Hozat Kayısı Çekirdeği: Pomolojik ve Fizikokimyasal Özelliklerinin Turkiye’de Yetiştirilen Kayısı Çekirdek Çeşitleriyle Karşılaştırılması

Yıl 2022, Sayı: 45, 107 - 115, 31.12.2022

Çağlar Mert Aydın

https://doi.org/10.31590/ejosat.1217820

Cited By: 1

Öz

Kayısı yaygın olarak tüketilen ve talep edilen bir meyve ürünüdür. Kayısı çekirdeği meyvenin içinde bulunmaktadır. Geçmişte kayısı çekirdeği hiçbir ekonomik değeri olmayan, gıda atık maddesi olarak görülen bir ürün olmsına karşın gıda maddelerinin içinde bulunan bioaktve içerikle alakalı bilgi birikimi arttıkça gıda atık maddelerinde bulunun bu maddeler önem kazanmaya başlamıştır. Bu da kayısı çekirdeğinde bulunan besin içeriğin araştırılamsı gerekliliğini doğurmuştur.
Bu çalışmada 2022 yılında yetiştirilen acı ve tatlı kayısı çekirdekleri kullanılmıştır. Kullanılan tatlı kayısı çekirdek çeşitleri Hasanbey, Savak, Alyanak ve Hozat tatlı olup acı kayısı çeşidi olarak Zerdali ve Hozat acı kullanılmıştır. Pomolojik analiz olarak çekirdek ağırlığı, kabuklu çekirdek ağırlığı ve iç çekirdeğin toplam çekirdeğe oranı olarak gerçekleştirilmiştir. Fizikokimyasal özellik olarak nem, kül, asit (pH), protein, yağ ve toplam fenolik içerik analizleri yapılmıştır. Çeşidin bu özelliklere olan etkisini belirlemede SPSS 29 uygulaması kullanılmıştır.
Genel olarak, kayısı çekirdek çeşidinin çekirdeğin pomolojik ve fizikokimyasal özelliklerini öenmli düzeyde etkilediği belirlenmiştir. Bu da her bir kayısı çekirdek çeşidinin kendine özgü özelliklere sahip olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Hozat, Tunceli, İstatistik, Kayısı, Çekirdek

Hozat Apricot Kernel: Pomological and Physicochemical Properties with Comparation of Apricot Kernel Varieties Harvested in Turkiye

Öz

Apricot is a fruit demanded and consumed in a variety of ways by consumers. Apricot fruit has a kernel inside of it. Due to limited knowledge of bioactive compounds, apricot kernels were predicted as a food waste in the past, and they had no economic value. Awareness as to nutrition and bioactive compounds increased recently, the idea has emerged that apricot kernel is as healthy as its fruit, therefore science research has focused on examining bioactive properties of fruit kernels.
In this study, sweet and bitter apricot kernel varieties harvested in 2022 were used. The sweet apricot kernel varieties used in this study were Hasanbey (Malatya), Savak (Igdir), Alyanak (Isparta) and Hozat sweet; the bitter apricot kernel varieties were Hozat bitter and Zerdali (Malatya). Pomological and physicochemical properties of Hozat apricot kernels, compared with other apricot kernels harvested in Turkiye, were performed. As pomological properties, weight of seed, weight of kernel and seed-to-kernel weight ratio were investigated. Moisture content, ash content, acidity (pH), protein content, oil content and total phenolic content of apricot kernels were also determined. The effect of the variety variable on pomological and physicochemical properties of the apricot kernel were evaluated using the SPSS 29 program.
Overall, it was found that the variety variable had a significant effect on pomological and physicochemical properties of apricot kernels. It means each apricot kernel variety has its unique pomological and physicochemical properties.

