POLİTİK VE KİŞİSEL YAKINLIKLARIN SOSYAL MEDYADA YANLIŞ BİLGİ VE YALAN HABERE VERİLEN TEPKİLERE ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 158 - 174, 01.05.2023

Selman Selim Akyüz , Gönül Akpınar

Öz

Kitlesel ve kişiler arası iletişimde devrim niteliğinde dönüşümlerin önünü açan internet ve sosyal medya, geleneksel medyanın nesnesi konumunda olan okuyucu/izleyici/dinleyiciyi etkileşimli özelliği sayesinde mesaj üreten aktif kullanıcılar haline getirmiştir. Sosyal medya araçları ve kişisel mesajlaşma uygulamaları iletişimde yeni kuralları da beraberinde getirmiş, kullanıcıların iletişim davranışları hızlı bir değişime uğramıştır. Sosyal medya kullanıcıları, mesaj üretebilirken, içerik üreten başka kullanıcıları da takip edebilmekte, onlarla etkileşime girebilmekte ve içeriklere tepki verebilmektedir. Bu süreçte birçok faktörün yanı sıra bilişsel yanlılıkların da etkisi olmaktadır. Kullanıcılar takip ettikleri ya da algoritmalar dolayısıyla akışlarında karşılarına çıkan içerikleri görmezden gelme, engelleme, yorum yapma eyleminde bulunabilmekte, böylece takip edeceği kişileri belirleyebilmektedir. Yanlış bilgi ve yalan/sahte haberler de bu eylemlerin gerçekleştirilmesinde önemli bir etken olmakta, politik ve kişisel aidiyetlerle de yönlendirilen eylemler, kullanıcıları belirli gruplar ve yankı odalarının etkisine girmeye itebilmektedir.
Bu çalışma, sosyal medya kullanıcılarının platformlar ve uygulamaları kullanırken sergilediği davranışları belirleme amacıyla tasarlanmıştır. Kullanıcıların yanlış bilgi/yalan haberlere yönelik eylemlerde bulunurken politik ve kişisel yakınlıklarının etki düzeyini tespit etme amacıyla 419 katılımcıyla yapılan saha araştırmasının sonunda, kullanıcıların anlamlı bir çoğunluğunun yanlış bilgi ya da yalan haber paylaştığını düşündüğü kişi ya da hesapları, tanıdığı/tanımadığı veya politik yakınlığı olan/olmayan şeklinde bir ayrıma göre değerlendirdiği, yakınlık duyduğu kişi ve hesaplara daha toleranslı davrandığı, kişisel ya da politik olarak uzak olduğu kullanıcılardan gelen mesajları görmezden gelmeye ve engellemeye yönelik eylemlerde bulunduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal medya, yanlış bilgi, yalan haber, politik kimlik.

THE EFFECT OF POLITICAL AND PERSONAL AFFINITIES ON REACTIONS TO FALSE INFORMATION AND FAKE NEWS ON SOCIAL MEDIA

Öz

The internet and social media, which paved the way for revolutionary transformations in mass and interpersonal communication, have turned the reader/viewer/listener, who is the object of traditional media, into active users who produce messages thanks to its interactive feature. Dec. With the advent of social media and personal messaging applications, the communication behavior of users has undergone a rapid change. Social media users generate messages, follow other users who produce content, interact with them and react to content. In addition to many factors, cognitive biases also have an impact on this process. Users can take the action of ignoring, blocking, commenting on the content they follow or that they encounter in their streams due to algorithms, so that they can determine the people they will follow. Misinformation and fake news are also an important factor in the implementation of these actions, and actions that are also guided by political and personal affiliations can push users to enter into the influence of certain groups and echo chambers.
This study has been designed to determine the behaviors that social media users exhibit when using platforms and applications. At the end of a field survey conducted with 419 participants to determine the impact level of political and personal closeness of users when taking actions against false information/fake news, it was found that a significant majority of users evaluated people or accounts that they thought shared false information or fake news according to a distinction in the form of who they knew/ did not know or who had/did not have political closeness. it was determined that the participants behaved more tolerant to the people and accounts they were close to, took actions to ignore and block messages from users who were personally or politically distant.

