Pandemi Dönemi Uzaktan Çalışma ve İş Yaşam Dengesi Arasındaki İlişkide Psikolojik Sermayenin Aracılık Rolü: Beyaz Yakalı Çalışanlar Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 94 - 111, 31.08.2023

Eda Albayrak Erdoğan Elif Baykal

https://doi.org/10.38009/ekimad.1319097

Öz

Son yıllarda iş yaşam dengesi kavramı, verimli ve yüksek performanslı çalışana sahip olmak açısından işletmelerde daha fazla önem kazanmıştır. İşletmeler de iş yaşam dengesi kurmak adına çeşitli politikalar geliştirmiştir. Bu anlamda 2020 yılında Çin’de ortaya çıkan ve çok kısa sürede tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını da iş dünyasını oldukça etkilemiştir. Salgının yayılmasını önlemek için insanların kalabalık ortamlarda bulunmaması gerektiğinden çoğu işletme gerekli koşulları sağlayan çalışanları için uzaktan çalışma modeline geçiş kararı almıştır. Uzaktan çalışma ile iş yaşam dengesi sağlamak daha da önemli hale gelmiştir. Ev ve iş arasında bariz bir çizgi olmamasından dolayı çalışanların iş yaşam dengesi kurması da zorlaşmaktadır. Aynı zamanda psikolojik sermayesi seviyesine göre çalışanların farklı bakış açılarına sahip olduğu görülmektedir. Bu sebeple iş yaşam dengesini etkileyen unsurlarından biri de psikolojik sermayedir. Araştırmada çalışanların uzaktan çalışma ve iş yaşam dengesi arasındaki ilişki, psikolojik sermayenin bu ilişkideki aracılık rolü tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma kapsamında yapılan analizler ile uzaktan çalışma yapan iş görenlerin psikolojik sermayelerine göre iş yaşam dengesinde değişiklik olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırmada nicel veri toplama metodu olarak anket uygulanmıştır. Araştırma kapsamında veriler SPSS 26.0 kullanılarak analiz edilmiştir. Psikolojik sermayesi yüksek çalışanların uzaktan çalışma ve iş yaşam dengesi arasındaki ilişkilerinin pozitif yönlü ve anlamlı olduğu ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Uzaktan Çalışma, İş Yaşam Dengesi, Psikolojik Sermaye, Covid-19 Pandemisi

The Mediator Role of Psychological Capital in The Relationship Between Remote Working and Work-Life Balance During the Pandemic: A Study on White Collar Workers

Öz

In recent years, the work-life balance concept gained more importance among businesses to have efficient and high-performance employees. These businesses developed various policies to ensure work-life balance. In this sense, the Covid-19 pandemic that emerged in China in 2020 and impacted the whole world in a short time also had an impact on the business world. The majority of the businesses decided to shift to a remote working model for employees that met the requirements since individuals need to stay away from crowded spaces to prevent the spread of the pandemic. Ensuring work-life balance became more important with remote working. The employees struggle to create a work-life balance since there is no distinct border between home and work. At the same time, it can be seen that employees have different perspectives according to their psychological capital level. Therefore, psychological capital is one of the factors that impact the work-life balance. In this study, the relationship between employees’ remote working and work-life balance is investigated with the mediator role of psychological capital in this relationship. The analysis conducted within this study investigated whether the work-life balance of employees applying a remote working model changed according to their psychological capital. In the research, a questionnaire was applied as a quantitative data collection method. SPSS 26.0 is used in data analysis for this study. It has been revealed that the relationships between remote work and the work-life balance of employees with high psychological capital are positive and significant.