Anahtar Kelimeler

Tunceli, Apricot, Kernel, Statistics, Hozat

Kaynakça

• Akca Y. Cevizlerde meyve büyümesi ve meyve gelişiminin saptanması üzerine bir araştırma. Turk J Agric For. 24. 349- 354. 2000.
• Al-Bachir M. Compositions and microbial properties of gamma irradiated apricot (Prunus armeniaca L.) kernel. J. Stress Physiol. Biochem. 17, 79–87. 2021.
• AOAC1, Approved methods of analysis. St. Paul, Minnesota. The American Association of Cereal Chemists. Tenth Edition, March 2000, Metod, 923.03. 1999.
• AOAC2, Approved methods of analysis. St. Paul, Minnesota. The American Association of Cereal Chemists. Tenth Edition, March 2000, Metod 950.48. 1999.
• Aydın C. M. and Guven A. Determination of physicochemical properties of some walnut varieties cultivated in Tunceli province. Integrated Farming. Iksad Publishing House. 83- 111. 2022.
• Aydin C. M. Malatya kayısısı çekirdeğinin biyoaktif madde içeriği yönünden incelenmesi. İnönü Üniversitesi. Fen bilimleri. Gıda Mühendisliği. Doktora tezi. 2022.
• Batmaz M. F. Bazı kayısı genotiplerinin adana ekolojik koşullarındaki verim ve kaliteleri. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. 2005.
• Beyer R. and Melton L. D. Composition of New Zealand Apricot Kernels, N.Z. Crop Hortic. Sci. 18:39–42. 1990.
• Caetano-Silva M.E.; Netto F.M.; Bertoldo-Pacheco M.T.; Alegría, A. and Cilla, A. Peptide-metal complexes: Obtention and role in increasing bioavailability and decreasing the pro-oxidant effect of minerals. Crit. Rev. Food Sci. Nutr. 61, 1470–1489. 2021.
• Celik Y.H.; Yalcin R.; Topkaya T.; Basaran E. and Kilickap E. Characterization of hazelnut, pistachio, and apricot kernel shell particles and analysis of their composite properties. J. Nat. Fibers. 18, 1054–1068. 2021.
• Cemeroglu B. Gıda analizlerinde genel yöntemler, Gıda Analizleri, Ed: B. Cemeroğlu. Gıda Teknolojisi Yayınları, No:34, Ankara. 2010.
• Chen Y., Al- Ghamdi A. A., Elshikh M. S., Shah M. H., Al- Dosary M. A. and Abbasi A. M. Phytochemical profiling, antioxidant and HepG2 cancer cells antiproliferation potential in the kernels of apricot cultivars. Saudi Journal of Biological Sciences, 27, 163–172. 2020.
• Conor A. M., Finn C. E. ve Alspach P. A. Genotypic and Environmental Variation in Antioxidant Activity and Total Phenolic Content among Blackberry and Hybridberry Cultivars. J Amer. Soc. Hort. Sci. 130 (4). 527- 533. 2005.
• Cukadar K., Demirel H., Ünlü H. M., Aslay M. and Bozbek, Ö. Kayısı çeşit seleksiyonu II. V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Erzurum, 391-395. 2007.
• Demir K. N. Kayısı çekirdeği yağının ekstraksiyonunda enzim etkisi: ekstraksiyon koşullarının optimizasyonu. İstanbul teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 2011.
• Dogan A. İlkbahar geç donlarına toleranslı bazı kayısı genotiplerinin verim ve meyve kalite özellikleri ile biyokimyasal içeriklerinin belirlenmesi. İnönü Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Malatya. 2018.
• Dogan A. and Basoglu F. Yemeklik Bitkisel Yağ Kimyası ve Teknolojisi Uygulama Klavuzu. A. Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları. 951. 62. 1985.
• Doğru C. B., Kaya T., Pehluvan M. and Gülsoy, E. Aras havzasında yetiştirilen Şalak kayısı çeşidinin fenolojik ve pomolojik özellikleri üzerine yetiştirme yerinin etkisi. VII. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Çanakkale, 25- 29. 2015.