Anahtar Kelimeler

Social media, false information, fake news, political identity

Kaynakça

• Akyüz, S. S. (2018). Düşman Medya, Türkiye’de Siyasi Kutuplaşma ve Seçmenlerin Medya Tecihleri. Literatürk: Konya.
• Akyüz, S. S., Kazaz, M. ve Gülnar, B. (2021). İletişim Fakültesi Öğrencilerinin Sahte/Yalan Haberlerle İlgili Görüşlerine Yönelik Betimleyici Bir Çalışma. Selçuk İletişim Dergisi 2021; 14(1): 216- 239
• Akpınar, G. (2021). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medyada Benlik Sunumlarının Belirleyicisi Olarak Narsisizm: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Alpay, Yalın. 2017. Yalanın Siyaseti. İstanbul: Destek Yayınları.
• Bennet, l. (2000). Politik İllüzyon ve Medya, (Çev. Seyfi say), İstanbul: Nehir Yayınları.
• Bode L. (2016). Pruning the news feed: Unfriending and Unfollowing Political Content on Social Media. Research and Politics, 3 (3),1-8.
• Bozdağ, Engin (2015). Bursting the Filter Bubble: Democracy, design and ethics. Delft: Delft Universty of Technology. Yayınlanmamış Doktora Tezi. http://repository.tudelft.nl/
• Colleoni E, Rozza, A. ve Arvidsson A. (2014). Echo Chamber or Public Sphere? Predicting Political Orientation and Measuring Political Homophily in Twitter Using Big Data, Journal of Communication, 64, 317–332.
• Çalışkan, M. & Mencik, Y. (2015). Değişen Dünyanın Yeni Yüzü: Sosyal Medya. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi , (50) , 254-277
• Çaycı, A. E. (2021). Sosyal Medya Platformlarının Kamusal Tartışmalardaki Rolü: Filtre Balonu Ve Yankı Odası, ASEAD 7. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Ed. İrfan Türkoğlu) içinde s. 903-911. Ankara: Astana Yayınları.
• Dilmen, N. E. (2007). Yeni Medya Kavramı Çerçevesinde İnternet Günlükleri - Bloglar ve Gazeteciliğe Yansımaları. Marmara İletişim Dergisi 12 (12), 113- 122.
• Doruk Şahin, Ö. (2018). Hakikat Ötesi (Post-Truth) Dönemde Doğrulama Platformları: Teyit.Org Örneği, Dönüşen Dünyada İletişimin Rolü Uluslararası Sempozyum Bildiriler Kitabı 15-16 Mart 2018 (151-163), KKTC.
• Döm, S. (2003). Yatırımcı Psikolojisi. Değişim Yayınları, İstanbul.
• Edson C.T. Jr., Zheng, W.L. ve Richard, L. (2018). Defining ‘Fake News’. Digital Journalism, 6 (2), 137-153.
• Ellison, NB., Steinfield, C. ve Lampe, C. (2011) Connection Strategies: Social Capital İmplications of Facebook-enabled Communication Practices. New Media & Society 13 (6): 873–892.
• Gelfert, A. (2018). Fake news: A definition. Informal Logic, 38 (1), 84-117.
• Grinberg, N., Kenneth, J., Friedland, L., Thompson, B. S. Ve Lazer, D. (2019). Fake News on Twitter during the 2016 U.S. Presidential Election. Science, 363(6425): 374–78.
• Grömping, M. (2014). ‘Echo Chambers’ Partisan Facebook Groups During The 2014 Thai Election, Asia Pacific Media Educator, 24(1) 39–59.
• Guess, A. M., Lerner, M., Lyons, B., Montgomery, J. M,. Nyhan, B., Reifler, J. ve Sircar, N. (2020). A Digital Media Literacy Intervention Increases Discernment Between Mainstream and False News in the United States and India. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(27): 15536–45.
• Güleryüz, S., Esentaş, M., Yıldız, K. ve Güzel, P. (2020). Sosyal İzolasyon Sürecindeki Bireylerin Serbest Zaman Değerlendirme Biçimleri: Sosyal Medya Kullanım Amaçları ile Sosyal Medya Bağımlılığı İlişkisinin İncelenmesi. FOCUSS Spor Yönetimi Araştırmaları Dergisi, 1 (1): 31-45.
• Gülnar, B. ve Akyüz, S. S. (2020). Siyasal Tercihlerin Medya Tercihlerine Etkisi Ve Bireysel Nitelikler İlişkisi. E Kurgu, 28 (1), 256-265.
• Kaiser, J., Vaccari, C. ve Chadwick, A. (2022). Partisan Blocking: Biased Responses to Shared Misinformation Contribute to Network Polarization on Social Media. Journal of Communication, 72 (2022) 214–240.
