Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde “Bir Firar” Adlı Öykünün Metindilbilimsel Sadeleştirilmesi: A2 Düzeyi

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 1, 122 - 138, 30.06.2024

Mesout Kalın Salı Melek Kalın Salı

https://doi.org/10.17244/eku.1486206

Öz

Bu çalışma özgün bir metnin yabancı dil olarak Türkçe öğretimi temel dil seviyesine (A2) yönelik metindilbilimsel bir yaklaşımla sadeleştirilmesini amaçlamaktadır. Kapsam dâhiline alınan metin, canlı bir Türkçe kullanılarak halk dili ve folklor unsurlarına yönelik bir üslup barındırmasından dolayı “Firar” adlı öykü olarak belirlenmiştir. Araştırma sürecinde metin, genellikle cümle kısaltma, kelime ekleme, çıkarma ve değiştirme gibi “yüzeysel” yapıya sahip olan geleneksel sadeleştirme yöntemi yerine metnin küçük ölçekli yapısındaki bağlaşıklığı sağlayan “yineleme”, “eşdizimlilik”, “gönderim (artgönderim, öngönderim)”, “değiştirim”, “eksilti”, “bağlaçlar”, “koşutluk”, “örgeler ve izlek”, “sezdirimler ve çıkarsamalar”, “dilbilgisel eylem zamanları” ve metnin büyük ölçekli yapısındaki bağdaşıklığı sağlayan “metnin başlığı”, “metnin konusu”, “metnin amacı”, “metnin anahtar sözcükleri”, “olay ve durum örgüsü”, “anlatıcı ve metin kişileri”, “zaman”, “uzam (mekân)”, “kesitleme”, “anlatının oluşumu” ve “biçem” alt başlıkları ele alınarak sadeleştirilmiştir. Bu sadeleştirme aşamaları, mevcut çalışmanın Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi (YDTÖ) alanında metin sadeleştirmeye yönelik bir prosedür oluşturabilmesi açısından detaylı bir şekilde verilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak dil öğretiminde özellikle kültürel unsurların önemi gözetilerek kullanılabilecek özgün bir metnin hem yabancı dil öğretimi dil düzeylerine uygun hem metindilbilim parametrelerine dayalı şekilde belli bir sistematik dâhilinde A2 dil düzeyine yönelik sadeleştirilmesi gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmanın, özellikle YDTÖ alanına yönelik sadeleştirmelerde izlenebilecek bir prosedür oluşturması açısından da önem arz ettiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Dil öğretimi, metin sadeleştirme, metindilbilim, Türkçe, yabancı dil olarak Türkçe.

Textlinguistic Simplification of the Story “Bir Firar” in Teaching Turkish as a Foreign Language: A2 Level

Öz

This study aims to simplify an authentic text on teaching Turkish as a foreign language at the basic language level (A2) with a metalinguistic approach. The text has been determined as the tale with the name of “Firar” because of its Turkish style which contains folkloric and colloquial language by employing vivid language elements. In the research process, instead of the traditional simplification method which usually involves sentence shortening, adding, removing, or changing words; a simplification method that maintains the coherence in the small-scale structure of the text is used. This method includes repetition, co-occurrence, reference (anaphora reference, cataphora reference), substitution, ellipsis, conjunctions, parallelism, elements and themes, implications and inferences, grammatical tense, as well as coherence in the large-scale structure of the text such as title, subject, purpose, keywords, plot of events and situations, narrator and characters, time, place, segmentation, narrative formation, and style. These simplification steps have been tried to explain to create a procedure to simplify texts in the field of teaching of Turkish as a foreign language by providing details. As a result, an authentic text that can be used in language teaching, especially considering the importance of cultural elements, has been systematically simplified to target the A2 language level in an appropriate manner for foreign language teaching language levels and based on text linguistic parameters. This study is also significant in terms of establishing a procedure that can be followed for simplifications specifically aimed at the field of teaching Turkish as a foreign language.

Anahtar Kelimeler

Language teaching, text simplification, textlinguistics, Turkish, Turkish as a foreign language