• Ekren S., Sonmez C., Sancaktaroglu S. and Bayram E. Farklı biçim yüksekliklerinin adaçayı (Salvia officinalis L.) genotiplerinde agronomik ve teknolojik özelliklere etkisinin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(1), 55-70. 2007.
• El Shemy M.A. Effect of some essential oils, salts and salicylic acid on reducing decay, keeping quality and prolonging shelf-life of canino apricot fruits. Menoufia J. Plant Prod. 5, 111–128. 2020.
• Elgin î. Sofralık ve kurutmalık kayısıların üretimi, tüketimi, Ticareti, Standardizasyonu, Malatya Deneme ve Üretme İstasyonu, s. 305. 1975.
• Fan X., Jiao W., Wang X., Cao J. and Jiang W. Polyphenol composition and antioxidant capacity in pulp and peel of apricot fruits of various varieties and maturity stages at harvest. Int J of Food Sci and Tech. 53. 327- 336. 2018.
• Femenia A., Rossello C., Mulet A. and Canellas J. Chemical composition of bitter and sweet apricot kernels, J. Agric. Food Chem. 43:356–361. 1995.
• Gaya P.; Peirotén Á. and Landete J.M. Transformation of plant isoflavones into bioactive isoflavones by lactic acid bacteria and bifidobacteria. J. Funct. Foods. 39, 198–205. 2017.
• Gezer I. and Dikilitas S. The study of work process and determination of some working parameters in an apricot pit processing plant in Turkey, J. Food Eng. 53:111–114. 2002.
• Gezer I., Hacıseferoğulları H. and Demir F. Some physical properties of Hacıhaliloğlu apricot pit and its kernel, Journal of Food Engineering, 56, 49-57. 2002.
• Gomaa E. Z. In vitro antioxidant, antimicrobial, and antitumor activities of bitter almond and sweet apricot (Prunus armeniaca L.) kernels. Food Sci. Biotechnol, 22(2): 455-463. 2013.
• Gore M. and Kurt O. Bazı yağ bitkilerinin yağ oranları ve yağ asit kompozisyonlarının karşılaştırılması. ADÜ Ziraat Dergisi. 18 (2). 275- 284. 2021.
• Gul V., Ozturk E. and Polat T. Yağlık Ayçiçeği Tanelerinin Bazı Karakteristik Özelliklerinin Belirlenmesi. Atatürk Üni. Ziraat Fak. Derg. 48 (2): 81- 85. 2017.
• Gulsoy E. and Balta F. Aydın ili Yenipazar, Bozdoğan ve Karacasu ilçelerinden selekte edilen Badem (Prunus amygdalus Batch) genotiplerinin protein, yağ ve yağ asidi bileşimlerinin belirlenmesi. Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. 4 (1). 9- 14. 2014.
• Gulsoy E., Kaya T., Pehluvan M. and Doğru Çokran B. Textural and physicochemical characteristics of Șalak (Apricose) apricot cultivar. VII Int. Sci. Agric. Symp. Agrosym, Bosnia Herzegovina. 2016.
• Guner M., Vatandaş M. and Dursun E. Bazı kayısı çeşitlerinde çekirdek kırılma karakteristiklerinin belirlenmesi. Tarim Bilimleri Dergisi, 5 (1), 95-103. 1999.
• Hacıseferoğulları H., Gezer İ., Özcan M. M. and Asma B. M. Postharvest chemical and physical-mecanical properties of some Apricot varieties cultivated in Turkey. J. Food Eng., 79: 364-373. 2007.
• Jankovic B.; Manic N.; Dodevski V.; Radovic I.; Pijovic M.; Katnic Ð. and Tasic G. Physicochemical characterization of carbonized apricot kernel shell as precursor for activated carbon preparation in clean technology utilization. J. Clean. Prod. 236, 117614. 2019.
• Juhaimi F. A., Özcan M. M., Ghafoor K. and Babiker E. E. The effect of microwave roasting on bioactive compounds, antioxidantactivity and fatty acid composition of apricot kernel and oils. Food Chemistry. 243, 414- 419. 2018.
• Kalkan N. N., Oz M. H. and Cangi R. Saruç’un üretim tekniği ve bazı fiziksel-kimyasal özelliklerinin belirlenmesi. Gıda ve Yem Bilimi Teknolojisi Dergisi. 12. 11- 18. 2012.
