Uzaktan Çalışan Bireylerin İş Tatmini ve İş-Yaşam Dengesi Üzerinde Demografik Faktörlerin Etkisi

Yıl 2024, , 142 - 168, 31.08.2024

Ahmed Fatih Has , Yasemin Bal

https://doi.org/10.38009/ekimad.1479252

Öz

Tüm dünyada özellikle Covid-19’un etkisiyle yaygınlaşan ve pek çok firma tarafından kalıcı olarak kullanılmaya başlayan uzaktan çalışma, iş yerlerinin operasyonel yapısını ve iş görenlerin hayatlarını dramatik bir şekilde değiştirmiştir. Geleneksel çalışma hayatından uzaklaşarak çok hızlı bir şekilde dönüşüm geçiren birçok şirket ve kurum uzaktan veya hibrit çalışmayı genellikle çok fazla ön hazırlık süreci olmadan, yaşayarak öğrenmek durumunda kalmıştır. İş görenler de bu ani değişime uyum sağlamaya çalışmış ve genellikle evlerini, yaşamlarını ve aile düzenlerini uzaktan çalışmaya göre dizayn etmişlerdir. Covid-19 sonrasında da pek çok çalışan uzaktan çalışmaya devam etmiştir. Bu araştırmanın amacı uzaktan çalışanların iş yaşam dengelerinin ve iş tatminlerinin farklı demografik değişkenlere göre incelenmesidir. Nicel araştırma yöntemi kullanılan bu araştırmada nicel araştırma deseni olarak ise tarama araştırmaları kullanılmış, ilişkisel tarama araştırmaları yapılmıştır. Veri toplama tekniği olarak da anket tercih edilmiştir. Ankette İş-Yaşam Dengesi ve İş Tatmini ölçekleri kullanılmıştır. Araştırmada haftada en az bir gün uzaktan çalışanlardan oluşan örneklemden elde edilen veriler, araştırmanın amacı doğrultusunda çeşitli istatistiki metot ve test teknikleri (normal dağılım analizleri, keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizleri, güvenilirlik analizi, parametrik bağımsız örneklemler T-testi) kullanılarak yorumlanmıştır. Analizlerde SPSS İstatistik ve SPSS AMOS programlarından yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre yalnızca cinsiyetin iş tatmini üzerinde anlamlı bir farklılık oluşturduğu görülmüş, medeni durumun veya bakıcı desteği durumunun iş tatmininde anlamlı bir farklılık oluşturmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca demografik değişkenlerden hiçbiri iş-yaşam dengesi için anlamlı bir farklılık oluşturmamıştır. Bu çalışma ve çıktıları işverenler ve insan kaynakları yönetimleri tarafından, uzaktan çalışanların iş yaşam dengelerinin ve iş tatminlerinin analizi ve artırılması konusunda, çalışanların çalışma hayatlarının şekillendirilmesinde veya uzaktan çalışma, iş yaşam dengesi ve iş tatmini konusunda yapılacak akademik çalışmalarda önemli kaynak ve göstergeler olarak kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler

Uzaktan çalışma, İş Tatmini, İş-Yaşam Dengesi, Bağımsız Örneklemler T-testi

The Effect of Demographic Factors on Job Satisfaction and Work-Life Balance of Individuals Working Remotely

Öz

Remote working, which has become widespread all over the world, especially with the impact of Covid-19, and has begun to be used permanently by many companies, has dramatically changed the operational structure of workplaces and the lives of employees. Many companies and institutions that have moved away from traditional working life and transformed very quickly have had to learn remote or hybrid working by experience, often without much preliminary preparation. Employees also tried to adapt to this sudden change and generally designed their homes, lives and family arrangements according to remote working. After Covid-19, many employees continued to work remotely. The purpose of this research is to examine the work life balance and job satisfaction of remote workers according to different demographic variables. In this research, where quantitative research method was used, survey research was used as the quantitative research design and relational survey research was conducted. A survey was preferred as the data collection technique. Work-Life Balance and Job Satisfaction scales were used in the survey. In the study, the data obtained from the sample consisting of those who worked remotely at least one day a week were interpreted using various statistical methods and testing techniques (normal distribution analyses, exploratory and confirmatory factor analyses, reliability analysis, parametric independent samples T-test) in line with the purpose of the research. SPSS Statistics and SPSS AMOS programs were used in the analyses. According to the results of the research, it was seen that only gender made a significant difference on job satisfaction, and it was concluded that marital status or caregiver support did not make a significant difference in job satisfaction. Additionally, none of the demographic variables created a significant difference for work life balance. This study and its outputs can be used by employers and human resources management as important resources and indicators in analyzing and increasing the work life balance and job satisfaction of remote employees, in shaping the working lives of employees, or in academic studies on remote working, work life balance and job satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Remote Working, Job Satisfaction, Work-Life Balance, Independent Samples T-test

