Lisansüstü Tezlere Ait Özet Metinlerinin Yazım Tekniği Bakımından Değerlendirilmesi / The Evaluation of Abstract Texts in Terms of Writing Technique in Postgraduate Theses

Yıl 2013, Cilt: 9 Sayı: 4, 299 - 313, 13.08.2013

Eyyup Coşkun , Mustafa Kan

Öz

ÖZET

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de eğitim (eğitim bilimleri ve alan eğitimi) alanında yapılan lisansüstü tezlerin özet metinlerinin yazım tekniği bakımından değerlendirilmesidir. YÖK Ulusal Tez Merkezinde yapılan taramalarda eğitim ile ilgili ana bilim dallarına ait, tam metin olarak ulaşılabilen 1821'i yüksek lisans; 341'i doktora tezi olmak üzere toplam 2162 tez çalışmanın evrenini oluşturmaktadır. Oranlı eleman örnekleme yöntemiyle tezlerin % 10'u değerlendirmeye alınmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen ve “Tez Özetlerini Değerlendirme Ölçeği” (TÖDÖ) ve “Tez Özetlerinde Karşılaşılan Sorunları Belirleme Envanteri” (TÖSBE) kullanılmıştır. Bu ölçme araçlarının geliştirilmesinde alanyazın taraması, taslak ölçeklerin oluşturulması, uzman görüşü, kodlayıcılar arası uyumun belirlenmesi aşamaları uygulanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi ve istatistiksel teknikler kullanılmıştır. Çalışmada ulaşılan temel sonuçlar şunlardır: Metin birimlerinden “Amaç” ve “Bulgular-Sonuç”ta göreceli bir başarı söz konusu olmakla birlikte “Yöntem” biriminde başarı düşüktür. Metin birimlerindeki başarı düzeyinde ve sorunların dağılımında yüksek lisans ve doktora tezleri arasında kayda değer bir fark bulunmamaktadır. Tez özetlerinde, metin birimlerinin çoğu zaman eksik verilmesinin yanında işlevsel olmayan (gereksiz) birimlere de sıkça yer verildiği görülmektedir. Alanlara göre yapılan değerlendirmede en başarısız alanın sosyal bilimler, en başarılı alanın ise eğitim bilimleri olduğu görülmektedir.

 

Anahtar Kelimeler: Lisansüstü tezler, özet, bilimsel yazı.

 

ABSTRACT

The purpose of this study is to evaluate abstract texts in terms of writing technique in postgraduate theses written in the subject area of education (educational sciences and field training). The population of the study is 1821 master theses and 342 doctoral theses (reached as full-text) in the departments related with education (in total 2162 theses) which were scanned in the National Thesis Center of Higher Education Council. 10% of the theses were evaluated with the method of stratified sampling. In the study, “Evaluation Scale of Theses' Abstracts” (ESCTA) and “Inventory of Determining Problems Encountered in Abstracts” (IDPEA) were used as data collecting tools. Literature review, forming the draft scales, expert opinion, inter-rater relability and were applied in the development of these assessment instruments. Content analysis and statistical techniques were used in data analysis. These are the basic results obtained in the study: A relative success is seen in the text units “Aims” and “Findings-Result” but, the success in the text unit “Method” is low. There is no significant difference in master and doctoral theses in terms of success level in text units and in the variance of problems. Most of the texts units are incomplete and non-functional units are usually seen in the abstracts of theses. In field-based evaluations, it is seen that social sciences is the most unsuccessful field while educational sciences is the most successful one.

 

Keywords: Postgraduate theses, abstract, scientific writing.

