PARENTS’ VIEWS ON CONSCIOUS CONSUMERISM DISPOSITIONS OF PUPILS TAUGHT SOCIAL STUDIES COURSES

Yıl 2016, Cilt: 12 Sayı: 3, 670 - 694, 22.04.2016

Hüseyin Polat Ali Ünişen

Öz

Present study aims to explore parents views on pupils’ conscious consumerism dispositions after the pupils were taught social studies courses through 1-3 grades of primary education. The participants of the study consisted of 208 pupils, -120 female and 88 males, attending 4th grades of primary school in Adıyaman during 2013-2014 academic year. The participants were chosen from seven primary schools randomly. The study was carried out in a descriptive survey model. The data for the study were collected using “conscious consumerism questionnaire” developed by the researchers. The questionnaire was developed from the attainments prescribed in “dispositions of conscious consumer” of the skill entitled “effective benefaction from sources”. The participants scored 120,61 average conscious consumerism disposition points out of maximum 150. The participants scored relatively lower averages in defining and practicing distinguishing characteristics of conscious consumer, reflecting on the relation between commercials and consumers’ rights and awareness how commercials manipulated their opinions respectively. The higher academic achievement they had in previous grades, social science courses and current class, the higher averages they were found to obtain. Parents’ perception of the schools’ general performance had a significant relation with conscious consumerism disposition as well. The variables such as number of children in the family, average income of the family, participant students’ gender were found not to be significant in determining characteristics of conscious consumer. The perception of one of the parents his/her partner as a conscious consumer was found to be a significant variable in grading pupils as conscious consumer. Certain suggestions were made in the light of the findings.

Anahtar Kelimeler

Conscious consumerism disposition, social science program, conscious consumer

EBEVEYN GÖRÜŞLERİNE GÖRE HAYAT BİLGİSİ EĞİTİMİNİ ALMIŞ ÇOCUKLARININ BİLİNÇLİ TÜKETİCİ OLMA DURUMLARI

Öz

Bu araştırmanın amacı Hayat Bilgisi dersi programı yoluyla öğrencilerin, ilkokul 1 -3. sınıf eğitimleri sonunda bilinçli tüketici olma ile ilgili edinmeleri gereken kazanımları öğrencilerin ebeveynlerinin görüşlerine göre ortaya koymaktır. Araştırmanın çalışma grubunu 2013-2014 eğitim öğretim yılında Adıyaman Merkez ilçedeki öğrenim gören 120’si kız, 88’i erkek olmak üzere toplam 208 ilkokul öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırma, 7 ilkokulda rastgele belirlenmiş örneklem ile betimleyici tarama modelinde yürütülmüştür. Araştırmanın verilerini toplamak için, araştırmacılar tarafından geliştirilen, 2009 hayat Bilgisi dersi programının, kaynakları etkili kullanma becerisinin bilinçli tüketici olma boyutundaki kazanımları dikkate alan  “bilinçli tüketici olma” anket formu kullanılmıştır. Bulgulara göre, öğrencilerin bilinçli tüketici olma puanları 150 üzerinden 120,61 bulunmuştur. Öğrencilerin bilinçli tüketici olma durumları en çok bilinçli tüketicinin ayırt edici özelliklerini belirleme ve uygulama boyutunda ile reklâmlarla tüketici hakları arasında ilişki kurma, reklâmlar yoluyla isteklerinin nasıl yönlendirildiğinin farkında olma boyutlarında göreceli olarak daha düşük çıkmıştır. Öğrencilerin sınıf, hayat bilgisi dersi, genel okul başarısı ile velinin okulu başarılı olarak algılaması arttıkça bilinçli tüketici olma puanları da artmıştır. Ebeveynlerin sahip oldukları çocuk sayısı, ailenin ekonomik geliri, öğrencilerin cinsiyeti ile öğrencilerin bilinçli tüketici olma düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Ancak ebeveynden birinin diğerini bilinçli tüketici olarak tanımlaması, ebeveynin çocuklarının okullarını başarılı algılaması çocukların bilinçli tüketici olmalarında anlamlı bir farklılığa yol açtığı görülmüştür. Bulgular ışığında bazı öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilinçli tüketici olma, Hayat Bilgisi dersi programı, bilinçli tüketici