Kaynakça

• 2020 European Semester: Country-specific recommendations. (2020). [Tavsiye Raporu]. European Commission. https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0500
• Adams, J. S. (1963). Towards an understanding of inequity. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 67(5), 422-436. https://doi.org/10.1037/h0040968
• Ågerfalk, P. J., Conboy, K., & Myers, M. D. (2020). Information systems in the age of pandemics: COVID-19 and beyond. European Journal of Information Systems, 29(3), 203-207. https://doi.org/10.1080/0960085X.2020.1771968
• Alkan-Meşhur, H. F. (2007). Geleceğin Çalışma Biçimi Tele Çalışmaya İlişkin Yaklaşımlar. Akademik Bilişim ’07 - IX. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri.
• Aydin, B. (2018). Çalışma Hayatında Kadına Yönelik Mobbing [Yüksek Lisans Tezi]. İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Baycan, F. A. (1985). An Analysis of the Several Aspects of Job Satisfaction Between Different Occupational Groups [Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=s1KXn1BM2LTQHsVAXojiBw& no=du2WDkxm9gD9CVD-0uGdHg
• Biçici, D. Ö., & Özçelik, A. O. (2023). Do Employees in Turkey Intend to Telework After the Pandemic?. Istanbul Business Research, 52(3), 1-39. https://doi.org/10.26650/ibr.2023.52.1146342
• Bozkurt, S. (2019). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. T. Erkmen (Ed.), Yönetim ve Davranış (1. bs, ss. 67-110). Beta.
• Buffer | State Of Remote Work 2023. (2023). Buffer: All-You-Need Social Media Toolkit for Small Businesses. https://buffer.com/state-of-remote-work/2023
• Candoğan, B. (2019). Toplumsal cinsiyet rollerinin iş aile yaşam dengesi tartışmaları ile yeniden üretimi (Master's thesis, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Carlson, D. S., Kacmar, K. M., & Williams, L. J. (2000). Construction and Initial Validation of a Multidimensional Measure of Work–Family Conflict. Journal of Vocational Behavior, 56(2), 249-276. https://doi.org/10.1006/jvbe.1999.1713
• Carnevale, J. B., & Hatak, I. (2020). Employee adjustment and well-being in the era of COVID-19: Implications for human resource management. Journal of Business Research, 116, 183-187. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2020.05.037
• Clark, A. E. (1997). Job satisfaction and gender: Why are women so happy at work? Labour Economics, 4(4), 341-372. https://doi.org/10.1016/S0927-5371(97)00010-9
• Crosbie, T., & Moore, J. (2004). Work–life Balance and Working from Home. Social Policy and Society, 3(3), 223-233. https://doi.org/10.1017/S1474746404001733
• Çarıkçı, İ. H., & Çelikkol, Ö. (2009). İş-Aile Çatışmasının Örgütsel Bağlılık ve İş ten Ayrılma Niyetine Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/215558
• Duffy, J. (2022). The Everything Guide to Remote Work: The Ultimate Resource for Remote Employees, Hybrid Workers, and Digital Nomads. Simon and Schuster. 102
• Duruk, E., & İnce, F. F. (2024). Turizmde Kadın Çalışanların Cam Tavan Sendromuna Maruz Kalma Düzeyleri ile İş Doyumları Arasındaki İlişki: Kamu ve Özel Sektör İşletmelerinde Bir Uygulama. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 8(2), 96-114.
• Eagly, A. H., & Wood, W. (2012). Social role theory.Handbook of theories of social psychology, Vol. 2 (ss. 458-476). Sage Publications Ltd. https://doi.org/10.4135/9781446249222.n49
• Ekinci, H., & Sabanci, A. (2021). İş-Yaşam Dengesi Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Trakya Eğitim Dergisi, 11(1), 151-163. https://doi.org/10.24315/tred.690816
• Erkmen, T., & Esen, E. (2014). Work-family, family work conflict and turnover intentions among the representatives of insurance agencies. Journal of Business Economics and Finance, 3(3), 302-312.
• Esen, E. (2016, Nisan 6). İş-Aile Dengesini Kuramayanlara. Harvard Business Review Türkiye. http://hbrturkiye.com/blog/is-aile-dengesini-kuramayanlara
