ETİK İKLİM ALGISININ ÇALIŞANLARIN İŞTEN AYRILMA NİYETİNE ETKİSİ: TÜKENMİŞLİĞİN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 2, 18 - 31, 28.12.2015

Aysun Çetin Resul Güleç Alp Eren Kayasandık

https://doi.org/10.17339/ejovoc.18657

Cited By: 7

Öz

Bu çalışmada, etik iklimin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisinde tükenmişliğin aracı değişken rolü yapısal eşitlik modeli (YEM) yardımıyla araştırılmıştır. Ayrıca, etik iklimin alt boyutları olan egoist iklim, yardımseverlik iklimi ve ilkelilik iklimlerinin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi ve bu etkide tükenmişliğin aracılık rolü de incelenmiştir. Bu amaçla,  Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesinde idari kadroda çalışan 168 personelden veriler elde edilen verilerle nicel bir  araştırma yürütülmüştür. Verilerin değerlendirmesinde t-testi, ANOVA, korelasyon analizi ve yapısal eşitlik modellemesinden yararlanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, etik iklimin işten ayrılma niyetine etkisinde tükenmişliğin tam aracı değişken olduğu görülmüştür. Yine, etik iklimin yardımseverlik  boyutu ile  çalışanların işten ayrılma niyeti arasında anlamlı bir  ilişki olduğu ve bu ilişkide tükenmişliğin aracı değişken rolü oynadığı görülmüştür. Etik iklimin egoist ve ilkelilik boyutları ile çalışanların işten ayrılma niyetleri arasında ise anlamlı bir ilişki bulunmamıştır.