Kaynakça

• Akbulut, E. (2006). Türk toplumunun batılılaşması ekseninde tüketim kültürünün gelişimi ve reklamlar (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum
• Akbülbül, Ö. (2012). Çocuk ve tüketim: Okulöncesi çocuklarının tüketim alışkanlıklarınn bireysel, çevresel (aile) televizyon izleme (reklamlar) etkenleri ile tespiti (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Altıok, N. (2010). İlköğretim programlarının bilinçli tüketici davranışlarını kazandırma düzeyine ilişkin bir araştırma (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arslan, Ş. (2010). Televizyon reklamlarının okul öncesi dönem çocuklarının tüketici davranışlarına etkileri (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ay, N. (2006). Okul çağı çocuklarında taze sebze ve meyve tüketim durumu ile tüketimi etkileyen etmenlerin saptanması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aydoğan, Z. (2014). İnternet ortamında reklam ve tüketici davranışları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Babaoğul, M., & Altıok, N. (2010). Türkiye’de ve AB ülkelerinde tüketici eğitimi. A. Ş. Edt. Müberra Babaoğlu içinde, Tüketici Yazıları (II). Hacettepe Üniversitesi-TÜPADEM, Ankara.
• Badur, F. (2007). Televizyon reklamlarının çocukların marka farkındalığı üzerindeki etkisi: Yiyecek ve içecek reklamları üzerine bir uygulama (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bayhan, V. (2011). Tüketim toplumunda bireyin ontolojik mottosu: "Tüketiyorum öyleyse varım". Sosyoloji Konferansları Dergisi, 43, 221-248.
• Bozyiğit, S. (2013). Çocukların çevre bilinçli tüketici olarak sosyalleşmesinde annelerin çocuk yetiştirme tutumlarının rolü (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. London: Routledge.
• Çakır, M. (2013). Gösteriş amaçlı tüketim davranışlarının incerlenmesi: Kocaeli'ndeki özel okul öğrencileri üzerinde bir uygulama (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• Durgun, T. (2007). Enerji sektöründe tüketici hakları (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Ersoy, A., Demirci, A., Ersoy-Quadir, S., & Sarıabdullahoğlu, A. (2009). Çocuk tüketicilerin marka simgelerini algılama durumları. e-Journal of New World Sciences Academy, 4(4), 181-197.
• Ertop, D. (2008). Kahverengi eşya dayanıklık tüketim mallarında tüketici davranışları ve tüketici davranışları ve yer seçimi arasındaki ilişki (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Victoria Government. (2003). Consumer education in schools:Background report. Victoria: Comsumer Affairs.
• https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/UNDESA_Back_Common_Future_En.pdf
• http://www.eba.gov.tr/video/izle/997552a9abb7ce68940528a0e7d130fedbdf32d09c001
• http://www.tukcev.org.tr/mevzuat/tuketici-mevzuati/birlesmis-milletler-tuketici-haklari-evrensel-bildirgesi
• http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf.
• Karabaş, S. (2011). Organik ürünlerin pazarlamasında üretici-tüketici davranışları ve bu davranışları etkileyen faktörlerin belirlenmesi (Samsun ili örneği) (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karaca, Y., Pekyaman, A., & Güney, H. (2007). Ebeveynlerin televizyon reklam içeriklerinin çocuklar üzerindeki etkilerini etik açıdan algılamalarına yönelik bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 233-250.
• Karasar, N. (2000). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karagöz, Ö. (2009). Avrupa Birliği ve Türkiye'de tüketici hakları mevzuatının karşılaştırmalı analizi (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Kayalı, F. (2008). Tüketicinin korunması ve tüketici hakları konusundaki bilgi düzeyinin tüketicinin korunmasındaki rolü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Kepenekci, Y., & Ökdem, M. (2013). İlköğretim hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarında tüketici hakları. İlköğretim Online, 12(3),674-686.
• Knights, C. (2000). Educating tomorrow's consumers today: An introduction to consumer education. USA: Consumer International Publication.
• Koçoğlu, C. (2014). İnternet reklamlarının tüketici satın alma davranışları üzerindeki etkisi: Atılım Üniversitesi örneği (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi). Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Madran, C., & Bozyiğit, S. (2013). Çocukların tüketici olarak sosyalleşme süreci. Çağ üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 10(1), 71-95.
• Malbeleği, F., & Sağlam, H. (2013). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin bilnçli tüketiciliğine ilişkin görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 251-268.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2009). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar Hayat Bilgisi Dersi öğretim programı ve kılavuzu.
• OECD, (2009). Promoting consumer education: Trends, policies and good practices. OECD Publishing.
• Övünç, H. (2004). Uludağ Üniversitesi'nde beslenme eğitimi alan ve almayan öğrencilerin süt ve süt ürünleri tüketim alışkanlığı ile bunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Öziyici, O. (2002). İslam’da tüketim ve tüketici hakları (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Sağlam, H. İ. (2010). İlköğretim öğrencilerinin bilinçli tüketicilik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(4), 2531-2568.
• Scaglioni, S., Arrizza, C., Vecchi, F., & Tedeschi, S. (2011). Determinants of children's eating behavior. Am J Clin Nutr , 94(6), 2006-2011.
• Sert, P. (2002). İlköğretim öğrencilerinin tüketici davranışları. Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Seyidov, İ. (2013). Tüketici davranışları ve İslami bağlılık (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Singh, B. (1991). About consumer education. F. Anwar, & B. Singh içinde, Consumer education (s. 12-16). Malaysia: Boon Beng Compu-Typesetting Co.
• Sürgüç, B. (2006). Reklamlar bazında medya tüketim ilişkisi konulu kurumsal bir çalışma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Şengül, M. (2011). İslâm borçlar hukukunda görme muhayyerliği ve tüketici hakları açısından önemi (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Spring, J. (2003). Educating the consumer citizen: A history of the marriage of schools, advertising and media. London: Lawrence Erlbaum Associates.
• Telci, E. (2010). Alışveriş merkezlerinde tüketici davranışları: Faydacıl ve hazcı tüketiciler arasındaki farklar üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Temizer, S. (2002). Biliçaltına hitap eden reklamlar ve tüketici davranışları üzerindeki etkinliğine ilişkin bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tutumlu, Ş. (2011). 10-15 Yaş aralığındaki ilköğretim öğrencilerinde süt ve süt ürünleri tüketim alışkanlığı, laktoz sindirim güçlüğü ve intoleransı üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Üçöz, E. (2012). Paket turlarda tüketici hakları ve rehberlere yönelik şikayetlerin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Vardarlı , G. (2014). Reklamlarda ünlü kullanımının marka imajı ve tüketici satın alma davranışları üzerine etkileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yanıklar, C. (2010). Tüketim Kültürü, kapitalizm ve insan ihtiyaçları arasındaki ilişki üzerine bir tartışma. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 34(1), 25-32.
• Yapıcıoğlu, Y. (2014). Global reklamlar aracılığı ile tüketim kültürünün küyerelleşmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir Ekonomi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Zeylan, U. (2011). Reklam ahlakı ve reklam düzenlemesi: Tüketici tavır ve davranışları ile kişisel ahlaki ideolojileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.