• Esposito, P., Mendolia, S., Scicchitano, S., & Tealdi, C. (2024). Working from Home and Job Satisfaction: The Role of Gender and Personality Traits. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.4706055
• Favero, L. W., & Heath, R. G. (2012). Generational Perspectives in the Workplace: Interpreting the Discourses That Constitute Women’s Struggle to Balance Work and Life. Journal of Business Communication, 49(4), 332-356. https://doi.org/10.1177/0021943612456037
• Ferreira, R., Pereira, R., Bianchi, I. S., & da Silva, M. M. (2021). Decision Factors for Remote Work Adoption: Advantages, Disadvantages, Driving Forces and Challenges. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 7(1), 70. https://doi.org/10.3390/joitmc7010070
• Fisher, G. G., Bulger, C. A., & Smith, C. S. (2009). Beyond work and family: A measure of work/nonwork interference and enhancement. Journal of Occupational Health Psychology, 14(4), 441-456. https://doi.org/10.1037/a0016737
• Gajendran, R. S., & Harrison, D. A. (2007). The good, the bad, and the unknown about telecommuting: Meta-analysis of psychological mediators and individual consequences. Journal of Applied Psychology, 92(6), 1524-1541. https://doi.org/10.1037/0021- 9010.92.6.1524
• Gerçek, Atay, S. E., & Dündar, G. (2015). Çalışanların İş—Yaşam Dengesi İle Kariyer Tatmininin, İşten Ayrılma Niyetine Etkisi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(11). https://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/iibfdergi/file/11/005.pdf
• Greenhaus, J. H., & Beutell, N. J. (1985). Sources and conflict between work and family roles. The Academy of Management Review, 10(1), 76-88. https://doi.org/10.2307/258214
• Greenhaus, J. H., & Powell, G. N. (2006). When Work And Family Are Allies: A Theory Of WorkFamily Enrichment. Academy of Management Review, 31(1), 72-92. https://doi.org/10.5465/amr.2006.19379625
• Guest, D. E. (2002). Perspectives on the Study of Work-life Balance. Social Science Information, 41(2), 255-279. https://doi.org/10.1177/0539018402041002005
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık, 271.
• Gürel, P. A. (2018). İş-Yaşam Dengesini Sağlayan Faktörlerin Kadın Akademisyenler İçin Belirlenmesi: Lojistik Regresyon Analizi. Kadın Araştırmaları Dergisi, 16, 31-44.
• Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1976). Motivation through the design of work: Test of a theory. Organizational Behavior and Human Performance, 16(2), 250-279. https://doi.org/10.1016/0030-5073(76)90016-7
• Hajal, G. E. (2022). Teleworking and the jobs of tomorrow. Research in Hospitality Management, 12(1), 21-27. https://doi.org/10.1080/22243534.2022.2080953
• Hall, D. T., & Richter, J. (1988). Balancing Work Life and Home Life: What Can Organizations Do to Help? The Academy of Management Executive (1987-1989), 2(3), 213-223. JSTOR.
• Harpaz, I. (2002). Advantages and disadvantages of telecommuting for the individual, organization and society. Work Study, 51(2), 74-80. https://doi.org/10.1108/00438020210418791
• Herzberg, F. (1965). The motivation to Work Among Finnish Supervisors. Personnel Psychology, 18(4), 393-402. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1965.tb00294.x
• Hilbrecht, M., Shaw, S. M., Johnson, L. C., & Andrey, J. (2008). ‘I’m Home for the Kids’: Contradictory Implications for Work–Life Balance of Teleworking Mothers. Gender, Work & Organization, 15(5), 454-476. https://doi.org/10.1111/j.1468-0432.2008.00413.x
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining Model Fit. 6(1).
• House, J. S. (1987). Social Support and Social Structure. Sociological Forum, 2(1), 135-146. JSTOR. İş Kanunu, 4857 (2003). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4857.pdf