Anahtar Kelimeler

Remote Working, Work-Life Balance, Psychologic Capital, COVID-19 Pandemic

Kaynakça

• Akbaş Tuna, A.,Türkmendağ, Z. (2020). Covid-19 Pandemi Döneminde Uzaktan Çalışma Uygulamaları ve Çalışma Motivasyonunu Etkileyen Faktörler, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (3), 3246-3260.
• Akın, A., Ulukök, E. and Arar, T. (2017). İş-Yaşam Dengesi: Türkiye’de Yapılan Çalışmalara Yönelik Teorik Bir İnceleme. AKÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (1),113–124.
• Akkuş, D. B., Najımudınova, S. , Gül, H. (2021). Psikolojik Sermayenin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisinde İş Yaşam Dengesinin Aracılık Rolü: Bir Araştırma. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 8 (1), 27-46.
• Akyaz, F. Ş. (2019). Esnek Çalışmanın İş-Yaşam Dengesi Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Araslar, A. (2021). İş Yükü ile İş-Yaşam Dengesinin İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Babayiğit, A. (2016). İş Yaşam Dengesinin Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Bağcı, C. İ. (2018). Kuşak Farklılıklarına Göre İş Yaşam Dengesi Algısının Araştırılması: Kahramanmaraş’ta Çalışan Avukatlar Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Bankacı, U. (2016). An Investigation On The Concept Of Psychological Capital. Florya Chronicles of Political Economy, 2 (2), 59-79.
• Baykal, E. (2020a). COVID-19 Bağlamında Psikolojik Dayanıklılık, Kaygı ve Yaşam Doyum İlişkisi. International Journal of Social and Economic Sciences, 10(2), 68-80.
• Baykal, E. and Zehir, C. (2018). Mediatıng effect of psychological capital on the relationship between spiritual leadership and performance. E and M Ekonomie a Management, 21(3), 124-140.
• Baykal, E. (2020). Mediator effect of perceived organizational support in the relationship between authentic leadership and organizational commitment. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1674-1688.
• Baykal, E. (2022). The Effect of Teleworking on Anxiety During COVID-19: Turkey Example. In Multidimensional Approach to Local Development and Poverty: Causes, Consequences, and Challenges Post COVID-19 (pp. 174-190). IGI Global.
• Bayraktar, S. (2021) Uzaktan Çalışmanın Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmini Üzerine Etkisi ve Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Bilginoğlu, E. (2021). Covid-19 Pandemisi Sırasında Uzaktan Çalışmanın Artan Önemi: Bilinen Yanlışlar ve Doğruları. Çalışma ve Toplum, 69(2),1099-1146.
• Bogler, R., and Somech, A. (2019). Psychological capital, team resources, and organizational citizenship behavior. The Journal of Psychology, 153(8), 784-802.
• Bukni, T. M. (2019). Psikolojik Sermayenin Duygusal Emeğe ve İş Performansına Etkisi: Finans Sektörü Örneği. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, Kars.
• Büyükbeşe, T., Aslan, H. (2019). Psikolojik Sermaye ve Duygusal Emeğin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11 (2), 949-963.
• Choi, E. Y., Choi, S. H., & Lee, H. (2021). The association between job quality profiles and work-life balance among female employees in Korea: A latent profile analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(4), 1672.
• Christy, F., David, A., Choudhary, N., Kalgi, N., Vibha.V., Maheswari (2021). Impact of Psychological Capacities on the Work-Life Balance of Entrepreneurs. Psychology and Education Journal, 58(3), 3869-3875.
• Contreras, F., Baykal, E., & Abid, G. (2020). E-leadership and teleworking in times of COVID-19 and beyond: What we know and where do we go. Frontiers in psychology, 11, 590271.
• Çetin, F., Hazır, K., Basım, H. (2013). Destekleyici Örgüt Kültürü ile Örgütsel Psikolojik Sermaye Etkileşimi: Kontrol Odağının Aracılık Rolü. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31 (1), 31-52.