• Kappor N.; Bedi K.L. and Bhatia A.K. Chemical composition of different varieties of apricots and their kernels grown in Ladakha region. J. Food Sci. Technol. 24, 141–143. 1987.
• Karadeniz T. and İslam A. Van merkez ilçede yetiştirilen zerdalilerin (Prunus armeniaca L.) seleksiyon yoluyla ıslahı. Yüzüncü Yıl Üniv., Ziraat Fakültesi Dergisi, 2: 163-174. 1995.
• Katar D., Arslan Y. and Subasi I. Ankara ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarının ketencik (Camelina Sativa L.) Bitkisinin yağ oranı ve bileşimi üzerine olan etkisinin belirlnemesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi. 9 (3). 84- 90. 2012.
• Kaya G. and Keskin M. Comparison of antidiabetic and antioxidant activities of sweet and bitter apricot kernels. Progress in nutrition. 23 (2). 1-5. 2021.
• Kiralan M. and Ketenoglu O. Apricot (Prunus armeniaca L.) Kernel: A valuable by-product. In Mediterranean Fruits Biowastes; Springer: Cham, Switzerland, pp. 547–558. 2022.
• Korekar G., Stobdan T., Arora R., Yadav A. and Singh, S. B. Antioxidant Capacity and Phenolics Content of Apricot (Prunus armeniaca L.) Kernel as a Function of Genotype. Plant Foods Hum Nutr. 66. 376–383. 2011.
• Leahu A., Damian C., Oroian M. and Hretcanu C. Estimation of biochemical properties of walnuts from the region of Suceava- Romania. Journal of Faculty of Food Engineering. 12 (2). 169- 175. 2013.
• Ozarslan S.; Atelge M.R.; Kaya M. and Ünalan S. A. Novel Tea factory waste metal-free catalyst as promising supercapacitor electrode for hydrogen production and energy storage: A dual functional material. Fuel. 305, 121578. 2021.
• Ozcan M. Composition of some apricot (Prunus armeniaca L.) kernels grown in Turkey, Acta Aliment. 29:289–293. 2000.
• Ozkarakas I., Ercan N., Gurnil K. and Kucuk E. Bazı önemli kayısı (Prunus armeniaca L.) çeşitlerinin Ege Bölgesi koşullarında değerlendirilmesi. Anadolu J. of AARI., 18: 30-48. 2008.
• Ozkarakas I. and Ercan N. Güneydoğu Anadolu Bölgesinden toplanan bazı kayısı (Prunus armeniaca L.) genetik kaynakları materyalinin Ege Bölgesine adaptasyonu ve değerlendirilmesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derg. 14(1): 1-15. 2004.
• Ozyoruk C. and Guleryuz M. Iğdır ovasında yetişen kayısı çeşitleri üzerinde pomolojik biyolojik ve fenolojik araştırmalar. Ataturk Uni. Zir. Fak. Der. 23 (1). 16-28. 1992.
• Pektekin T.A. Ülkemizde Yetis ̧tirilen Kayısı Çesitleri ve Özellikleri, Standart 6:49–51. 1994.
• Pala M., Açkurt F., Löker M., Gürcan T. and Yıldız M. Türkiye’de Yetistirilen Degisik Kayısı Çesitlerinin Bilesimi ve Beslenme Fizyolojisi Açısından Degerlendirilmesi, Gıda Teknol. 1:34–39. 1996.
• Rampackova E.; Göttingerová M.; Gála P.; Kiss T.; Ercis ̧l. S. and Necas, T. Evaluation of protein and antioxidant content in apricot kernels as a sustainable additional source of nutrition. Sustainability. 13, 4742. 2021.
• Saglam O. Hacılar (Kayseri) yöresi kayısılarının (Prunus armeniaca L.) seleksiyonu. Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri. 2021.
• Sathe S. K., Seeram N. P. and Ksirsagar H. H. Fatty acid composition of California grown almonds. Journal of Food Science. 73(9). 607-614. 2008.
• Scalzo J, Politi A, Pellegrini N, Mezzetti B, Battino M. Plant genotype affects total antioxidant capacity and phenolic contents in fruit. Nutrition 21:207–213. 2005.
• Seker I. T., Ozboy Ozbaş O., Gökbulut I., Ozturk S. and Koksel H. Utılızatıon Of Aprıcot Kernel Flour As Fat Replacer In Cookıes. Journal of Food Processing and Preservation, 34 (1), 15-26. 2010.
