik Eğitimi. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Web-1: https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCkerrem_Sarol , Erişim tarihi: 22.04.2022.