Social representations of giftedness in Turkey / Türkiye’de üstün zekâya ilişkin sosyal temsiller

Yıl 2015, Cilt: 11 Sayı: 2, 742 - 765, 21.02.2015

Fatih Kaya , Üzeyir Ogurlu Bilge Taşdemir Yasin Toprak

Öz

Sosyal temsiller, bireylerin davranışlarını ve tutumlarını etkileyebilmektedir. Bu araştırmada toplum içinde üstün zekâya ilişkin sosyal temsilleri analiz etmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların üstün zekâ kavramıyla ilgili çağrışımlarının ortaya çıkarılmasında sosyal temsiller metotu kullanılmıştır. Araştırmaya farklı yaş ve eğitim düzeylerinden toplam 523 kişi uygun örnekleme yöntemi ile dâhil edilmiştir. Katılımcıların % 46,9’u erkek ve % 53,1’i kadındır. Katılımcıların yaşları 15 ile 79 arasında değişmekte ve yaş ortalaması 31,7’dir. Katılımcılar arasında 107 kişi daha önce üstün zekâ ile ilgili en az bir defa eğitim almışken, geriye kalan 416 kişi hiç bir eğitim almamıştır. Katılımcılardan üstün zekâ denildiğinde akıllarına gelen ilk beş kelimeyi yazmaları istenmiştir. Belirtilen kelimeler hem tekrarlanma sıklıkları hem de hatırlanma sıraları dikkate alınarak puanlanmış ve analiz edilmiştir. Analizler hem katılımcıların geneli, hem de hem de eğitim alan ve almayan gruplar için tekrarlanmıştır. Her bir grup için üstün zekâ ile ilgili merkezi ve çevresel unsurlar ortaya çıkarılmıştır. Elde edilen bulgulara göre genel grup ve eğitim almamış grubun sosyal temsilleri zeki, başarılı, çalışkan ve yetenek gibi kelimeleri içermekte ve birbirine benzemektedir. Eğitim alan grubun sosyal temsileri ise zeki, farklı ve yaratıcı gibi kelimelerden oluşmaktadır. Ayrıca bulgular toplumda üstün zekâya bakış açısının genelde olumlu olduğunu göstermektedir. Ortaya çıkan merkezi unsur kelimeleri ve diğer çevresel unsur kelimeleri değerlendirilerek bulgular üzerine öneriler sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal temsil, üstün zekâ, algı, çağrışım