Kaynakça

• Akbaş, T.T. (2010). Örgütsel etik iklimin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi: Mobilya sanayi büyük ölçekli işletmelerinde görgül bir araştırma. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (19), 121-137.
• Arı, G.S. ve Bal, E. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15 (1), 131-148.
• Arı, G.S., Bal, H. ve Bal, E.Ç. (2010). İşe bağlılığın tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ilişkisindeki aracılık etkisi: Yatırım uzmanları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (3), 143-166.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The Moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51 (6), 1173-1182.
• Bayram, N. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş amos uygulamaları. Ankara: Ezgi Kitabevi.
• Biçer, M. (2005). Satış elemanlarının iş tatmini, örgüt bağlılığı ve işten ayrılma niyetinin etik iklimle ilişkisi: Sigorta ve ilaç sektörlerinde bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi.
• Bluedorn, A.C. (1982). A unified model of turnover from organizations. Human Relations, 35, 135-153.
• Bulutlar, F. ve Öz, E.Ü. (2009). The effects of ethical climates on bullying behaviour in the workplace. Journal of Business Ethics, 86, 273–295.
• Cammann, C., Fıchman, M., Jenkıns, D. ve Klesh, J. (1979). The michigan organizational assessment questionnaire. Unpublished Manuscript, University of Michigan, Ann Arbor Michigan, 1-46.
• Chıu, S.F. ve Tsai, M.C.(2006). Relationship amonf burnout, job involvement, and organizational citizenship. The Journal of Psychology, 140 (6), 517-530.
• Cho S., Johanson, M.M. ve Guchait, P., (2009). Employees intent to leave: A comparison of determinants of intent to leave versus intent to stay. International Journal of Hospitality Management, 28 (3), 374-381.
• Cooper, C. L., Dewe, P. J. ve O'Driscoll, M. P. (2001). Organizational stress: A review and critique of theory, research and applications. California: Sage Publication.
• Cullen, J.B., Parboteeah, K.P. ve Victor, B. (2003). The effects of ethical climates on organizational commitment: A two-study analysis. Journal of Business Ethics, 46, 127-141.
• Cullen, J.B., Victor, B. ve Stephens, C. (1989). An ethical weather report: Assessing the organization’s ethical climate. Organizational Dynamics, 18 (2), 50-62.
• Çelik, H. E. ve Yılmaz, V. (2013). Yapısal eşitlik modellemesi temel kavramlar-uygulamalar-programlama. Ankara: Anı Yayıncılık.
• DeConinck, J.B. (2011). The effects of ethical climate on organizational identification, supervisory trust, and turnover among salespeople. Journal of Business Research, 64 (6), 617–624.
• Demir, N. (2009). Tükenmişlik sendromunun örgütsel bağlılık ve iş tatmini üzerindeki etkisi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8 (32), 193-202.
• Drake, B., ve Yadama, G. N. (1996). A structural equation model of burnout and job exit among child protective services workers. Social Work Research, 20, 179-187.
• Dursun, Y. ve Kocagöz,E. (2010). Yapısal eşitlik modellemesi ve regresyon: Karşılaştırmalı bir analiz, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 1-17.
• Elçi, M.E. (2003). Etik iklimin iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti ile olan ilişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Hacettepe Üniversitesi, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını, Ankara.
• Ertürk, E. ve Keçecioğlu ,T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: Öğretmenler üzerine örnek bir uygulama. Ege Akademik Bakış, 12 (1), 39-52.
• Eser, G. (2007). Etik İklim ve Yöneticiye Güvenin Örgütsel Bağlılığa Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Fournier, C., Tanner, J.F., Chonko, L. ve Manolis C. (2010). The moderating role of ethical climate on salesperson propensity to leave. Journal of Personal Selling & Sales Management, 30 (1), 7-22.
• Gürbüz, S. ve Bekmezci, M. (2012). İnsan kaynakları yönetimi uygulamalarının bilgi işçilerinin işten ayrılma niyetine etkisinde duygusal bağlılığın aracılık ve düzenleyicilik rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2, 189-213.
• Hair, J. F.; Bush, R.P. ve Ortinau, D.J. (2000). Marketing research a practical approach for the new millenium, 5th Edition, Prentice Hall.
• Hair, J.F., Anderson, R.E., Tatham, R. L. ve Black,W.C. (1998). Multivariate data analysis, New Jersey, Fifth Edition, Prentice-Hall, Inc.
• Han, S-S., Han, J-W., An,Y-S. ve Lim, S-H. (2014). Effects of role stress on nurses’ turnover intentions:The mediating effects of organizational commitment and burnout, Japan Journal of Nursing Science, doi:10.1111/jjns.12067
• Harrington, D., Bean N., Pintello, D. ve Mathews, D., (2001). Job satisfaction and burnout: Predictors ofiIntentions to leave a job in a military setting. Administration in Social Work, 25(3), 1-16.
• Hart, S. E. (2005). Hospital ethical climates and registered nurses’ turnover intentions. Journal of Nursing Scholarship, 37(2), 173-177.
