The Relationship Between Destructive Leadership and Job Burnout: A Research on Teachers/Yıkıcı Liderlik ile Mesleki Tükenmişlik Arasındaki İlişki: Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2016, Cilt: 12 Sayı: 3, 627 - 653, 22.04.2016

Yener Akman

Öz

Bu çalışmada ilköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerinin yıkıcı liderlik algıları ile mesleki tükenmişlikleri arasındaki ilişki saptanmış ve kavramlara yönelik algılarını çeşitli değişkenler açısından incelenmiştir. İlişkisel tarama modelinde betimlenen çalışmada, nicel ve nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmaya katılan öğretmenler çalışma grubu olarak belirtilmiştir. Çalışma grubu 2014-1015 eğitim-öğretim yılında görev yapan 423 öğretmenden oluşturulmuştur. Araştırma verilerinin toplanması sürecinde yıkıcı liderlik ölçeği ve mesleki tükenmişlik ölçeği kullanılmıştır. Veri analizinde frekans, aritmetik ortalama, yüzde, standart sapma gibi betimsel istatistik teknikleri ve t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve korelasyon teknikleri uygulanmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda ise yarı-yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilen veriler üzerinde betimsel analiz gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulguları yıkıcı liderlik ve mesleki tükenmişlik algılarını orta düzeye yakın olarak göstermiştir. Ayrıca yıkıcı liderlik ile mesleki tükenmişlik arasında anlamlı, pozitif yönlü ve orta düzeyde bir ilişki saptanmıştır. Bu bulgu nitel desende elde edilen temalar ve kodların frekansları açısından doğrulanmaktadır. Ek olarak yıkıcı liderlik algısı cinsiyet, medeni durum, yaş, branş algısı ve mesleki kıdem; mesleki tükenmişlik algısı ise cinsiyet, medeni durum, yaş ve branş algısına göre anlamlı bir farklılık göstermiştir. Araştırmanın genel sonucu olarak öğretmenlerin yıkıcı liderlik algısı ile mesleki tükenmişlikleri arasında anlamlı bir ilişki olduğuna ulaşılmıştır.