• Demirci, D. (2019). Çalışanların Örgütsel Destek Algılarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Etkileri: Psikolojik Sermayenin Bu Süreçteki Rolü ve Bir Araştırma. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Malatya.
• Dwivedi, Y. K., Hughes, D. L., Coombs, C., Constantino, I., Duan, Y., Edwards, J. S., ... and Upadhyay, N. (2020). Impact of COVID-19 pandemic on information management research and practice: Transforming education, work, and life. International Journal of Information Management, 55, 102211.
• Ergün, E. (2019). Örgütlerde İş Yaşam Dengesi ve Esnek Çalışma Sistemleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Afyonkarahisar’da Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Erkuş, A., and Fındıklı, M. A. (2013). Psikolojik Sermayenin İş Tatmini, İş Performansı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisine Yönelik Bir Araştırma. İstanbul University Journal of the School of Business Administration, 42(2).
• Fatih, S., “Covıd-19 ve Siber Zorbalık: Uzaktan Çalışma Üzerine Bir Değerlendirme”, 2. Uluslararası Sosyal Bilimler ve İnovasyon Kongresi, 24-25 Mayıs 2021, Ankara, s.14
• Girdap, E. (2019). Kariyerizm ile İş Yaşam Dengesi Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü, Sakarya.
• Hamuluoğlu, B. (2019) “Psikolojik Sermaye ile Tükenmişlik Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma” Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
• Hu, Y., Wu, X., Zong, Z., Xiao, Y., Maguire, P., Qu, F., ... and Wang, D. (2018). Authentic leadership and proactive behavior: the role of psychological capital and compassion at work. Frontiers in Psychology, 9, 2470.
• ILO (2016). Challenges and Opportunities of Teleworking for Workers and Employers in the ICTS and Financial Services Sectors
• İlerigelen, İ. (2020). Mobbingin İş-Yaşam Dengesi Üzerindeki Etkisi: Bursa İlinde Kapalı Çarşı (AVM) Çalışanları Üzerinde Yapılan Bir Uygulama. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
• Kahraman, F. Ç. (2018). Formal ve İnformal Aile Destekleyicisi̇ İş Ortamının Örgütsel Sonuçlar Üzerindeki̇ Etkisinde İş-Yaşam Dengesinin Aracı Rolü. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Kaplan, M. (2018) Kadın Çalışanların Psikolojik Sermayelerinin İş-Yaşam Dengesi Üzerindeki Etkisi: Tarihi İşhanlarında Bir Araştırma. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (3), 29-36.
• Kaplan, Ö. (2020). Örgütsel Adaletin Örgütsel Bağlılığa Etkisinde Psikolojik Sermayenin Düzenleyicilik Rolü Üzerine Bir Çalışma. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Karaca, S., Esen, E. (2019, Ekim). İş Yeri İnovasyonunun Bir Örneği Olarak Uzaktan Çalışmanın İş-Yaşam Dengesine Etkisi: Çalışan Anneler Üzerine Bir Araştırma. Yıldız Teknik Üniversitesi International Social Innovation Congress.
• Küçük, A. G. (2019) “Esnek Çalışma ve Bilişim Sektöründe Ofiste ve Evde Çalışanların İş-Yaşam Dengesine Yönelik Bir Araştırma” İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Lei, H., Leaungkhamma, L., and Le, P. B. (2020). How transformational leadership facilitates innovation capability: the mediating role of employees' psychological capital. Leadership and Organization Development Journal.
• Macit, M., Karaman, M., Ekim, H. (2020). Sağlık Çalışanlarında Psikolojik Sermaye ve Örgütsel Sessizlik. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 8(2), 423-444.
• Martinez-Amador, J. (2016). Remote and on-site knowledge worker productivity and engagement: a comparative study of the effect of virtual intensity and work location preference. Case Western Reserve University.
• Meşhur, H. (2016). Organizasyonların Tele Çalışmaya İlişkin Tutumlarına Yönelik Bir Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25 (1), 1-24.