Anahtar Kelimeler

Lisansüstü tezler, özet, bilimsel yazı

Kaynakça

• Anderson, K., & Maclean, J. (1997). A genre analysis study of 80 medical abstracts. Edinburgh Working Papers in Applied Linguistics, 8, 1-23.
• APA. (2009). Amerikan Psikoloji Derneği Yayım Kılavuzu. İstanbul: Kaknüs Yayıncılık
• Bailey, E. P., Powell, P. A., & Shuttleworth, J. M. (1994). Bilimsel Makaleleri Hazırlama ve Yazma Tekniği. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Bhatia, V. K. (1993). Analysing Genre: Language Use in Professional Settings. London: Longman.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yay.
• Cross, C., & Oppenheim, C. (2006). A genre analysis of scientific abstracts. Journal of 428-446. Documentation, http://dx.doi.org/10.1108/00220410610700953 (4),
• DOI:1108/00220410610700953,
• Day, R. A. (2000). Bilimsel Bir Makale Nasıl Yazılır ve Yayımlanır? (Çev. Gülay Aşkar Altay). TUBİTAK Yay.
• Dener, H. ve Yıldızeli, A. (2006). Öz Yazma: Süreç ve İlkeleri. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık http://uvt.ulakbim.gov.tr/tip/sempozyum4/page37-48.pdf Sempozyumu (17 Kasım 2006 -Ankara).
• Erdoğan, İ. (2013). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Sorunlar ve Çözümler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (1), 1-12.
• Evrekli, E., İnel, D., Deniş, H. ve Balım, A. G. (2011). Fen Eğitimi Alanındaki Lisansüstü Tezlerdeki Yöntemsel ve İstatistiksel Sorunlar. İlköğretim Online, 10(1), 206-218.
• Huckin, T. (2001). Abstracting from abstracts. In: Hewings, M. (Ed.). Academic writing in context: Implications and applications. (pp.93–103). Birmingham, UK: University of Birmingham Press.
• Hyland, K. (2000). Disciplinary discourse: Social interactions in academic writing. London: Longman.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yay.
• Karasar, N. (2011). Araştırmalarda Rapor Hazırlama. Ankara: Nobel Yay.
• Lau, H. H. (2004). The structure of academic journal abstracts written by Taiwanese PhD students. Taiwan Journal of TESOL, 1(1), 1-25.
• Martin, P. M. (2003). A genre analysis of English and Spanish research paper abstracts in experimental social sciences. English for Specific Purposes, 22 (1), 25-43.
• Promsin, P. (2006). An Analysis of Moves and Modality in English Engineering Abstracts. NIDA Language and Communication Journal, 11, 43-61.
• Ren, H. & Li, Y. 2011. A comparison study of the rhetorical moves of abstracts in published research articles and master’s foreign language theses. English Language Teaching, 4(1),162-166.
• Sağlam-Arı, G., Armutlu, C., Güneri-Tosunoğlu, N., Yücel-Toy, B. (2009). Nicel Araştırmalarda Metodoloji Sorunları: Yüksek Lisans Tezleri Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 64 (4), 15-37.
• Salager-Meyer, F. (1992). A text-type and move analysis study of verb tense and modality distribution in medical English abstracts. English for Specific Purposes, 11 (2), 93- 113.
• Samraj, B. (2005). An exploration of a genre set: Research article abstracts and introductions in two disciplines. English for Specific Purposes, 24 (2), 141-156.
• Santos, M. B. (1996). The textual organization of research paper abstracts in applied linguistics. http://dx.doi.org/10.1515/text.1.1996.16.4.481 16(4), 481-499.
• DOI:1515/text.1.1996.16.4.481,
• Swales, J. M. (1990). Genre Analysis: English in academic and research setting. Cambridge: Cambridge University Press.
• Tonta, Y. (2008). Öz Hazırlama. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/fall2007/sb5002/sb5002-5a-oz- hazirlama.pdf (Erişim Tarihi: 25.07.2012)
• Tseng, F. (2011). Analyses of Move Structure and Verb Tense of Research Article Abstracts in Applied Linguistics Journals, International Journal of English Linguistics, 1(2), 27-39. DOI: 10.5539/ijel.v1n2p27
• Weissberg, R., & Buker, S. (1990). Writing up research: Experimental research report writing for students of English. New Jersey: Prentice Hall.
