Bakü Hava Kirlenmesinde SO2’nin Rolü ve Meteorolojik Olaylarla İlişkisinin Araştırılması

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 3, 84 - 91, 28.12.2014

Şükrü Dursun İlahe İbrahimova

Öz

Bu çalışmada, Bakü Şehir Merkezinde havada bulunan ve hava kirliliğini oluşturan başlıca kirleticilerden kükürt dioksit (SO₂) konsantrasyonlarının meteorolojik faktörlerle ilişkisi araştırılmıştır. Tezde Bakü merkezinde bulunan ölçüm istasyonlarından Temmuz – 2012 ve Mart – 2013 tarihleri arasındaki sürede derlenen günlük örneklerle gerçekleştirilmiştir. Örneklerde kükürt dioksit analizleri yapılmış, elde edilen konsantrasyon değerleri ile meteorolojik veriler arasındaki ilişkiler istatistik yöntemlerle araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Bakü Şehir Merkezinde seçilen kirletici konsantrasyonları ile meteorolojik faktörlerden sıcaklık, nem, basınç, yağış ve rüzgâr arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hava Kirliliği, Meteorolojik Faktörler, Kükürt Dioksit, İstatistik, Bakü

Teşekkür

Bu çalışma Selçuk Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü’nde İlahe İbrahimova’nın yüksek lisans tezinden türetilmiştir. Yazarlar çalışmaya desteklerinden Selçuk Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü’ne teşekkür eder.

Investigation of SO2 Roles on Air Pollution of Baku and Relation with Meteorological Factors

Öz

The relationship of meteorological factors with sulfur dioxide (SO2) levels was investigated in this case study. SO2 is one of the important air pollutants in Baku City Center. This study was performed with data collected on a daily basis from the measurement stations in Baku during the period of July, 2012 –March, 2013. Analyses of SO2 samples were obtained and the relationships between the obtained concentration values and meteorological data were investigated with statistical methods. Relation between SO2 concentrations and the meteorological factors such as temperature, humidity, pressure, wind and rain in Baku city center were investigated. Highest SO2 value was obtained as 0.035 mg m-3 in daily average during the study period. Statistical test between SO2 and meteorological factors separately showed that correlation volumes were usually negative and the highest correlation value was found as R2 = 0.61. 

