Eğitim Örgütlerinde Hiyerarşik Yapının Analizi

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 2, 70 - 82

Soner Doğan , Deniz Akalın , Emine Tunçer Günay

https://doi.org/10.17244/eku.1403202

Öz

Örgütlerde hiyerarşi her ne kadar köklü bir yapısal bileşen olarak ortaya çıksa da insani etkileşim yoğunluğu ile ön plana çıkan eğitim örgütlerinin hiyerarşik yapısı diğerlerine göre farklılıklar göstermektedir. Bu bağlamda araştırmada okul yöneticilerinin görüşlerine göre eğitim örgütlerinde var olan hiyerarşik yapının farklı yönleriyle değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemiyle yapılandırılan bu araştırmada olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırmanın verileri ilkokul kademesinden 3, ortaokul kademesinden 3 ve ortaöğretim kademesinden 3 olmak üzere toplam 9 okul yöneticisi ile yüz yüze gerçekleştirilen derinlemesine görüşmelerden elde edilmiş ve elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre katılımcıların hiyerarşi kavramını daha çok disiplin ve düzen kavramlarıyla açıkladığı, hiyerarşik yapıyı ve hiyerarşik yapının önemini kurumsal yönetim ve var olabilme kavramları çerçevesinde ele aldığı tespit edilmiştir. Araştırmada yöneticilerin bir ast olarak il/ilçe MEM’le olan ilişkilerini görev ahlakı ve sahiplenme kavramları çerçevesinde ele aldıkları görülmüştür. Bir üst amir olarak müdür yardımcılarıyla olan ilişkilerini görev ve sorumluluk, dengeli ilişkiler kavramlarıyla, bir üst amir olarak öğretmenlerle olan ilişkilerini görev ve sorumluluk, ekip ruhu kavramlarıyla açıklanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre okullarda düzenin ve disiplinin sağlanması açısından okulların bütün paydaşlarının meslek ahlakı çerçevesinde görev ve sorumluluklarını yerine getirmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim örgütlerinde hiyerarşi, Hiyerarşi, Hiyerarşik yapı, okul yöneticileri

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Bu araştırma için Cumhuriyet Üniversitesi İnsan Araştırmaları Etik Kurulu’ndan etik onay alınmıştır (Tarih: 01.12.2021, Sayı: 112740/18).

An Analysis of the Hierarchic Structure in Educational Organizations

Öz

Although hierarchy in organizations emerges as a deep-rooted structural component, the hierarchical structure of educational organizations, which come to the fore with the intensity of human interaction, differs from others. The research aims to evaluate the hierarchical structure existing in educational organizations according to the opinions of administrators in different aspects. In this research, which was structured with qualitative research method, phenomenology design was used. The data of the study were obtained from face-to-face in-depth interviews with a total of 9 school administrators, 3 from the primary school, 3 from the secondary school and 3 from the secondary education level, and the data were evaluated by content analysis method. According to the results, it was determined that the participants explained the concept of hierarchy mostly with the concepts of discipline and order, and discussed the hierarchical structure and the importance of the hierarchical structure within the framework of the concepts of corporate governance and existence. It was seen that the administrators, as a subordinate, handled their relations with the provincial/district MEM within the framework of the concepts of duty ethics. As a superior, his/her relations with the vice principals were explained with the concepts of duty and responsibility, balanced relations, and his relations with the teachers as a superior were explained with the concepts of duty and responsibility, and team spirit. According to the results, it is recommended that all stakeholders fulfill their duties and responsibilities within the framework of professional ethics in order to ensure order and discipline.

Anahtar Kelimeler

Hierarchy, hierarchical structure, hierarchy in educational organizations, school administrators.

Etik Beyan

In this research, Research and publication ethics were followed. The study was approved by Sivas Cumhuriyet University Human Subjects Research Ethics Committee (Date: 01.12.2021, Number:112740/18).

