Kekik ile Doğal Boyama Yapılan Hatay İpeğinin Haslık Sonuçlarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemiyle En Uygun Seçeneğinin Belirlenmesi

Yıl 2021, Sayı: 31, 531 - 538, 31.12.2021

Meral Özomay

https://doi.org/10.31590/ejosat.1010330

Öz

Bu çalışmada Hatay İpeği ele alınmıştır. Türkiye’nin güneyinde, genellikle Hatay’ın ilçelerinde mahalli tezgâhlarda dokunarak örtünme veya çeşitli giyim eşyası olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada doğal ekru renkteki ipek kozasından elde edilen iplikle dokunmuş Hatay İpeği’nin renklendirilmesi üzerinde çalışılmıştır. Bu amaçla Akdeniz Bölgesi’nde sıklıkla yetiştirilen bir bitki olan kekik bitkisi boya için tercih edilmiş ve 3 farklı mordanın toplamda 15 farklı konsantrasyonu ile boyanmıştır. Boyanan Hatay İpeği numunelerinin yıkama haslıkları ile ışık haslıkları yapılarak, CIE L*a*b renk uzay sisteminde hesaplanan renk farkları ve renk verimlilikleri karşılaştırılmıştır. Uygun boyama reçetesinin belirlenmesi için Gri İlişkisel Analiz Yöntemi kullanılmıştır. Çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan Gri İlişkisel Analiz (Grey Relational Analysis) az ya da çok ve farklı seviyede bilgi, çoklu kriter ve karar vermenin karmaşık olduğu durumlarda başvurulabilecek etkili bir yöntemdir. Bu çalışmanın amacı, geleneksel el sanatlarının yaşatılması, bölgesel iş gücü istihdamının güçlendirilmesi, iç ve dış pazarlarda ürün payının artırılması için Hatay İpeği üreticilerine doğru doğal boya reçetesi ile destek olmaktır. Hatay İpeği’nin kekikle boyanmasında yıkama ve ışık haslığı sonrası minimum renk farkı ve maksimum renk verimi değerleri elde etmek için kullanılacak en iyi boyama özellikleri Quercus Aegilops doğal mordanı ile %20 konsantrasyonda kullanılarak elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hatay İpeği, Çok Kriterli Karar Verme, Gri İlişkisel Analiz, Doğal Boyama

Destekleyen Kurum

İSTANBUL KALKINMA AJANSI

Proje Numarası

TR10/18/YMP/0137

Teşekkür

“Bu çalışma İstanbul Kalkınma Ajansı tarafından TR10/18/YMP/0137 proje numarası ile desteklenmiştir.

Determination of The Most Suitable Option of The Fastness Results of Hatay Silk Made of Natural Dyeing with Thymus Vulgaris by Multi-Criteria Decision-Making Method

Öz

In this study, Hatay Silk is considered. In the south of Turkey, it is usually used as a woven covering or various clothing items on local stalls in the districts of Hatay. In this study, the coloring of Hatay Silk woven with yarn obtained from natural ecru colored silk cocoon was studied. For this purpose, thyme plant, a plant that is often grown in the Mediterranean Region, was preferred for dyeing and was dyed with a total of 15 different concentrations of 3 different mordants. The light and washing fastness of the dyed Hatay Silk samples were made, and the color differences and color efficiencies calculated using the CIE L*a*b color space system were compared. Grey Relational Analysis Method was used to determine the appropriate staining prescription. Grey Relational Analysis, one of the multi-criteria decision-making methods, is an effective method that can be used in cases where there is more or less and different levels of information, multiple criteria, and decision-making is complex. The aim of this study is to support Hatay Silk producers with the right natural dye prescription in order to preserve traditional handicrafts, strengthen regional labor force employment, and increase product share in domestic and foreign sundays. The best dyeing properties to be used to obtain the minimum color difference and maximum color efficiency values after washing and light fastness in dyeing Hatay Silk with thyme were obtained by using Quercus Aegilops natural mordant at a concentration of 20%.

Anahtar Kelimeler

Hatay Silk, Multi-Criteria Decision Making, Grey Relational Analysis, Natural Dyeing