Kaynakça

• Ahmet, S. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde Ömer Seyfettin’in “Pembe İncili Kaftan” hikâyesinin B1 seviyesine uyarlama çalışması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Aksu, H. (2023). Uluslararası öğrencilere Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesi için B1 düzeyinde metin uyarlama: “Ömer Seyfettin-Gizli Mabet” örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Aktan, F. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde Halide Edip Adıvar'ın Himmet Çocuk Hikâyesinin B1-B2 düzeyinde sadeleştirilmesi ve etkinlik hazırlanması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Altun, A. (2018). İlkokul ve ortaokulda tarihi karakterlere yönelik merakın yörüngesi ve tarih merakının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 43(193), 259-288.
• Arslan, M. (2012). Tarihi süreçte Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi-öğrenimi çalışmaları. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 167-188.
• Aşçı, Y. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öykü: B2 düzeyinde okuma ve yazma becerisi geliştirme (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Aydın, İ. & Torusdağ, G. (2014). Türkçe öğretimi çerçevesinde yazınsal bir metin çözümleme örneği olarak Refik Halit Karay’ın Garip Bir Hediye’si. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(4), 109-134.
• Aytaç, G. (1995). Edebiyat üzerine, Littera edebiyat yazıları. Ankara: Ürün Yayınları.
• Bakan, H. (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde bir sadeleştirme denemesi: Sait Faik Abasıyanık, “Meserret Oteli” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi SBE. Ankara.
• Bölükbaş, F. (2012). Usage of text linguistics methods in teaching turkish as a foreign language. The Szeged Conference, Proceedings of the 15th International Conference on Turkish Linguisticsheld on August 20-22, 2010 in Szeged,133-142.
• De Beaugrande, R. A. & Dressler, W. U. (1981). Introduction to Text Linguistics. London and New York: Longman.
• Durmuş, M. (2013). İkinci/yabancı dil öğretiminde özgün ve değiştirilmiş dilsel girdi üzerine. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8(1), 1291-1306.
• Durmuş, M. (2013). Metin değiştirimin dilbilimsel süreçleri üzerine. International Journal of Social Science, 6(4), s. 391-408.
• Er, Biçer & Bozkırlı (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde karşılaşılan sorunların ilgili alanyazını ışığında değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(2), 51-69.
• Eroğlu, S. (2015). Metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde Ömer Seyfettin’in “Üç Nasihat” hikâyesinin yabancılara Türkçe öğretimi için sadeleştirme denemesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ghaffari, R. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde dil yeterliliklerine uygun edebî metin uyarlama (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Gökcan, M. & Çobanoğlu Aktan, D. (2018). Investigation of the variables related to TEOG English achievement using Language Acquisition Theory of Krashen. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 8(3), 531- 566.
• Gür, Ç. (2024). Mavisel Yener’in “Tırtıl Teyze” öyküsünün Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi A2 düzeyine uyarlanması, okuma hızı ve kavranabilirliği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Halliday, M. A. K. & Hasan, R. (1976). Cohesion in English. London: Longman.
• İşeri, K. (1998). Okuma ediminin eğitimsel işlevi. Dil Dergisi. (70), 5-18.
• Kabaklı, A. (2004). Türk edebiyatı III. İstanbul Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları: İstanbul.
• Kaymaz, Z. (2018). Yabancılara Türkçe öğretiminde Sabahattin Ali'nin Apartman ve Köpek İsimli hikâyelerinin A1-A2 seviyesine uygun sadeleştirme çalışması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kiraz, E. (2018). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan metinlerde sözdizimsel yalınlaştırmanın okuma hızı ve kavrama düzeyine etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Korkut, E. (2016). Metin dilbilimi ve dil öğretimi. E. Korkut ve İ. Onursal Ayırır (Ed.), Dil Bilimleri ve Dil Öğretimi (ss. 173-202). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Kutlu, A. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde Ömer Seyfettin’in Kaşağı ve Perili Köşk Adlı hikâyelerinin A1-A2 seviyesine uyarlanması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• MEB. (2013). Diller için Avrupa ortak öneriler çerçevesi öğrenim, öğretim ve değerlendirme (çev.). TELC: Frankfurt / Main.
• Özcan, E. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin seçimi: Yeni Hitit B1 düzeyi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Özdemir, E. (2007). Yazınsal türler. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özmen, C. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin değiştirim teknikleriyle öykülerin yeniden oluşturulması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Polat, T. (1993). Yazınsal metinler ve yabancı dil olarak Almanca öğretimi. İÜ Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi, (8), 181-189.
• Saban, A. (2009). Çoklu zekâ kuramı ile ilgili Türkçe çalışmaların içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 9(2), 833-876.
• Şimşek, P. (2017). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde temel materyaller: okuma metinleri ve okuma kitapları. UTEB, 5(8), 211-225.
• Yaşar, S. A. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde metin uyarlama ve Memduh Şevket Esendal’ın Pazarlık Hikâyesinin A2 seviyesine göre uyarlanması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zorlu, E. (2022). Yabancılara Türkçe öğretiminde Ömer Seyfettin’in Miras ve Gizli Mabed Adlı Hikâyelerinin A1-A2 seviyelerine uyarlanması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.