Kaynakça

• Acar, H. (2018). Kamu güvenliğinin sağlanmasında weberyen bürokrasi ve hiyerarşi kavramı, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(3), 667-684. http://dx.doi.org/10.17130/ijmeb.2018343117.
• Agre, P. E. (2003). Hierarchy and history in simon's "architecture of complexity. The journal of the learning sciences, 12(3), 413-426. https://doi.org/10.1207/S15327809JLS1203_4
• Akfırat, N., & Şahin, D. D. (2017). Ergenler yaratıcı drama yöntemiyle hiyerarşi kavramını tartışıyor. Yaratıcı Drama Dergisi,12(1), 29-46. DOI: 10.21612/yader.2017.002.
• Akkoç, İ., & Tunç, H. (2015). Örgüt çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin araştırılması: Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(34), 1-21. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/852612.
• Aktan, O. (2018). Eğitim kurumlarına yön veren temel değerler: Türkiye İl Milli Eğitim Müdürlükleri örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(6), 1939-1950. doi: 10.24106/kefdergi. 2244.
• Anand, D., & Daft, R. L. (2007). What is the right organization design? Organizational Dynamics, 36(4), 329–344. doi:10.1016/j.orgdyn.2007.06.001.
• Anderson, C., & Brown, C. E. (2010). The functions and dysfunctions of hierarchy. Research in Organizational Behavior, 30, 55-89., doi:10.1016/j.riob.2010.08.002.
• Aslanargun, E., & Bozkurt, S. (2012). Okul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştığı sorunlar. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(2), 349-368.
• Ataş, M. (2019). Özel okullarda görev yapan ortaokul öğretmenlerinin performanslarının değerlendirilmesinde hiyerarşik yapının etkisi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Avcı, U., & Topaloğlu, C. (2009). Hiyerarşik kademelere göre liderlik davranışlarını algılama farklılıkları: otel çalışanları üzerinde bir araştırma, KMU İİBF Dergisi, 11(16), 1-20. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/107386.
• Bittner, E. (1965). The concept of organization. Social Research, The Johns Hopkins University Press, 32(3), 239-255. https://www.jstor.org/stable/pdf/40969788.pdf.
• Bozkuş, K. (2016). Örgüt yapısı ve okullar. Kesit Akademi Dergisi, 2(4), 236-260. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1521028.
• Bush, T. (2013). Leadership development for school principals: Specialised preparation or post-hoc repair. Educational Management Administration & Leadership, 41(3), 253-255.
• Diefenbach, T., & Sillince, J. (2011). Formal and informal hierarchy in different types of organization. Organization Studies, 32(11), 1515-1537. doi.org/10.1177/0170840611421254.
• Easthope, G. (2012). Community, hierarchy and open education. P. Woods (ed.), Teacher Strategies (RLE Edu L) Explorations in the Sociology of the School, (pp. 16-27). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203127476.
• Edward, G. (1969). The definition of organizational goals. The British Journal of Sociology, 20(3), 277-294. https://www.jstor.org/stable/pdf/588953.pdf.
• Gaziel, H. (1998). School-based management as a factor in school effectiveness, international review of education. Internationale Zeitschrift Für Erziehungswissenschaft Revue Internationale De L’education, 44(4), 319–333. https://link.springer.com/ content/pdf/10.1023/A:1003265723206.pdf.
• Güney, R. (2006). Hiyerarşik ortamlarda iletişim bir kamu kurumu betimlemesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya Üniversitesi, Adapazarı.
• Harmancı, F. M. (2014). Örgütsel iletişim ve ast-üst ilişkileri. Gülver, M. (Ed.), Güvenlik Sektöründe İnsan İlişkileri, (25-49) Ankara: Nobel Yayınları.
• Hoy, W. K., Miskel, C. G. (2013). Educational Administration. Mc Graw:Hill International.
• Işıkoğlu, N. (2005). Eğitimde nitel araştırma, Eğitim Araştırmalar Dergisi, (20), 158-165.
• Karasar, N. (1991). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karaköse, T., & Altinkurt, Y. (2009). Okul yöneticilerinin ve il milli eğitim müdürlüğü çalışanlarının değerlere göre yönetim ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Değerler eğitimi dergisi, 7(17), 49-67. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/302501.
• Karatepe, S. (2005). Yönetsel etkililik: okul yönetiminde yönetsel etkililiğin astlarla ilişkiler boyutu. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 307-326. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/194921.
• Kayıkçı, K., Özdemir, İ., & Özyıldırım, G. (2016). Yönetici ve öğretmenler hakkında il milli eğitim müdürlüğüne yansıyan disiplin sorunlarının incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(1), 78-102. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eku/issue/26699/
• Kıranlı, S. (2010). Lise müdürlerinin yönetsel davranış biçimleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 229–250. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/92272.
• Lang, D. (1987). Equality, prestige, and controlled mobility in the academic hierarchy. American Journal of Education, 95(3), 441-467. https://www.jstor.org/stable/pdf/1209239.pdf.
• Magretta, J. (2002). The behavior behind the buzzwords. MIT Sloan management review, 43(4), 89-93.
• Mahoney, T. A. (1979). Organizational hierarchy and position worth. Academy of Management journal, 22(4), 726-737. https://www.jstor.org/stable/pdf/255811.pdf.
• Marshall, C., & Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. New York: Sage.
• Owens, R.G & Valesky, T.C. (2011). Organizational behaviour in education: Leadership and school reform. (10th edition). Boston: Pearson.
• Rijt, J. V. D., Bossche, P. V. D., & Segers, M. S. (2013). Understanding informal feedback seeking in the workplace: The impact of the position in the organizational hierarchy. European Journal of Training and Development, 37(1), 72-85. doi/10.1108/03090591311293293/full/html.
• Spillane, J. P., & Kenney, A. W. (2012). School administration in a changing education sector: the US experience. Journal of Educational Administration. 50(5), 541-561. doi/10.1108/09578231211249817/full/html.
• Şeşen, H. (2011). Örgütte Kuralcılık ve Hiyerarşi Eğiliminin Liderden Duyulan Tatmine Etkisinde Adalet Algısının Aracılık Rolü. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 105-120.
• Tekindal, M., & Uğuz, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153-172. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1355632.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği. Görüşme, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 543-559. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/108517.
• Uğurlu, C. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin yönetici etik liderlik davranışına ilişkin algıları. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(2), 203-213. http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/en/download/article-file/49874.
• White Jr, R. D. (1997). Ethics and hierarchy: The influence of a rigidly hierarchical organizational design on moral reasoning. The Pennsylvania State University.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zaleznik, A. (2004). Managers and leaders: Are they different? Harvard Business Review Home, 70( 2), 67-68.