Kaynakça

• Aasland, M. S., Skogstad, A., Notelaers, G., Nielsen, M. B., & Einarsen, S. (2010). The prevalence of destructive leadership behaviour. British Journal of Management, 21, 438-452.
• Abenavoli, R. M., Jennings, P. A., Greenberg, M. T., Harris, A. R., & Katz, D. A. (2013). The protective effects of mindfulness against burnout among educators. Psychology of Education Review, 37(2), 57-69.
• Ashforth, B. (1994). Petty tyranny in organizations. Human Relations, 47(7), 755-778.
• Babaoğlan, E. (2007). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişliğin bazı değişkenlere göre araştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 55-67.
• Balogun, J.A., Titiloye, V., Balogun, A., Oyeyemi, A., & Katz, J. (2002). Prevalence and determinants of burnout among physical and occupational therapists. Journal of Allied Health, 31(3), 131.
• Bamberger, P. A., & Bacharach, S. B. (2006). Abusive supervision and subordinate problem drinking: Taking resistance, stress and subordinate personality into account. Human Relations, 59, 723-752.
• Barutçu, E., & Serinkan, C. (2008). Günümüzün önemli sorunlarından biri olarak tükenmişlik sendro¬mu ve Denizli’de yapılan bir araştırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, 8(2), 541-561.
• Başol, G., & Altay, M. (2009). Eğitim yöneticisi ve öğretmenlerin mesleki tükenmislik düzeylerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(58), 191-216.
• Baumeister, R. F., Bratslavsky, E., Finkenauer, C., & Vohs, K. E. (2001). Bad is stronger than good. Review of General Psychology, 5(4), 323-370.
• Bolat, O. İ. (2011). Lider üye etkileşimi ve tükenmişlik ilişkisi. “İşGüç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(2), 63-80.
• Brodsky, C. M. (1976). The Harassed Worker. MA. Toronto: Lexington Books, D.C.
• Burke, R. J. (2006). Why leaders fail. Exploring the dark side. In R. J. Burke & C. L. Cooper (Eds.), Inspiring leaders. London: Routledge.
• Carson, R. L., Baumgartner, J. J., Matthews, R. A., & Tsouloupas, C. N. (2010). Emotional exhaustion, absenteeism, and turnover intentions in childcare teachers examining the impact of physical activity behaviors. Journal of Health Psychology, 15(6), 905-914.
• Cemaloğlu, N., & Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
• Chiron, B., Michinov, E., Olivier-Chiron, E., Laffon, M., & Rusch, E. (2010). Job satisfaction, life satisfaction and burnout in French anaesthetists. Journal of Health Psychology,15(6), 948-958.
• Cordes, C. L., & Dougherty, T. W. (1993). A review and an integration of research on job burnout. The Academy of Management Review, 18(4), 621-656.
• Çağlar, Ç. (2011). Okullardaki örgütsel güven düzeyi ile öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 1827-1847.
• Çelebi, E. (2013). Elazığ ve Malatya il merkezinde bulunan özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve ilgili faktörler. Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Einarsen, S., & Raknes, B. (1997). Harassment at work and the victimization of men. Violence and victims, 12, 247-263.
• Einarsen, S., Aasland, M. S., & Skogstad, A. (2007). Destructive leadership behaviour: A definition and conceptual model. The Leadership Quarterly, 18, 207-216.
• Erickson, A., Shaw, J., & Agabe, Z. (2007). An empirical investigation of the antecedents, behaviors, and outcomes of bad leadership. Journal of Leadership Studies, 1(3), 26-43.
• Ertürk, E., & Keçecioğlu, T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: Öğretmenler üzerine örnek bir uygulama. Ege Akademik Bakış, 12(1), 39-52.
• Friedman-Krauss, A. H., Raver, C. C., Morris, P. A., & Jones, S. M. (2014). The role of classroom-level child behavior problems in predicting preschool teacher stress and classroom emotional climate. Early Education and Development, 25(4), 530-552.
• Gagne, M., & Deci, E. L. (2005). Self-determination theory and work motivation. Journal of Organizational Behavior, 26, 331-362.
• Geçit, Y. (2012). Coğrafya eğitimcilerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(39), 88-103.
• Girgin, G. (2010). Öğretmenlerde tükenmişliğe etki eden faktörlerin araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 31-48.
• Graham, L. N., & Witteloostuijin, A. (2010). Leader-Member exchange communication frequency and burnout. Discussion Paper Series 10-08, Utrecht School of Economics Tjalling C. Koopmans Research Institute, 1-40.
• Greenglass, E. R., Burke, R. J., & Konarski, R. (1997). The impact of social support on the development of burnout in teachers: Examination of a model. Work & Stress: An International Journal of Work, Health & Organisations, 11(3), 267-278.
• Greenglass E. R., Burke, R. J., & Fiksenbaum, L. (2001). Workload and Burnout in Nurses. Journal of Community & Applied Social Psychology, 11, 211-215.
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerde tükenmişliğin akılcı olmayan inançlar ve bazı mesleki değişkenlere göre yordanması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Hakanen, J. J., Bakker, A. B., & Schaufeli, W. B. (2006). Burnout and work engagement among teachers. Journal of School Psychology, 43, 495-513.
• Halbesleben, J. R. B., & Demerouti, E. (2005). The construct validity of an alternative measure of burnout: Investigating the English translation of the Oldenburg Burnout Inventory. Work & Stress, 19(3), 208-220.
• Harvey, P., Stoner, J., Hochwarter, W., & Kacmar, C. (2007). Coping with abusive supervision: The neutralizing effects of ingratiation and positive affect on negative employee outcomes. The Leadership Quarterly, 18, 264-280.
• Harvey, M., Treadway, D., & Heames, J. (2007). The occurrence of bullying in global organizations: A model and issues associated with social/emotional contagion. Journal of Applied Social Psychology, 37(11), 2576-2599.
• Hogan, R., Raskin, R., & Fazzini, D. (1990). The dark side of charisma. In K. E. Clark & M. B. Clark (Eds.), Measures of leadership (pp. 343-354). West Orange, NJ: Leadership Library of America.