• Judge, T. A., Thoresen, C. J., Bono, J. E., & Patton, G. K. (2001). The job satisfaction–job performance relationship: A qualitative and quantitative review. Psychological Bulletin, 127(3), 376-407. https://doi.org/10.1037/0033-2909.127.3.376
• Karaca, S. (2019). İş Yeri İnovasyonunun Bir Örneği Olarak Uzaktan Çalışmanın İş-Yaşam Dengesine Etkisi: Çalışan Anneler Üzerine Bir Araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Karaözkök, İ. N. (2024). Kadın Akademisyenler Üzerindeki “Cam Tavan” Sendromu: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Örneği. Enderun, 8(1), 78-90. https://doi.org/10.59274/enderun.1451330
• Kelloway, E. K. (1998). Using LISREL for structural equation modeling: A researcher’s guide. (ss. ix, 147). Sage Publications, Inc.
• Khateeb, F. R. (2021). Work Life Balance A Review Of Theories, Definitions And Policies. CrossCultural Management Journal, 23(1). https://seaopenresearch.eu/Journals/articles/CMJ2021_I1_3.pdf
• Kıcır, B. (2015). Evden Çalışmanın İş-Yaşam Dengesine Etkisi: Çevirmenler Üzerinde Bir Araştırma [Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=dA0iqhv6q4EMptEyDH5CQQ&n o=mMCh1fEcgul8vCbecg8VFQ
• Kurkland, N. B., & Bailey, D. E. (1999). The advantages and challenges of working here, there anywhere, and anytime. Organizational Dynamics, 28(2), 53-68. https://doi.org/10.1016/S0090-2616(00)80016-9
• Locke, E. A. (1969). What is job satisfaction? Organizational Behavior and Human Performance, 4(4), 309-336. https://doi.org/10.1016/0030-5073(69)90013-0
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370-396. https://doi.org/10.1037/h0054346
• Meşhur, H. F. A. (2010). Organizasyonların Tele Çalışmaya İlişkin Tutumlarına Yönelik Bir Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 1-24.
• Naktiyok, A. (2001). Yer ve Zaman Kavramından Bağımsız Çalışma: Bireysel Etkileri Üzerine Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 49- 60.
• Newman, L. K. (2002). Sex, gender and culture: Issues in the definition, assessment and treatment of gender identity disorder. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 7(3), 352-359. https://doi.org/10.1177/1359104502007003004
• Nilles, J. (1975). Telecommunications and Organizational Decentralization. IEEE Transactions on Communications, 23(10), 1142-1147. https://doi.org/10.1109/TCOM.1975.1092687
• Oshagbemi, T. (1999). Overall job satisfaction: How good are single versus multiple‐item measures? Journal of Managerial Psychology, 14(5), 388-403. https://doi.org/10.1108/02683949910277148
• Posig, M., & Kickul, J. (2004). Work‐role expectations and work family conflict: Gender differences in emotional exhaustion. Women in Management Review, 19(7), 373-386. https://doi.org/10.1108/09649420410563430
• Ragins, B. R., Townsend, B., & Mattis, M. (1998). Gender gap in the executive suite: CEOs and female executives report on breaking the glass ceiling. Academy of Management Perspectives, 12(1), 28-42. https://doi.org/10.5465/ame.1998.254976
• Robbins, S., & Judge, T. A. (2017). Örgütsel Davranış / Organizational Behavior (İ. Erdem, Ed.; 14. bs). Nobel.
• Rothbard, N. P., & Edwards, J. R. (2003). Investment in Work and Family Roles: A Test of Identity and Utilitarian Motives. Personnel Psychology, 56(3), 699-729. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2003.tb00755.x
• Rousseau, D. M. (1995). Psychological contracts in organizations: Understanding written and unwritten agreements (ss. xv, 246). Sage Publications, Inc.
• Santo, M., Enrique, F.-M., & Ignacio, G.-V. (2020). Telework in the EU before and after the COVID19: Where we were, where we head to (Brifing JRC120945). European Commission. https://joint-research-centre.ec.europa.eu/system/files/2021-06/jrc120945_policy_brief_- _covid_and_telework_final.pdf