• Klayman, J. (1995). Varieties Of Confirmation Bias. Academic Press, 385-418.
• Kuklinski, J. H.,Quirk, P. J., Jerit, J., Schwieder, D. ve Rich, R. F. (2000). Misinformation and the Currency of Democratic Citizenship. Journal of Politics, 62 (3), 790-816.
• Kutlu, A. (2021). Myth or Fact? Echo Chambers in Online Political News Consumption. Electronic Turkish Studies, 16 (2), 743- 755.
• Luskin, R. C. (1990). Explaining Political Sophistication. Political Behavior, 12(4), 331–361.
• Mcintyre, L. (2019). Hakikat Sonrası. (M. F. Biçici, Çev.) İstanbul: Tellekt.
• Narin, B. (2018). Kişiselleştirilmiş Çevrimiçi Haber Akışının Yankı Odası Etkisi, Filtre Balonu Ve Siberbalkanizasyon Kavramları Çerçevesinde İncelenmesi. Selçuk İletişim, 11 (2): 232-251.
• Özer, Ö. (2011). Haber, Söylem, İdeoloji. Konya: Literatürk.
• Pearson, G. D. H. ve Westerwick, S. K. (2019). Is the Confirmation Bias Bubble Larger Online? Pre-Election Confirmation Bias in Selective Exposure to Online versus Print Political Information, Mass Communication and Society, 22:4, 466-486.
• Ramirez, M. D. Ve Erickson, N. (2014). Partisan Bias and Information Discounting in Economic Judgments. Political Psychology, 35 (3), 401-415.
• Rubbins, S. P. ve Judge, T. A. (2013). Örgütsel Davranış, Çeviri Editörü: İnci Erdem, Nobel Akademik Yayıncılık. Sağlam, Y. (2019). Teknoloji Sektöründe Faaliyet Gösteren Girişimcilerin Risk Alma Eğilimleri Üzerinde Bilişsel Yanlılıkların Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Saitoğlu, C. (2018). Bir Haber İletim Mecrası Olarak Sosyal Medya: 2015 Genel Seçim Sürecinde Yayınlanan Haberlerin Geleneksel Medya Ve Sosyal Medya Karşılaştırması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Søe, S. O. (2018). Algorithmic detection of Misinformation and Disinformation: Gricean Perspectives. Journal of Documentation, 74 (2), 309-332.
• Sundar, S. S. ve Marathe, S. S. (2010). Personalization versus Customization: The Importance of Agency, Privacy, and Power Usage, Human Communication Research, 36, 298–322.
• Sunstein, Cass R. (2017). #Republic: Divided Democracy In The Age Of Social Media. Princeton, N.J: Princeton University Press.
• Şener, Orhan (2017). “Post-Gerçek Dönem: Sebepler ve Sonuçlar”, Varlık, 1316, Mayıs, 15-17.
• Thorson, E. (2016). Belief Echoes: The Persistent Effects of Corrected Misinformation. Political Communication, 33:3, 460-480.
• Törnberg P. (2018). Echo Chambers and Viral Misinformation: Modeling Fake News as Complex Contagion. PLoS One. 13(9), 1-21.
• Van den Bulck, J. (2006). Television news avoidance: Exploratory results from a one-year follow-up study. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 50(2), 231–252.
• Vosoughi, Soroush, DebRoy, ve Aral, S. (2018). The Spread of True ve False News Online. Science 359 (6380): 1146–1151.
• Wardle, C. ve Derakhshan H. (2017). Information Disorder: Toward an İnterdisciplinary Framework for Research and Policy Making, Council of Europe Report DGI(2017) 09.
• Webster, J. G. (2014). The marketplace of attention. How audiences take shape in a digital age. MIT Press.
• Yaylagül, L. (2006). Kitle İletişim Kuramları, Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara: Dipnot.
• Zhu Q., Skoric M. M., Shen F. (2017). I Shield Myself from Thee: Selective Avoidance on Social Media During Political Protests. Political Communication, 34 (1), 112–131.
• URL-1 https://www.firstdrawsnews.org (Erişim tarihi: 20.09.2023)
• URL-2https://www.khas.edu.tr/sites/khas.edu.tr/files/inline-files/turkiye-egilimleri-web-basin.pdf (Erişim tarihi: 14.09.2023)
• URL-3 https://www.turkuazlab.org/wp-content/uploads/2020/12/Turkiyede-Kutuplasmanin-Boyutlari-2020-Arastirmasi.pdf (Erişim tarihi: 22.09.2023)