Kaynakça

• Ablard, K. (1997). Self-perceptions and needs as a function of type of academic ability and gender. Roeper Review 20(2), 110-115.
• Abric, J. C. (1987). Coopération, competition and représentation sociales, Cousset: Del Val.
• Abric, J. C. (1994). Les représentations sociales: Aspects théoriques [Social representations: Theoretical aspects]. In J. C. Abric (Ed.), Pratiques sociales et représentations (pp. 11–35). Paris: Presses Universitaires de France
• Abric, J. C. (2001). A structural approach to social representations. In K. Deaux & G. Philogene (Eds), Representations of the social: Bridging theoretical traditions (pp.42-47). England: Blackwell.
• Abric, J. C. (2003). Méthodes d’étude Des représentations Sociales [Methods for studying social representations]. Ramonville Saint-Agne: Eres.
• Abric, J. C., & Vergès, P. (1994). La représentation sociale de la banque (report). Etudes et Recherches du Gifresh, 26, 50 pages.
• Aktaş, V., Cirhinlioğlu, F. ve Özkan-Öner, B. (2004). Türk örnekleminde avukat olan ile olmayanların adalete ve Türkiye’deki hukuk sistemine ilişkin sosyal temsilleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21(2), 61-80.
• Ataman, A. (1998). Üstün zekalılar ve üstün yetenekliler. S. Eripek (Ed.) Özel Eğitim içinde (s. 183-185). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Bain, S., Bliss, S., & Choate, S. (2006). Perceptions of developmental, social, and emotional issues in giftedness: Are they realistic? Roeper Review, 29(1), 41-48.
• Bilgin, N. (2008). Sosyal psikoloji. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Bulut, M. (2008). Bir sosyal temsil araştırması: Medyada ve üniversite öğrencilerinde törenin algılanışı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 63-78.
• Busse, T., Dahme, G., Wagner, W., & Wieczerkowski, W. (1986). Teacher perceptions of highly gifted students in the United States and West Germany. Gifted Child Quarterly, 30, 55-60.
• Chan, D. W. (2002). Perceptions of giftedness and self-concepts among junior secondary students in Hong Kong. Journal of Youth & Adolescence, 31(4), 243.
• Cirhinlioğlu, F., Aktas, V., & Öner, O. B. (2006). Sosyal temsil kuramına genel bir bakış. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(2), 163-174.
• Clark, B. (1997). Growing up gifted. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.
• Cox, J. (2000). Amadeus to young Einstein: Modern cinema and its portrayal of gifted learners. Gifted Child Today, 23(1), 14-19.
• Csikszentmihalyi, M., & Robinson, R. E. (1986) Culture, time, and development of talent. In R. J. Sternberg & J. E. Davidson (Eds) Conceptions of giftedness (pp. 264–284). New York: Cambridge University Press.
• Demirel, Ş. ve Sak, U. (2011). Yetenek hiyerarşisi: Üstün yetenek türlerinin toplumsal değerleri üzerine bir araştırma. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 1(1), 61-76.
• Doise, W. (1976), L’Articulation Psychologique et les Relations entre Groupes. Bruxelles: De Boeck.
• Eraslan-Çapan, B. (2010). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli öğrencilere ilişkin metaforik algıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(12), 140-154.
• Erkmen, T., Minibaş-Poussard, J. ve Karsak, B. (2011). Kadın yöneticilere ilişkin sosyal temsiller: Bankacılık sektörüne yönelik bir inceleme. Galatasaray Üniversitesi, İletişim Dergisi, 15, 45-58.
• Eryiğit, D. (2014). Kitap incelemesi: Üstün yetenekli çocukları anlamak: Üstün yetenekli çocuklar sarmalında aile, eğitim sistemi ve toplum. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 88-91.
• Feldhusen, J., & Dai, D. (1997). Gifted students' attitudes and perceptions of the gifted label, special programs, and peer relations. Journal of Secondary Gifted Education, 9(1), 15-20.
• Flament, C., & Rouquette, M-L. (2003). Anatomie des idées ordinaires. Paris : Armand Colin.
• Freeman, J. (2001). Gifted Children grown up. London: David Fulton
• Gergen, K., Gergen, M., & Jutras, S. (1992). Les changements d’attitudes [Changing attitudes]. In K. Gergen, M. Gergen, & S. Juras (Eds.), Psychologie sociale (pp. 183–218). Laval, Mayenne: Edition études vivantes.
• Lee L. (1999). Teachers’ conceptions of gifted and talented young children. High Ability Studies,10(2), 183-199.