• Hogan, R., & Kaiser, R. (2005). What we know about leadership. Review of General Psychology, 9, 169-180.
• Høigaard, R., Giske, R., & Sundsli, K. (2012). Newly qualified teachers’ work engagement and teacher efficacy influences on job satisfaction, burnout, and the intention to quit. European Journal of Teacher Education, 35(3), 347-357.
• Ingersoll, R. M., & Smith, T. M. (2003). The wrong solution to the teacher shortage. Educational Leadership, 60(8), 30-3.
• Izgar, H. (2001). Okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 27, 335-340.
• Jackson, S. E., & Maslach, C. (1982). After-effects of job-related stress: Families as victims. Journal of Occupational Behaviour, 3, 63-77.
• Kahill, S. (1988). Symptoms of professional burnout: A review of the empirical evidence. Canadian Psychology, 29, 284-297.
• Kayabaşı, Y. (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 191-212.
• Keashly, L. (1997). Emotional abuse in the workplace: Conceptual and empirical issues. Journal of Emotional Abuse, 1(1), 85-117.
• Kellerman, B. (2004). Destructive leadership: What it is, how it happens, why it matters. Cambridge, Mass: Harvard Business School Press.
• Kelloway, E. K., Mullen, J., & Francis, L. (2006). Divergent effects of transformational and passive leadership on employee safety. Journal of Occupational Health Psychology, 11(1), 76-86.
• Kokkinos, C. M. (2007). Job stressors, personality and burnout in primary school teachers. British Journal of Educational Psychology, 77, 229-243.
• Larsson, G., Brandebo, M. F., & Nilsson, S. (2012). Destrudo-L. Leadership & Organization Development Journal, 33(4), 383-400.
• Lian, P., Sun, Y., Ji, Z., Li, H., & Peng, J. (2014). Moving away from exhaustion: How core self-evaluations influence academic burnout. PLoS One, 9(1).
• Lipman-Blumen, J. (2005). The allure of toxic leaders. Why we follow destructive bosses and corrupt politicians—and how we can survive them. Oxford: Oxford University Press.
• Lombardo, M. M., & McCall, M. W. J. (1984). Coping with an intolerable boss. Greensboro, North Carolina: Center for Creative Leadership.
• Maslach, C., Schaufeli, W.B., & Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annual review of psychology, 52(1), 397-422.
• MEB. (2016). 2015-2016 eğitim öğretim yılı birinci dönem ortak sınavı test ve madde istatistikleri. http://odsgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_01/19120106_2526kasm2015ortaksnavraporuyaynaverilen.pdf. E.T.: 26.01.2016.
• Neuman, J. H., & Baron, R. M. (2005). Aggression in the workplace: A social–psychological perspective. In S. Fox & P. E. Spector (Eds.), Counterproductive. Investigations of actors and targets. Washington, DC: American Psychological Association.
• Osborn, R. N., Hunt, J. G., & Jauch, L. R. (2002). Toward a contextual theory of leadership. The Leadership Quarterly, 13, 797-837.
• Otacıoğlu, S. G. (2008). Müzik öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 103-116.
• Özipek Karabıyık, A. (2006). Ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerde mesleki tükenmişlik düzeyi ve nedenleri. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Paunonen, S. V., Lönnqvist, J. E., Verkasalo, M., Leikas, S., & Nissinen, V. (2006). Narcissism and emergent leadership in military cadets. Leadership Quarterly, 17(5), 475–486.
• Reed, G. E. (2010). Toxic leadership: Part deux. Military Review, 58-64. http://usacac.army.mil/CAC2/MilitaryReview/Archives/English/MilitaryReview_20101231_art011.pdf. E.T: 16.09.2015.
• Shackleton, V. (1995). Leaders who derail. In V. Shackleton (Ed.), Business leadership. London: Thomson.
• Shaw, J. B., Erickson, A., & Harvey, M. (2011). A method for measuring destructive leadership and identifying types of destructive leaders in organizations. The Leadership Quarterly, 22, 575–590.
• Schilling, J. (2009). From ineffectiveness to destruction: A qualitative study on the meaning of negative leadership. Leadership, 5, 102-128.
• Sezgin, F., & Kılınç, A. Ç. (2012). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(3), 103-127.
• Sezici, E. (2015). İzleyicilerin yıkıcı liderlik algısı ve sonuçları. 23. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, 14-16 Mayıs 2015, MUĞLA.
• Shirom, A., & Ezrachi, Y. (2003). On the discriminant validity of burnout, depression and anxiety: A re-examination of the burnout measure. Anxiety, Stress and Coping, 16, 83-97.
• Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43(2), 178-190.
• Thoroughgood, C. N., Tate, B. W., Sawyer, K. B., & Jacobs, R. (2012). Bad to the bone: Empirically defining and measuring destructive leader behavior. Journal of Leadership & Organizational Studies, 19, 230-255.
• Tsigilis, N., Zachopoulou, E., & Grammatikopoulos, V. (2006). Job satisfaction and burnout among Greek early educators: A comparison between public and private sector employees. Educational Research and Review, 1, 255-261.
• Tümkaya, S., Çam, S., & Çavuşoğlu, İ. (2009). Tükenmişlik ölçeği kısa versiyonunun Türkçe’ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 387-398.
• Uymaz, A. O. (2013). Yıkıcı liderlik ölçeği geliştirme çalışması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi, İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 24(75), 37-57.
• White, R. P., & Devries, D. L. (1990). Making the wrong choice: Failure in the selection of senior-level managers. Leadership in Action, 10(1), 1-5.
• Woestman, D. S. & Wasonga, T. A. (2015). Destructive Leadership Behaviors and Workplace Attitudes in Schools. NASSP Bulletin 1–17. sagepub.com/journalsPermissions.nav. DOI: 10.1177/0192636515581922.
• Yu, X, Wang, P., Zhai, X., Dai, H., & Yang, Q. (2015). The Effect of Work Stress on Job Burnout Among Teachers: The Mediating Role of Self-efficacy. http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs11205-014-0716-5. E.T: 16.09.2015.