Anahtar Kelimeler

Air Pollution, Meteorological Factors, Sulphur Dioxide, Statistic, Baku

Kaynakça

• Ağayev T.D., 2012, Şəhərlərin atmosferinin antropogen çirklənməsinin tədqiqi və proqnozlaşdırılması məqsədilə, yerüstü və aerokosmik məlumatların emalı üsullarının işlənib hazırlanması (Abşeron yarımadası şəhərləri timsalında), Bakı, 63-96.Ağayev T.D., Əsədova L.Ə., Quliyeva A.A., 2004. Şəhər atmosferinin kükürd qazı ilə çirklənməsi və onun zərərsizləşdirilməsi yolları, Respublika Elmi prak. konf.-Gəncə, 258-259.
• Asgerov E., Hüseynov E., 2004. Müasir ekologiya, Gence, 92-102.
• Budaqov B., 1994. Azerbaycan Respublikasının ekoloji gerginlik derecesine göre ekoloji-coğrafi rayonlaşdırılması, Elmi-praktiki konfrans mater., 135-150.
• Cao J, Li W, Tan J, Song W, Xu X, Jiang C, Chen G, Chen R, Ma W, Chen B, Kan H, 2009, Association of ambient air pollution with hospital outpatient and emergency room visits in Shanghai, China, Science of The Total Environment, 407, 21, 5531-5536.
• Chang Y-K, Wu C-C, Lee L-T, Lin R-S, Yu Y-H, Chen Y-C, 2012, The short-term effects of air pollution on adolescent lung function in Taiwan, Chemosphere, 87, 1, 26-30.
• David West L., Fred Montgomery C., Timothy Armstrong R., 2009. A technique for monitoring SO2 in combustion exhausts: Use of a non-Nernstian sensing element in combination with an upstream catalytic filter Sensors and Actuators B: Chemical, 140, 482–489.
• Dursun S., 1988. Samsun il merkezi ve Tekkeköy civarında SO2, NH3 ve Duman ölçümü ve meteorolojik parametrelerle ilişkisinin araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, 19 Mayıs Ün Fen Bilim. Samsun.
• Ertürk F., 1993. Hava Kirliliğinin Çevre Üzerindeki Etkileri, Hava Kirliliği Kaynakları ve Kontrolü, Gebze-Kocaeli, 15-47.
• Eyyubov E.C., 1973. Bakünün iklimi, Bakü, 5-6, 10-46.
• Eyyubov E.C., Musayev Z.F., 1997, Bakü və Abşeron yarımadasının iklimi və insan sehheti, Bakü, 18-31.
• González Y, Rodríguez S, García JCG, Trujillo JC, García R, 2011, Ultrafine particles pollution in urban coastal air due to ship emissions, Atmospheric Environment, 45, 28, 4907-4914.
• Hang Thi Nguyen, Ki-Hyun Kim, November 2006, Evaluation of SO2 pollution levels between four different types of air quality monitoring stations, Atmospheric Environment, Volume 40, Issue 36, Pages 7066-7081.
• Huang Y-K, Luvsan M-E, Gombojav E, Ochir C, Bulgan J, Chan C-C, 2013, Land use patterns and SO2 and NO2 pollution in Ulaanbaatar, Mongolia Original Research Article, Environmental Research, In Press,
• Liette AM, Petrescu C, Franck U, Richter M, Suciu O, Ionovici R, Herbarth O, 2009. Uwe Schlink-Respiratory health, effects of ambient air pollution and its modification by air humidity in Drobeta-Turnu Severin, Science of The Total Environment, 407, 13, 4004-4011.
• Luvsan M-E, Shie R-H, Purevdorj T, Badarch L, Baldorj B, Chan C-C , 2012, The influence of emission sources and meteorological conditions on SO2 pollution in Mongolia, Atmos. Environ., 61, 542-549.
• Mahmudov R.N., 2011, Hidrometeoroloji stansiya və məntəqələr üçün təlimat, Stansiyalarda meteoroloji müşahidələr, Bakı, 33-67, 122-128.
• Маdat-zadе V.М., 2013, Klimat Baku, Leningrad Gidrometeoizdat, Moskova, 20-39.
• Memmedov E., Memmedova İ., 2006, Torpağın ekologiyası, Bakü, 129-132.
• Memmedov Q., Xelilov M., 2004, Ekologiya və etraf mühit, Bakü, 33-40, 96-99.
• Memmedov Q.Ş., 2002, Azerbaycanın torpaq ehtiyatları, Bakü, 18-19.
• Memmedov Q.Ş., Xelilov M.Y., Memmedova S.Z., 2009, Azerbaycan Respublikası Ekoloji Atlas, Bakü Kartoqrafiya Fabriki, 148-149.
• Meng X, Wang C, Cao D, Wong D-M, Kan H, 2013, Short-Term Effect of Ambient Air Pollution on COPD Mortality in Four Chinese Cities, Atmospheric Environment, In Press,.
• Müezzinoğlu A., 2000, Hava Kirliliği ve Kontrolünün Esasları, Dokuz Eylül Yayınları, İzmir.
• O´Neill MS, Osornio-Vargas A, Buxton MA, Sánchez BN, Rojas-Bracho L, Castillo-Castrejon M, Mordhukovich IB, Brown DG, Vadillo-Ortega F, 2013, Air pollution, inflammation and preterm birth in Mexico City: Study design and methods, Science of The Total Environment, 448, 79-83.
• Paul J. Villeneuve, Julie Y.M. Johnson, Dion Pasichnyk, Justin Lowes, Scott Kirkland, Brian H. Rowe, 15 July 2012, Short-term effects of ambient air pollution on stroke: Who is most vulnerable? Science of The Total Environment, Volume 430, Pages 193-201.
• Shang Y, Sun Z, Cao J, Wang X, Zhong L, Bi X, Li H, Liu W, Zhu T, Huang W, 2013, Systematic review of Chinese studies of short-term exposure to air pollution and daily mortality, Environ.., 54, 100-111.
• Söyleyici, F.D., Dursun, Ş., 2002 “Konya ili bölgesindeki meteorolojik özelliklerin hava kirliliğine etkisi”. 16-18 Ekim 2002 I. Ulusal Çevre Sorunları Sempozyumu, Atatürk Ün. s:296-303, Erzurum
• Stern A.C., Boubel R.W., Turner D.B., Fox D., 1984. Fundemantals of Air Pollution, Academic Pres, Inc. Orlando, Florida, USA.
• Yu ITS, Zhang YH, Tam WWS, Yan QH, Xu YJ, Xun XJ, Wu W, Ma WJ, Tian LW, Tse LA, Lao XQ, 2012, Effect of ambient air pollution on daily mortality rates in Guangzhou, China, Atmospheric Environment, 46, 528-535.