• Lovecky, D. V. (1992). Exploring social and emotional aspects of giftedness in children. Roeper Review, 15, 18-25.
• Megay-Nespoli, K. (2001). Beliefs and attitudes of novice teachers regarding instruction of academically talented learners. Roeper Review, 23, 178-182.
• Moliner, P., Rateau, P., & Cohen-Scali, V. (2002). Les représentations Sociales, Pratique Des études De Terrain [The social representations, field studies practice]. Rennes: Presse Universitaire de Rennes.
• Morin, M. (1989). Psychologie sociale appliquée et bruit au travail. Cahiers Internationaux de Psychologie Sociale, 1, 31-51.
• Moscovici, S. (1984). The phenomenon of social representations. In R. M. Farr & S. Moscovici, (Eds.). Social representations (pp: 3-69). Cambridge: Cambridge Press.
• Murphy, K. (1987). The portrayal of brightness in children’s literature. In B. H. Schneider (Ed.), The gifted child in peer group perspective (pp. 61-70). New York: Springer-Verlag.
• Ngara C., & Parath, M. (2004). Culture of Zimbabve’s views of giftedness. High Abilty Studies, 15, 190-209.
• O’Connor, J. (2012). Is it good to be gifted? The social construction of the gifted child. Children & Society, 26(4), 293–303.
• Öner, B. (2002). Sosyal temsiller. Kriz Dergisi, 10(1), 29-35.
• Öner, B., Yılmaz, S. (2001). Anne ve baba gözüyle "çocuk eğitimi" Bir sosyal temsil ön çalışması. Kriz Dergisi 9(1), 39-46.
• Öpengin, E. &Sak, U. (2012). Üstün zekâlı öğrencilerin bakış açısıyla üstün zekâ etiketinin öğrencilerin çeşitli algıları üzerindeki etkileri. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi. 2(1), 37-59.
• Övgün, M. İ. (1994). Sosyal temsiller ve bellek. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Özdemir, N. N. & Demirel, Ş. (2012). Üstün zekâ kavramları: sosyokültürel bakış açıları. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 2(1), 77-82.
• Özsoy, Y. (2014). Bilim ve sanat merkezi öğrenci, öğretmen ve velilerinin üstün yetenekli öğrenci kavramına ilişkin metaforları. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 74-87.
• Palladino, C. (2008). Teachers’ perspectives on educating the gifted learner within the regular Education classroom. Unpublished Doctoral Thesis: Walden University. Retrieved January 20. 2015 from http://www. proquest.um.com
• Peterson, J. S. (2006). Addressing counselling needs of gifted students. American School Counsellor Association, 10(1), 43–51.
• Piechowski, M. M. (2009) The inner world of the young and bright. In T. Cross & D. Ambrose (Ed.) Morality, ethics, and gifted minds, (pp.177-195). New York: Springer Verlag.
• Raty, H., & Snellman, L. (1995). Conceptions of intelligence as social representations. European Journal of Psychology of Education, 3, 273-287.
• Renzulli, J. S. (1977). The enrichment triad model: A guide for developing defensible programs for the gifted and talented. Mansfield Center, CT: Creative Learning Press.
• Ribich, F., Barone, W., & Agostino, R. (2001). Semantically different: Preservice teachers’ reactions to the gifted student concept. The Journal of Educational Research, 91, 308-312.
• Sak, U. (2007). Giftedness and the Turkish culture. In S. N. Phillipson & M. McCann (Eds), Conceptions of giftedness: Socio-cultural perspectives (pp. 283-310). London: Lawrence Erlbaum Associates.
• Sak, U. (2011a). Prevalence of misconceptions, dogmas, and popular views about giftedness and intelligence: A case from Turkey. High Ability Studies, 22(2), 179-197.
• Sak, U. (2011b). Üstün Yetenekliler Eğitim Programları Modeli (ÜYEP) ve sosyal geçerliği. Eğitim ve Bilim, 36, 213-229.
• Sternberg, R. J. (1985). Beyond IQ:A triarchic theory of human intelligence. New York: Cambridge University Press.
• Strip, C. A., & Hirsch, G. (2000). Helping gifted children soar: A practical guide for parents and teachers. Scottsdale, AZ: Great Potential Press
• Şahin, F. (2013). Issues of identification of giftedness in Turkey. Gifted and Talented International, 28, 207-208.
• Tavani, J. L., Zenasni, F., Pereira-Fradin, M. (2009). Social representation of gifted children: A Preliminary study in France. Gifted and Talented International , 24(2), 61-70.
• Vergès, P. (1992). L’évocation de l’argent : Une méthode pour la définition du noyau central d’une représentation. Bulletin de Psychologie, 45(405), 203-209.