• Shariatifar N.; Pourfard I.M.; Khaniki G.J.; Nabizadeh R.; Akbarzadeh A.; Nejad A.S.M. Mineral composition, physico-chemical properties and fatty acids profile of prunus armeniaca apricot seed oil. Asian J. Chem. 29, 2011–2015. 2017.
• Sharma A.; Kshetrimayum C.; Sadhu H.G. and Kumar S. Arsenic-induced oxidative stress, cholinesterase activity in the brain of Swiss albino mice, and its amelioration by antioxidants Vitamin E and Coenzyme Q10. Environ. Sci. Pollut. Res. 25, 23946–23953. 2018.
• Slinkard, K. and Singleton, V. L. Total phenol analyses: automation and comparison with manual methods. American Journal of Enology and Viticulture, 28, 49-55. 1977.
• Sochor J., Zitka O., Skutkova H., Pavlik D., Babula P., Krska B., Horna A. Adam V., Win M. M., Abdul-Hamid A., Baharin B., Anwar F., Sabu M. C. ve Pak-Dek M. S. Phenolic Compounds and Antioxidant Activity of Peanut’s Skin, Hull, Raw Kernel and Roasted Kernel Flour. Pak J Bot., 43 (3). 1635- 1642. 2011.
• Tanwar B.; Modgil R. and Goyal A. Antinutritional factors and hypocholesterolemic effect of wild apricot kernel (Prunus armeniaca L.) as affected by detoxification. Food Funct. 9, 2121–2135. 2018.
• Teffane M., Boudries H., Bey M. B., Kadi A. and Boukhalfa F. Effect of solvent type, extraction temperature, agitation speed and microwave power on phenolic compound extraction and antioxidant activity of apricot kernels (Prunus armeniaca L.). Current bioactive compounds. 18 (1). 2022.
• Tekeli S.T. Türk meyve ve sebzelerinde C vitamini ve Beta karoten miktarları üzerinde araştırmalar. TÜBİTAK IV. Bilim Kongresi, 5-8 Kasım 1973.
• Tuna H. E. Gıda atığı olan vişne, nar, kabak ve kayısı çekirdeklerinin kek üretiminde değerlendirilmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 2015.
• Turan S., Topçu A., Karabulut I. and Vural H. Farklı Kayısı Çeşitlerine Ait Çekirdeklerin Yağ Asidi Bileşimi ve Tokoferol İçeriği, 10. Gıda Kongresi, Türkiye: 21 23 Mayıs 2008.
• Vursavus K. and Ozguven F. Mechanical behaviour of apricot pit under compression loading, J. Food Eng. 65:255–261. 2004.
• Yarilgac T., Ozrenk K., Muradoglu F. and Tufenkci S. Gevaş yöresinde selekte edilmiş bazı cevizlerin(Juglans regia L.) pomolojik özellikleri ve makro-mikro element düzeyleri. Tarım Bilimleri Dergisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi. 13 (1). 33-37. 2002.
• Yiğit D., Yiğit N. and Mavi A. Antioxidant and antimicrobial activities of bitter and sweet apricot (Prunus armeniaca L.) kernels. Brazilian Journal of Medical and Biological Research, 42: 346-352. 2009.
• Yilmaz S. and Tuncturk M. Muş ekolojik koşullarında toprak işlemeli ve toprak işlemesiz tarımda bazı aspir (Carthamus Tinctorius L.) çeşitlerinin verim ve verim öğelerinin belirlenmesi. Yuzuncu Yil University Journal Of The Institute Of Natural And Applied Sciences. 23 (1). 69-78. 2018.
• Zhang R., Zeng Q., Deng Y., Zhang M., Wei Z. Zhang Y. and Tang X. Phenolic profiles and antioxidant activity of litchi pulp of different cultivars cultivated in Southern China. Food Chem. 136, 1169–1176. 2013.
• Zhou S.; Zhai X.; Zhang R.; Wang W.; Lim L.T. and Hou H. High-Throughput fabrication of antibacterial starch/pbat/agnps@sio2 films for food packaging. Nanomaterials. 11, 3062. 2021.
• Zezulova E., Gottingerova M., Gala P., Kiss T., Ercisli S. and Necas T. Evaluation of protein and antioxidant content in apricot kernels as a sustainable additional source of nutrition. Sustainability. 13 (9). 11. 2021.