• Savery, L. K., & Luks, J. A. (2000). Long hours at work: Are they dangerous and do people consent to them? Leadership & Organization Development Journal, 21(6), 307-310. https://doi.org/10.1108/01437730010372831
• Savickas, M. L. (2005). The Theory and Practice of Career Construction. İçinde Career development and counseling: Putting theory and research to work. (ss. 42-70). John Wiley & Sons, Inc.
• Scandura, T. A., & Lankau, M. J. (1997). Relationships of gender, family responsibility and flexible work hours to organizational commitment and job satisfaction. Journal of Organizational Behavior, 18(4), 377-391. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1379(199707)18:4<377::AIDJOB807>3.0.CO;2-1
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the Fit of Structural Equation Models: Tests of Significance and Descriptive Goodness-of-Fit Measures. Methods of Psychological Research, 8(2), 23-74.
• Seçgin, L., & Tarı Selçuk, K. (2022). Kadın Sağlık Çalışanlarında Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumların İş-Aile Yaşam Çatışması ile İlişkisi. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi 105 Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 4(3), 212-224. https://doi.org/10.46413/boneyusbad.1150960
• Shah, S. S. (2014). The Role of Work-Family Enrichment in Work-Life Balance & Career Success [Doktora Tezi]. Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi.
• Shockley, K., & Allen, T. (2007). When Flexibility Helps: Another Look at the Availability of Flexible Work Arrangements and Work–Family Conflict. Journal of Vocational Behavior, 479-493. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2007.08.006
• Uzaktan çalışma isteği yüzde 84’e ulaştı. (2023, Temmuz 10). paradergi. https://www.paradergi.com.tr/is-dunyasi-kulis/2023/07/10/uzaktan-calisma-istegi-yuzde84e-ulasti
• Uzaktan Çalışma Yönetmeliği, 31419 Resmi Gazete (2021). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/03/20210310-2.htm
• Ünver, Ş., & Demirli, C. (2022). Çalışan Evli Kadın ve Erkeklerin Toplumsal Cinsiyet Rol Algısı Bağlamında Aile İçi Rol Dağılımı: Bir Nitel Araştırma. International Journal of Social Inquiry, 15(1), 143-156. https://doi.org/10.37093/ijsi.944705
• Vartiainen, M. A. (2008). Facilitating Mobile and Virtual Work. Içinde C. Wankel, 21st Century Management: A Reference Handbook (s. II-348-II-360). SAGE Publications, Inc. https://doi.org/10.4135/9781412954006.n84
• Vroom, V. H. (1964). Work and Motivation. Wiley. https://books.google.com.tr/books?id=kexEAAAAIAAJ
• Vyas, B., Sajjan, V., & Hanji, S. V. (2015). International Journal of Advance Research in Computer Science and Management Studies. International Journal of Advance Research in Computer Science and Management Studies, 3(4), 366-373.
• Waizenegger, L., McKenna, B., Cai, W., & Bendz, T. (2020). An affordance perspective of team collaboration and enforced working from home during COVID-19. European Journal of Information Systems, 29(4), 429-442. https://doi.org/10.1080/0960085X.2020.1800417
• Wang, B., Liu, Y., Qian, J., & Parker, S. K. (2021). Achieving Effective Remote Working During the COVID‐19 Pandemic: A Work Design Perspective. Applied Psychology, 70(1), 16-59. https://doi.org/10.1111/apps.12290
• Watkins, R. (2024). The Relationship between Employee Gender, Age, and Veterans Status and Job Satisfaction. Open Journal of Business and Management, 12(01), 39-50. https://doi.org/10.4236/ojbm.2024.121004
• Weiss, D. J., Dawis, R. V., & England, G. W. (1967). Manual for the Minnesota Satisfaction Questionnaire. Minnesota Studies in Vocational Rehabilitation, 22, 120-120.
• Yüceol, N., Urfa, A. M., Sarp, P., & Binici, C. M. (2021). The Impact Of Work-Life Balance On Mental Well-Being Of Remote Working Generation Y Academicians Due To The Covid-19 Pandemic In Turkey. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 43(2). https://www.acarindex.com/pdfs/1268954