Proje Numarası

TR10/18/YMP/0137

Kaynakça

• Akgül, K. (2021). Kırsal kalkınma bağlamında Türkiye'de ipek böcekçiliği: Bursa ili örneği (Master's thesis, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Akkaya, M. (2008). Türkiye'de giyim eğitimi veren meslek liselerindeki öğrencilerin sanayi uygulamalarının işletmeler, öğrenciler ve koordinatör öğretmenler açısından değerlendirilmesi. Master tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akkaya, M., & Eyupoglu, S. (2016). The examination of the effects of quercus aegilops extract used as natural mordant on colourfulness features of natural dyeing. In 2016 IEEE NW Russia Young Researchers in Electrical and Electronic Engineering Conference (EIConRusNW) (pp. 108-111). IEEE.
• Arlı, M., Kayabaşı, N., & Ilgaz, F. (1993). El Dokuması Halıcılıkta Bitkisel Boya Kullanımının Önemi. 1993 (Cilt: 7), 38.
• Arslan, N., & Kızıl, S. (2001). Boya Bitkileri. TİGEM, 79, 48-51.
• Bardakçı, B., & Yılmazer, M. (2007). Isparta, Sütçüler Bölgesi Kekik Yağının Kimyasal Yapısının İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 2(1), 77-82.
• Benli, M., & Yiğit, N. (2005). Ülkemizde yaygın kullanımı olan kekik (Thymus vulgaris) bitkisinin antimikrobiyal aktivitesi. Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi, 3(8), 1-8.
• Cakmakçi, E., Deveoglu, O., Muhammed, A., Fouad, A., Torgan, E., & Karadag, R. (2014). HPLC-DAD analysis of Thymus serpyllum based natural pigments and investigation of their antimicrobial properties. Pigment & Resin Technology.
• Çelik, S. A.& Ayran, İ. (2020). Antioksidan Kaynağı Olarak Bazı Tıbbi Ve Aromatik Bitkiler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 13(2), 115-125.
• Davulcu, A., Benli, H., Şen, Y., & Bahtiyari, M. I. (2014). Dyeing of cotton with thyme and pomegranate peel. Cellulose, 21(6), 4671-4680.
• Eraslan, A. (2009). Antakya ve Çevresinde El Zanaatları/Handcraft in And Around Antioch. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), 373-402.
• Ezgi, A. & Bulut, M. (2013). Bazı tekstil boya bitkilerinin antibakteriyal özellikleri ve aktivitesi için kullanılan test yöntemleri. Teknik Bilimler Dergisi, 3(2), 1-6.
• Guinot, P., Benonge, I., Nicolett, G., Gargadennec, A., Andary, C., & Rapior, S. (2007). Combined dyeing and antioxidative properties of some plant by-products. Acta Botanica Gallica, 154(1), 43-52.
• Hasan, A. & Balos, M. M. (2021). Alkanna Strigosa Boiss. &Hohen.(Boraginaceae) Kökünden Doğal Boya Eldesi. International Journal Of Life Sciences And Biotechnology, 4(2), 206-216.
• Kayabaşı, N., Karakelle, A., & Söylemezoğlu, F. (2016). Tasarımda Süsleme Malzemesi Olarak İpekböceği Kozasının Kullanımı: Hatay Örneği. Art-E Sanat Dergisi, 9(17), 233-245.
• Özomay, M. (2016). Türkiye’de yöresel dokunan bez örneklerinin doğal boyarmaddeler ile gri ilişkisel analiz yöntemi kullanılarak boyama özelliklerinin belirlenmesi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Doctoral dissertation, Doktora Tezi).
• Özomay, M., & Özomay, Z. (2021). The Effect of Temperature and Time Variables on Printing Quality in Sublimation Transfer Printing on Nylon and Polyester Fabric. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (23), 882-891.
• Özomay, M., Güngör, F., & Özomay, Z. (2021). Determination of optimum dyeing recipe with different amount of mordants in handmade cotton fabrics woven with olive leaves by grey relational analysis method. The Journal of The Textile Institute, 1-10.
• Özomay, M., Özomay, Z., Türkmen, F. N., & Özakhun, Ö. (2021). Kültürel Değerlerimiz Tekstil Ve Yazma Eserlerde Tahribatsız Ve Mikro Analiz Yöntemleri.
• Özomay, Z., Aydemir, C., & Özakhun, Ş. C. (2019). Determination Of The Most Suitable Option For Production With Uncoated Papers İn Offset Printing By Multi-Criteria Decision Making Method. Muş Alparslan Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7(2), 667-672.
• Saçlı, Ç., & Öztürk, F. B. (2020). İpekçilik Kültürü Ve Turizm: Paydaşların Hatay’da İpekçiliğe Yönelik Görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1916-1930.
• Sokat, Y. (2021). Kekik Hasadı Sırasında Yabancı Otların Ürüne Karışma Durumu. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 10(1), 102-111.
• Söz, Ç. K., Özomay, Z., Unal, S., Uzun, M., & Sönmez, S. (2021). Development of a nonwetting coating for packaging substrate surfaces using a novel and easy to implement method. Nordic Pulp & Paper Research Journal.
• Surdu, L., Radulescu, I. R., Vamesu, M., Iordache, O., & Dinca, L. (2014). Improvement of the anti-microbial character of woven fabrics through plasma treatment. Journal of Chemical Engineering and Chemistry Research, 1(2), 114-121.
• Taheri, M., Maleknia, L., Ghamsari, N. A., Almasian, A., & Fard, G. C. (2015). Effect of zirconium dioxide nanoparticles as a mordant on properties of wool with thyme: dyeing, flammability and antibacterial. Oriental Journal of Chemistry, 31(1), 85.
• Tutak, M., Gülcan, A. C. A. R., & Akman, O. (2014). Nane (Mentha Spicata L.) Ve Kekik (Thymus Vulgaris L.) Bitkileri Kullanarak Yün Lifinin Doğal Boyanması. Tekstil Ve Mühendis, 21(93).
• Vasconcelos, L., Sampaio, F. C., Albuquerque, A. & Vasconcelos, L. (2014). Cell viability of Candida albicans against the antifungal activity of thymol. Brazilian Dental Journal, 25, 277-281.
• Wojdyło, A., Oszmiański, J., & Czemerys, R. (2007). Antioxidant activity and phenolic compounds in 32 selected herbs. Food chemistry, 105(3), 940-949.
• Yanar, A., & Erdoğan, Z. (2019). Denizli Dokumalarının Kültürel Miras Ve Coğrafi İşaretleme Bakımından Önemi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (37), 43-51.
• Yılmaz, F. (2020). Ebegümeci Bitkisinin Doğal Boyarmadde Olarak Kullanılması. Tekstil ve Mühendis, 27(118), 84-90.
• Yurtoğlu, N. (2017). Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de İpek Böcekçiliği (1923-1950). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 17(34), 159-189.
• Yüksek, V., Dede, S., Çetin, S., Akan, Z., Özdemir, H., Dikilidal, M., & Oto, G. (2021). Deneysel Diyabet Oluşturulmuş Ratlarda Kekik (Thymus vulgaris L.) ve Karabaş Kekiği (Thymbra spicata L.) Uygulamasının Serum Protein Fraksiyonlarına Etkisi. Van Tıp Dergisi, 28(2), 193-198.