Analysis of Hasan Esen Sirtoes in the special case of Acemaşirân and Muhayyer Sirto

Yıl 2025, Sayı: 26, 468 - 484, 30.06.2025

Özgen Küçükgökçe

https://doi.org/10.31722/ejmd.1672911

Öz

This study focuses on understanding the compositional style of Hasan Esen, who is known as a classical kemençe performer and composer in the XXI century Turkish art music tradition, by analyzing his examples of sirto genre among his instrumental works. A structuralist method that deals with the composer and his compositional behaviors in the context of Esen's sirtos and with the aim of describing his compositional style forms the basis of this study. The scope in which structural data is collected consists of makam, genre, usûl, EMK (melody material section). The data obtained from the structural analysis are presented in the form of structural analysis data tables. Since the 19th century, the ideas that sirton, a genre performed as the last piece of the fasıl performance in the TSM tradition, has lost its function as a dance accompaniment within the framework of the lines of change from its emergence to the present day, and that it has been accepted as an instrumental genre in traditional Turkish music have been explained in the light of the opinions in various sources. “Are the genre characteristics of the sirtoes of Hasan Esen in the Turkish art music repertoire different from the traditional sirto genre characteristics?” is the problem statement that is tried to be answered in line with the aim of the research. In the light of the structural analysis of the works and the findings obtained, it is among the results obtained that the composer's melody structures include motifs suitable for the makam course of traditional Turkish music, and that the melody structures overlap with common compositional behavior. It was concluded that the composer can be characterized as traditional in terms of the musical expressions he created within the framework of his sirtos.

Anahtar Kelimeler

Turkish Art Music , Sirto , Instrumental Genre , Analysis , Hasan Esen

ACEMAŞİRAN VE MUHAYYER SİRTO ÖZELİNDE HASAN ESEN SİRTOLARININ İNCELENMESİ

Öz

Bu çalışma, XXI. yüzyıl Türk sanat müziği geleneğinde klasik kemençe icracısı ve besteci kimliği ile tanınan Hasan Esen’in çalgısal eserlerinden sirto türüne ait örneklerinin analiz edilerek bestecilik üslûbunun anlaşılmasına odaklanmıştır. Esen’in sirtoları özelinde ve bestecilik üslûbunu betimleme amacı doğrultusunda besteciyi ve besteleme davranışlarını ele alan yapısalcı bir yöntem bu çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Yapısal verilerin toplandığı kapsamı, makam, tür, usûl, EMK (ezgi malzemesi kesiti) oluşturmaktadır. Yapısal incelemelerden elde edilen veriler yapısal analiz veri tabloları şeklinde sunulmuştur. 19. yy’dan itibaren, TSM geleneğinde fasıl performansının son eseri olarak icra edilen bir tür olan sirtonun, ortaya çıkışından günümüze kadar değişim çizgileri çerçevesinde dansa eşlik işlevini kaybettiği, geleneksel Türk müziği içerisinde çalgısal bir tür olarak kabul gördüğü düşünceleri çalışma içerisinde çeşitli kaynaklardaki görüşler ışığında açıklanmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda yanıtlanmaya çalışılan “Türk sanat müziği repertuvarında yer alan Hasan Esen’e ait sirtoların tür özellikleri, geleneksel sirto türü özelliklerinden farklı mıdır?” soru cümlesi, problem cümlesini oluşturmaktadır. Eserlerin yapısal incelemeleri ve elde edilen bulgular ışığında, bestecinin ezgi yapılarında, geleneksel Türk müziği makam seyrine uygun motifler işlediği, ezgi yapılandırmalarının yaygın besteleme davranışı ile örtüştüğü, elde edilen sonuçlar arasındadır. Bestecinin, yarattığı müzik ifadeleri bakımından sirtoları çerçevesinde geleneksel olarak nitelendirilebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Sanat Müziği , Sirto , Çalgısal Tür , Analiz , Hasan Esen

Kaynakça

• Akdoğan, B. (2010). Türk mûsikîsinde formlar. Ankara: Bilge Matbaa.
• Akdoğu, O. (1995). Türk müziği’nde türler ve biçimler. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Akdoğu, O. (1996). Türk müziğinde türler ve biçimler. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Aksoy, B. (2016). Geçmişin musiki mirasına bakışlar. İstanbul: Pan Yayıncılık
• Cangal, N. (2004). Müzik formları. Ankara: Arkadaş Yayıncılık.
• Doğruöz, M. D. (2020). Türk sanat müziği geleneğinde sirtolar. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Doğruöz, M. D. ve Tutu, S. B. (2021). Türk sanat müziği geleneğinde sirto türü ve türün yapısal değişim çizgisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10 (2): 1420-1445.
• Ebeperi, Ö.F.D. (2024). Türk sanat müziği bestecilik geleneğinin sürekliliği ve değişimi çerçevesinde Erol Sayan. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Küçükebe, D. H. ve Eskitaş, N. (2019). Aydın zeybeklerinde nikriz makam dokusunun işlenişi. Yörük Ali Efe Uluslararası Halk Kültürü Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, Aydın: 492-516
• Mural, T. S. (2024). Hasan Esen: müzik kimliği ve saz semâîleri, (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Özalp, M. N. (1992). Türk musikisi beste formları. Ankara:T.R.T. Yayınları.
• Özalp, M. N. (2000). Türk mûsikîsi tarihi (Cilt I). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Öztuna, Y. (2000). Türk Musikisi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Özkan, İ. H. (1994). Türk musikisi nazariyat ve usûlleri. İstanbul: Ötüken Matbaası.
• Özkan, İ. H. (2006). Türk musikisi nazariyat ve usûlleri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Üstgül, E. (2023). Haydar Tatlıyay ve besteleme davranışları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Yavaşça, A. (2002). Türk musikisi’nde kompozisyon ve beste biçimleri. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı.
• Kaçar, Y. G. (2012). Türk mûsikîsi rehberi (2.Baskı). Ankara: Maya Akademi.
• Yücel, H. (2016). Türk sanat müziği açıklamalı türler bibliyografyası. Konya: Eğitim Yayınevi.