Eşikten Mekâna-Mekândan Yere Yeldeğirmeni-Rasimpaşa Mahallesi

Yıl 2021, Sayı: 32, 275 - 281, 31.12.2021

K.pınar Kırkık Aydemir , Mekselina Gececi

https://doi.org/10.31590/ejosat.1045528

Öz

Kent ve mimari birbirini etkileyen, dönüştüren iki ana mekânsal unsurdur. Kentsel yerleşim; yapı adalarının boyutları, sokak örüntüleri vb. kentsel peyzaj diziminden oluşurken; mimari yapıların yatay ve dikey bileşenleri, bina yüksekliği, çekme mesafeleri, cephe genişliği, pencereler, kapılar vb. özelliklerden şekillenmektedir. Bu noktada mimari eşikler, gün içerisinde sıkça gelip geçtiğimiz geçiş mekânları oluşturmanın yanı sıra, bir yapı arakesiti olarak mimariyi zenginleştiren detaylardır.
Günümüz kentlerinde görülen tek tip yapılaşma çevreden kopuk mimari tasarımlar ile kentin tarihsel ve kültürel değerlerini yansıtmaktan oldukça uzak kalmakta ve algısal açıdan yaşanılan mekân ile kişisel bağ kurulmasını güçleştirmektedir. Bu durum kentsel hafızanın her geçen gün zarar görmesine sebep olmakta ve İstanbul'da yaşayanları kente yabancılaştırmaktadır.
Bu çalışmada, mekân-yer diyalektiği eşik öğeler üzerinden “yer olabilme” şeklinde ele alınmıştır. Yeldeğirmeni-Rasimpaşa Mahallesi’nde bulunan ve günümüzde unutulmaya yüz tutan cumbalı, çıkmalı, arkadlı, saçaklı, ahşap çatkılı duvar gibi mimari biçimler “eşik oluşturan ögeler” olarak incelenmektedir. Yeldeğirmeni- Rasimpaşa Mahallesinde eşik ögeler; kapı-pencere, duvar, merdiven, kaldırım, peyzaj donatıları, cumba-çıkma, saçak, arkad, sütun-kolon vb. yapısal öğeler; avlu (atrium,) ve pasaj alanları; kaldırım kafeler ve yeme-içme yerleri olmak üzere 3 sınıfta ele alınmıştır. Alan çalışması ile elde edilen bulgular Kadıköy Belediyesi’nden temin edilen 1/1000 Uygulama İmar Planı ve 1/15000 ölçekli Nazım İmar Planları üzerine işlenmiştir. Alan çalışması ve literatür araştırmasına dayalı olan çalışmada Yeldeğirmeni Rasimpaşa Mahallesi’nin İstanbul’da taşıdığı eşik öğeler açısından zengin bir semt olduğu, İstanbul’da yerel bir ara kesit oluşturarak, “yer ” algısına örnek bir mekânsal dizim sergilediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eşik, yapı, mekân, yer, yer algısı, Yeldeğirmeni-Rasimpaşa Mahallesi.

From Threshold to Space-From Space to Place Yeldegirmeni-Rasimpasa Neighbourhood

Öz

Urban and architecture are two main spatial elements that affect and transform each other. While urban settlement consists of urban landscape like dimensions of building blocks, street patterns, the architectural form includes the horizontal and vertical components of the buildings, the height of the building, the width of the facade, the windows, the doors, the building indentations and protrusions, etcformed by features. At this point, architectural thresholds are a building intersection, as well as creating transition spaces that we come and go through frequently during the day; facade elements, building entrances are the details that enrich the architecture.

The uniform construction seen in today's cities is far from reflecting the historical and cultural values of the city with abstract architectural designs from the environment and makes it difficult to establish a personal connection with the place. This situation causes urban memory to be damaged day by day and alienates those living in Istanbul from the city. Thresholds; as the building entrance and the details of the entrance, it stands out as the details that bring awareness to the city and architecture, increasing the perception of place.

In this study, the space-place dialectic is handled as "being a place" through threshold elements. Traditional architectural details such as a bay window, overhanging, arcaded, fringed, wooden framed wall in Yeldeğirmeni-Rasimpaşa District, which are now being forgotten, are examined as "threshold-forming elements". Threshold elements in Yeldeğirmeni- Rasimpaşa Neighborhood; entrance and physical recesses and protrusions and details of the entrance (door-window, wall, stairs, pavement, landscaping equipment, bay window, eaves, arcade, column-column, etc.), courtyard (Atrium), passage areas, building interfaces (pavement cafes and eating and drinking places) are discussed in 3 sections.The findings obtained from the fieldwork were processed on the 1/1000 Implementation Development Plan and 1/15000 scale Master Development Plans obtained from Kadıköy Municipality. In the study, which is based on fieldwork and literature research, it is concluded that Yeldeğirmeni Rasimpaşa neighborhood is a district rich in threshold elements in the metropolitan city of Istanbul, and that it exhibits an exemplary spatial syntax for the perception of "place" by forming a local cross-section in the metropolitan city Istanbul.

Anahtar Kelimeler

Threshold, building, space, sence of place, Yeldeğirmeni-Rasimpasa Neighbourhood.