• Huhtala, M., Feldt, T., Lamsa, A., Mauno, S. ve Kinnunen ,U. (2011). Does the ethical culture of organisations promote managers’ occupational well-being? Investigating indirect links via ethical strain. Journal of Business Ethics, 101 (2), 231–247.
• Hwang, I.S. ve Kou, J.H. (2006). Effects of job satisfaction and perceived alternative employment opportunities on turnover intention: An examination of public sector organizations. Journal of American Academy of Business, Cambridge, 8 (2), 254-255.
• Jaramillo, F., Mulki, J. P. ve Solomon, P. (2006). The Role of ethical climate on salesperson‟s role stress, job attitudes, turnover intention, and job performance. Journal of Personel Selling & Sales Management, 26 (3), 271- 282.
• Jose, A. ve Thibodeaux, M.S. (1999), Institutionalization of ethics: The perspective of managers. Journal of Business Ethics, 22 (2), 133-143.
• Kammeyer-Mueller, J. D., Simon Lauren, S., Rich, B.L. (2012). The psychic cost of doing wrong: Ethical conflict, divestiture socialization, and emotional exhaustion. University of Florida Journal of Management, 32 (3), 784-808.
• Leiter, M.P., Maclach, C. (2009). Nurse turnover: the mediating role of burnout, Journal of Nursing Management, 17, 331–339.
• Maslach, C. (1998). Burnout, Encyclopaedia Of Occupational Health And Safety, Ed. By., Jeanne Mager Stellman, Switzerland: International Labour Organization, 4, 64-77.
• Maslach, C. ve Leiter, M. P. (1997). The truth about burnout how organizations cause personal stres and what to do about it. John Wiley&Sons: San Francisco.
• Maslach, C., Schaufeli, W.B. ve Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• Mattila, R.R. (2006). The relationshıp between burnout, job satisfaction, turnover intention and organızational commitment in İT workers. Dissertation the Degree Doctorate of Philosophy Capella University.
• Mulki , J.P., Jaramillo, F. ve Locander W.B., (2008). Effect of Ethical Climate on Turnover Intention: Linking Attitudinal and Stress Theory, Journal of Business Ethics, 78, 559-574.
• Özgener, Ş., (2004). İş Ahlakının Temelleri-Yönetsel Bir Yaklaşım, Ankara: Nobel.
• Schaufeli, W. B., Leiter, M. P. ve Maslach C. (2009). Burnout: 35 years of research and practice. Career Development International, 14 (3), 204-220.
• Schaufeli, W.B. ve Bakker, A.B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: A multi sample study. Journal of Organizational Behavior, 25 (3), 293-315.
• Schwepker, C. (2001). Ethical climate’s relationship to job satisfaction, organizational commitment and turnover intention in salesforce. Journal of Business Research, 54(1), 39- 52.
• Sürgevil O. (2006). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu tükenmişlikle mücadele teknikleri. Ankara:Nobel.
• Tett. R.P. ve Meyer. J.P. (1993). Job atisfaction, organizational commitment, turnover intention and turnover: Path analysis based on meta-analytic findings. Personnel Psychology, 46, 342-346.
• Tuna, M. ve Yeşiltaş M. (2014). Etik iklim, işe yabancılaşma ve örgütsel özdeşleşmenin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Otel işletmelerinde bir araştırma. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 105-117.
• Tütüncü, Ö. ve Savran, G., (2007). Etik iklim ve tükenmişlik sendromunun kalite yönetim sistemi üzerine etkileri: Bir laboratuvar uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9 (4), 177-218.
• Ulrich, C., O’Donnell P., Taylor, C., Farrar A., Danis M. ve Grady C., (2007). Ethical climate, ethics stress, and the job satisfaction of nurses and social workers in the united states. Social Science & Medicine. 65, 1708–1719.
• Üstün, F.K. ve Doğan, S. (2014). Tükenmişlik sendromunun örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisi: Hizmet sektörü çalışanları üzerine ampirik bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (29), 573-587.
• Victor, B. ve Cullen, J.B. (1988). The organizational bases of ethical work climate. Administrative Science Quarterly, 33(1), 101-125.
• Yang, F.H., Tsai, Y.S ve Tsai, K.C. (2014). The influences of ethıcal clımate on turnover intention: The mediating role of emotional exhaustion. The International Journal of Organizational Innovation, 6 (4). 72-89.
• Yardan, E.D. ve Köroğlu. P. (2014). Sağlıklı çalışma yaşamı: Ameliyathane çalışanlarının etik iklim algılamalarının tükenmişliklerine etkisi. V. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresine Sunulan Bildiri. 65-82.
• Yıldırım, M.H., Erul, E.E. ve Kelebek, P. (2014). Tükenmişlik ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki banka çalışanları üzerine bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(1), 34-44.
• Yılmaz, V. ve Çelik, H.E. (2009). Yapısal eşitlik modellemesi, Ankara: Pegem Akademi.
• Zheng, D., Witt, L.A., Waite, E., David, E.M., Driel, M., McDonald, D.P., Callison Kori, R., ve Crepeau Loring, J.(2015). Effects of ethical leadership on emotional exhaustion in high moral intensity situations. The Leadership Quarterly. doi:10.1016/j.leaqua.2015.01.006