• Yıldızeli, A. ve Dener, H. I. (2005): Makalelerde Öz Hazırlama Üzerine. İçinde: Yılmaz, O. (Ed.): Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık-2005: 3. Ulusal Sempozyum. Ankara: TÜBİTAK, 170-199.
• Yılmaz M. C. ve Emiroğlu O. N. (2005) Bilimsel Makale Nasıl Yazılır? Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 1(2), 26-38.
• EK-1: TEZ ÖZETLERİNİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ (TÖDÖ) METİN BİRİMİ PUAN NİTELİK 1. AMAÇ (0-4 Puan)
• Çalışmanın amacı ifade edilmemiştir. 2
• Çalışmanın amacı verilmiş, ancak yeterince açık değil. 4
• Çalışmanın amacı açık biçimde ifade edilmiştir.
• Evrene, örnekleme, örnekleme yöntemine / sürecine, örneğe /
• çalışma grubuna ilişkin tanıtıcı bilgi hiç verilmemiş.
• Evrene, örnekleme, örnekleme yöntemine / sürecine, örneğe /
• çalışma grubuna ilişkin bazı tanıtıcı bilgiler verilmiş ancak yetersiz.
• Evrene, örnekleme, örnekleme yöntemine / sürecine, örneğe /
• çalışma grubuna ilişkin tanıtıcı bilgiler yeterince verilmiş.
• Veri toplama araçlarının amacına, niteliğine (likert, çoktan
• seçmeli, açık uçlu soru vb.) ve araçtan elde edilen ölçümlerin
• psikometrik özelliklerine (geçerlik, güvenirlik) ilişkin hiç bilgi verilmemiş.
• Veri toplama araçlarının amacına, niteliğine (likert, çoktan
• seçmeli, açık uçlu soru vb.) ve araçtan elde edilen ölçümlerin
• psikometrik özelliklerine (geçerlik, güvenirlik) ilişkin bazı
• bilgiler verilmiş ancak yetersiz
• Veri toplama araçlarının amacına, niteliğine (likert, çoktan
• seçmeli, açık uçlu soru vb.) ve araçtan elde edilen ölçümlerin
• psikometrik özelliklerine (geçerlik, güvenirlik) ilişkin bilgiler yeterince verilmiş.
• Araştırmanın nicel (tarama, korelasyonel, nedensel-karşılaştırma,
• deneysel) ya da nitel (eylem, durum, kuram oluşturma, etnografik
• gibi) deseni hakkında hiç bilgi verilmemiş.
• Araştırmanın deseni hakkında kısmen bilgi verilmiş. Ancak
• desenin ayrıntıları (değişkenleri, deneysel ise türleri ve
• müdahalenin oluşturulması, uygulanması vb.) hakkında
• verilmemiş ya da yetersiz.
• Araştırmanın deseni ve ayrıntıları hakkında yeterince bilgi verilmiş.
• Veri çözümleme teknikleri hakkında hiçbir bilgi (nitel veya nicel
• değerlendirme yöntemleri, kullanılan istatistiksel teknikler vb.) verilmemiştir.
• Veri çözümleme teknikleri hakkında verilen bazı bilgiler (nitel
• veya nicel değerlendirme yöntemleri, kullanılan istatistiksel
• teknikler vb.) verilmiş, ancak yetersiz.
• Veri çözümleme teknikleri hakkında yeterince bilgi (nitel veya
• nicel değerlendirme yöntemleri, kullanılan istatistiksel teknikler vb.) verilmiş.
• Çalışmanın bulguları ve sonucundan hiç bahsedilmemiştir.
• Çalışmanın bulguları ve sonucuyla ilgili olarak verilen bilgiler yeterli değildir.
• Çalışmanın bulguları ve sonucuyla ilgili olarak verilen bilgiler yeterlidir. EK-2: ÖRNEK ÇÖZÜMLEMELER Örnek 1: Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Bağlamında Avrupa
• Ortak Dil Kriterleri Sorunsalı (1) Günümüzde teknolojik ve sosyal alanlarda yaşanan hızlı değişmeler
• yaşamın her alanında olduğu gibi dil alanında da yeniden yapılanmalara yol
• açmıştır. (2) Bu çalışmada Avrupa’da yabancı dil öğretimi bağlamında gerçekleşen
• gelişmeler ışığında Avrupa'da Türkçe öğretimi konusu ele alınmıştır. (3) Türkçe'nin
• Avrupa'daki öğretimine ilişkin durumuna yönelik değerlendirmeler bu çalışma
• kapsamında öncelikle öğrenci boyutuyla, daha sonra kurumsal boyutta ve öğretmen
• boyutuyla irdelenmiş ve Londra Elizabeth Garrett Anderson Okulu'nda Türkçe dersi
• alan öğrencilerin görüşleri ile T.C. Büyükelçiliği Londra Eğitim Müşaviri Vekili ve
• bazı Türkçe öğretmenleriyle yapılan söyleşiler veri kaynağı olarak kullanılmıştır. Değerlendirme: Yukarıdaki tez özetinde çalışmanın konusu belirtilmiş olmakla birlikte
• çalışmanın amacı belirtilmemiştir. Çalışmanın yöntemi açısından bakıldığında ise
• veri toplama araçları, veri çözümleme teknikleri, evren ve örneklem ve yapılan
• işlemler hakkında verilen bilgiler muğlaktır. Örneğin, örneklemdeki öğretmen ve
• öğrenci sayıları, ölçme aracının niteliği (likert, çoktan seçmeli, açık uçlu vb.), ölçme