• Narcıkara, E. (2017). Spiritüel Liderlik Davranışının Algılanan Performans Üzerine Etkisi (Doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Okyay Karaoğlu, B. (2019). İş-Yaşam Dengesinin Çalışanların İşe Olan Tutumuna Etkisi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Olanipekun, Lateef Okikiola, Sokefun, Eniola. A, and Akinlabi, Naimat Adetoun. (2021). Remote Work and Employee Work-Life Balance in The Global South: The Nigerian Experience. Texas Journal of Multidisciplinary Studies, 1(1), 94–105.
• Ödemiş, G. (2018). Kadın Girişimcilerin İş-Yaşam Dengesi Üzerinde Bir Araştırma: İzmir İli Örneği. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Öner, C. (2019). İş Yaşamında Mutluluk, İş Yaşam Dengesi̇ ve İşe Adanma İli̇şki̇si̇. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Özarı, S. E. (2020) “Çalışma Yaşamı Kali̇tesi̇ ve İş-Yaşam Dengesi̇ İli̇şki̇sini̇n Beli̇rlenmesi̇ Üzerine Bir Araştırma” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Özçelik Kaynak, K. and Öztuna, B. (2019). Erkeklerde İş-Yaşam Dengesi Üzerine Bir Araştırma. OPUS International Journal of Society Researches, 10 (17), 859-876. https://doi.org/10.26466/opus.522715
• Pradit, S. and Supakorn, I., (2020). Remote Working with Work-life Balance. International Journal of Applied Computer Technology and Information Systems. Volume 9, No.2, October 2019 – March 2020.
• Sağlık Bakanlığı (2020). Covid-19 Nedir? https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66300/covid-19-nedir-.html Erişim Tarihi: 10.10.2021
• Seferov, N. (2018) “Algılanan Örgütsel Stresin İş Yaşam Dengesi ve Kariyer Başarısı İlişkisindeki Aracılık Rolü: Modern Şirketler Grubu Yöneticileri Örneği” Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Muğla.
• Sen, C., Hooja, H. (2015) “Psychological Capital and Work-Life Balance: A Study on Police Officers”. International Journal of Management and Social Sciences Research, 4(7), 93-96.
• Senel, (2021). COVID-19 Salgını Sürecinde Yaygınlaşan Uzaktan Çalışma Modelinin Performansa Etkisinde COVID-19’a Yakalanma Korkusunun Ara Değişken Rolü. İstinye Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Soylu, Ö. (2020). Türkiye Ekonomisinde Covıd-19'un Sektörel Etkileri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7 (6), 169-185.
• Şendoğdu, A. A., Yazgan, A. E., Karadağ Ak, Ö. (2021). İş Stresi ve Pozitif Psikolojik Sermayenin İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39), 263-290.
• Turna, İ. (2017). Çalışanlarda İş Yaşam Dengesinin Y Kuşağı Açısından İncelenmesi. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Uysal, N., Çayır Yılmaz, M. (2020). Akademisyenlerde İş Yaşam Dengesi ve Uzaktan Çalışmaya İlişkin Görüşlerin Belirlenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 4 (2), 26-37.
• Ünal Çınar, S. (2019) “İş Yaşam Dengesinin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi; Konaklama İşletmelerinde Bir Araştırma” Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Ünlü, E. Ş. (2020). Kadın Çalışanların Kariyer Engellerini Algılamada Psikolojik Sermayenin Etkisi: Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• Wong, K., Chan, A., and Teh, P. L. (2020). How Is Work-Life Balance Arrangement Associated with Organisational Performance? A Meta-Analysis. International journal of environmental research and public health, 17(12), 4446. https://doi.org/10.3390/ijerph17124446
• Yavuz, N. (2018). İş-Yaşam Dengesi̇ ile İş Stresinin Esnek Çalışma Uygulamaları Bağlamında İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, B., Sağlam, M. (2021). Covid-19 Algılanan Stres ve Tehdidinin, Çalışanların İş Yaşam Dengesi ve Motivasyonu Üzerindeki Etkisi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 13 (25), 518-538.