Kaynakça

• Alkaya,T. (2015). Sınır ve eşik olarak duvar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Andersson, C., (2016). Public Space and the new urban agenda. The Journal of Public Space. 1(1), 5-10.
• Arefi, M. (1999). Non‐place and placelessness as narratives of loss: Rethinking the notion of place. Journal of Urban Design, 4(2), 179-193.
• Arıker, E. (2019). Âtıl yarı özel alanları sahiplenmek: Yeldeğirmeni Mahallesi’nde arka bahçeler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, Lisansüstü Programlar Enstitüsü, İstanbul.
• Aytıs, S., Polatkan, I., (2010). Gelenekten geleceğe mimarlık. VI. Uluslararası Sinan Sempozyumu, Edirne.
• Ayyıldız, M. A. (2000). İnsan-çevre diyalektiğinin duyusal-zihinsel-duygusal süreçleri: Çevresel algı-bilişim-anlam (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Berman, M. (1994). Katı olan her şey buharlaşıyor. (Çev. Ü. Altuğ ve B. Peker) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bertlin, J. (2014). Social sustainability from the perspective of three concepts: human scale, the city at eye-level, and public life. KTH Royal Institute of Technology, School of Architecture and the Built Environment (ABE), Urban Planning and Environment, Urban and Regional Studies, Stockholm.
• Cassidy, T. (1997). Environmental design in environmental psychology, behaviour and experience in context. London: Psychology Press.
• Dizman, O.K., (2015). Geçişlilik kavramının mekâna anlamsal ve simgesel yansımaları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yakın Doğu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Lefkoşa.
• Geis, K. J., & Ross, C. E. (1998). A new look at urban alienation: The effect of neighborhood disorder on perceived powerlessness. Social Psychology Quarterly. 61(3), 232-246. Gezer, H. (2014). Mimariyi yaşamak. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 13(26), 227-258.
• Gibson, J.J. (1979/86). The ecological approach to visual perception, Houghton Mifflin, Boston.
• Gökçen, A. (2019). Eşik: Olgular ve imgeler bağlamında bir mekân analizi. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi. 3(2), 129-137.
• Gökmen, G. P. (2011). Türkiye'de Apartmanlaşma Süreci ve Konut Kültürü. Güney Mimarlık, 5, 12-17.
• Hidalgo, M. C., & Hernandez, B. (2001). Place attachment: Conceptual and empirical questions. Journal of environmental psychology, 21(3), 273-281.
• Ittelson, W. H. (1960). Visual space perception. New York, N.Y: Springer.
• Jacobs, J. (2009). Büyük Amerikan şehirlerinin ölümü ve yaşamı. (Çev. B. Doğan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Karbeyaz, C. (2010). Kadıköy Yeldeğirmeni'nde Notre Dame du Rosaire Şapeli restorasyon projesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Lynch, K. (1960). The image of the city. London: MIT press.
• Montgomery, J. (1998). Making a City: Urbanity, Vitality and Urban Design. Journal of Urban Design, 3, 93-116.
• Öztürk, S., ve Osmanoğulları, F. (2016). Blue in the Face filmi ve modernizm: Kentlilik ve aidiyet üzerinden bir değerlendirme. Mediterranean Journal of Humanities. 4(1), 261-274.
• Plan de Constantinople et de ses faubourgs d'après Kauffer et Joseph de Hammer avec l'indication des quartiers de la ville (Mahalle) et les changements qui s’y sont opérés depuis les années 1776 et 1786 jusqu' à l'année 1831. Paris 1836, Kauffer et Joseph de Hammer, APLHM01 SALT Araştırma, Kent Toplum ve Ekonomi Arşivi, https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/112045
• Plan de Constantinople avec ses faubourgs, le port et une partie du Bosphore. Echelle: 1:13000- İstanbul ve civarını, liman ve Boğaz'ın bir bölümünü gösteren harita. Ölçek 1:13000, 1863-1880, FFT811013, SALT Araştırma, Kent, Toplum ve Ekonomi Arşivi, https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/25359
• Plan d'assurance de Constantinople. Vol. III- Kadikeui. Index, Charles Edward Goad, 1906, APLGDKADINDX, SALT Araştırma, Kent, Toplum ve Ekonomi Arşivi, https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/126275
• Sigorta Planı. Kadıköy. Rıhtım- Talimhane. Pafta 12. Jacques Pervititch, 1938, APLPEKADI12, SALT Araştırma, Kent, Toplum ve Ekonomi Arşivi, https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/109107
• Sorguç, A., & Arslan Selçuk, S. (2016). Sınırlanmıştan sınıra sınırdan arayüze sayısaldan fiziksele. Mimarlık dergisi. 52(388), 57-58.
• Şentürk, A. (2018). Aidiyet, kent kimliği ve kentsel koruma etkileşimi bağlamında kullanıcı sürekliliğinin irdelenmesi: Kadıköy Moda örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Şevik, E., Çalışkan, O. (2018). Heterotopyanın Alansallığı: Heterotopolojinin Temel Mekânsal Koşulu Olarak Kentsel Eşikler. “Değişen Kent”, Mekân ve Biçim: Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu. https://kentselmorfolojisempozyumu2018.files.wordpress.com/2019/04/m-46.pdf
• Taşcı, H., (2014). Bir hayat tarzı olarak şehir, mekân, meydan. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Tuncer, M.,(2012). Makro planlamada eşik analizi: SWOT, Stratejiler, Alt Projeler. http://tuncermehmet.blogspot.com/2012/10/makro-planlamada-esik-analizi-swot.html.
• Ujang, N. (2012). Place attachment and continuity of urban place identity. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 49, 156-167.
• Ujang, N. ve Zakariya, K. (2015). The notion of place, place meaning and identity in urban regeneration. Procedia-social and behavioral sciences, 170, 709-717.