• araçlarının geliştirilme aşamaları, elde edilen verilerin hangi teknikle çözümlendiği
• belli değildir. Ayrıca çalışmada ulaşılan bulgularla ilgili olarak hiçbir bilgiye yer
• verilmemiştir. Toplam 3 cümleden oluşan tez özetinin ilk cümlesi metne bir katkı
• sağlamamaktadır. Örnek 2: Matematiksel Denklem ve İfadelerin Bilgisayar Ortamında
• Grafikleştirilerek Öğretilmesinin Eğitime Katkıları (1) Teknolojinin gelişimi birçok alanda olduğu gibi matematik öğretimi
• alanında da etkisini göstermektedir. (2) Bilgisayar ortamında matematik öğretimi
• gerçekleştirebilmek amacıyla birçok mikrodünya hazırlanmıştır. (3) Bu çalışmada
• oluşturmacı yaklaşım izlenmiş olup, matematiksel ifadelerin çalışma yapraklarıyla
• desteklenerek, hem cebirsel hem de grafiksel olarak (1B, 2B, 3B türlerini içeren
• “Sihirbaz Menüsü” yardımıyla) sunulması amaçlanmıştır. (4) Program, hazırlanmış
• simgelerden, formül hesaplamalarından, sınıflandırılmış 1B, 2B, 3B grafiklerden,
• cebirsel fonksiyonlar ve bilgisayar ortamında öğrencilerin kendi oto kontrolleriyle
• uygulayabilecekleri trigonometrik ifadelerden oluşmaktadır. (5) Öğrencilerin girdiği
• verilerle istenilen çizimler oluşturulabilmektedir. (6) Çalışmada denklemlerin
• analizi ve grafiklerin elektronik ortama taşınması açıklanmaktadır. (7) Program
• Delphi yazılım geliştirme ortamıyla oluşturulmuştur. (8) Yazılım tasarımı öncesinde
• 20 matematik öğretmenine ve 20 öğrenciye ihtiyaç analizi anketi uygulanmıştır. (9)
• Anket bulgularının yorumlanması neticesinde; matematik öğretmenlerinin
• çoğunluğu, matematik alanında bir matematik yazılımının gerekliliği hususunda
• görüş ifade etmişlerdir. (10) Bu yazılım hedef kitlenin beklentileri ve önerileri
• doğrultusunda geliştirilmiştir. (11) Yazılımda üzerine yazı yazılabilen, matematiksel
• ifadeler girilerek grafiklerin çizilebileceği ve bunların kontrol edilebileceği bir alan
• BDMÖ anketi ile yazılımın müfredata, programa, biçime, öğretime uygunluğunu
• ölçme anketleri uygulanmıştır. (16) Geliştirilen yazılımının değerlendirme sonuçları
• olumlu olduğu tespit edilmiştir. Değerlendirme: Yukarıdaki tez özetinde çalışmanın amacı “Bu çalışmada oluşturmacı
• yaklaşım izlenmiş olup, matematiksel ifadelerin çalışma yapraklarıyla
• desteklenerek, hem cebirsel hem de grafiksel olarak (1B, 2B, 3B türlerini içeren
• “Sihirbaz Menüsü” yardımıyla) sunulması amaçlanmıştır.” şeklinde ifade
• edilmiştir. Ancak özetin 8. cümlesinden ve 16. cümlesinden çalışmanın amacının
• yazılım geliştirmek yanında geliştirilen yazılımla ilgili ihtiyaç analizi yapmak ve
• yazılımın etkililik düzeyini belirlemek olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre
• çalışmanın amacı eksik ifade edilmiştir. Çalışmanın evren ve örneklemi hakkında verilen bilgiler yeterli değildir. 8.
• cümlede ihtiyaç analizi anketinin uygulandığı belirtilen öğretmen ve öğrencilerle
• ilgili herhangi bir bilgi (yaş, cinsiyet, sınıf vb.) verilmemiştir. 14. cümlede deney ve kontrol gruplarından bahsedilmiş ancak bu grupların
• nasıl oluşturulduğu, kaçar kişiden oluştuğu, denkliklerinin nasıl sağlandığı vb.
• bilgiler verilmemiştir. 15. cümlede de anket uygulanan öğretmen ve öğrencilerden
• bahsedilmekle birlikte bu örneklem için de yeterli bilgi (kaç kişi, cinsiyet, sınıf
• düzeyi vb.) yoktur. Öte yandan kullanılan ihtiyaç analizi anketinin, başarı testinin ve BDMÖ
• anketinin kapsamı, ölçek özellikleri (likert, çoktan seçmeli, açık uçlu vb.), geçerlik
• ve güvenirlikleri, kim tarafından geliştirildiği, nasıl uygulandığı gibi konularda bir
• bilgi verilmemiştir. Örneğin deney ve kontrol gruplarının hangi konuda
• başarılarının ölçüldüğü belli değildir. Ayrıca ölçme araçlarından elde edilen
• verilerin nasıl analiz edildiği de belirtilmemiştir. Özetin 16. cümlesinde çalışmanın sonucu “Geliştirilen yazılımının
• değerlendirme sonuçları olumlu olduğu tespit edilmiştir.” şeklinde ifade edilmiştir.
• Yazılımın sonuçlarının olumlu olması bilimsel dile uygun olmayan sübjektif bir
• ifadedir. Sonucun nasıl belirlendiği de anlaşılmamaktadır.