Öğretim Elemanlarının Mobbing ve Örgütsel Çatışma Algı Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 324 - 342, 31.12.2022

Hümeyra Usta Mehmet Ulutaş

Öz

Bu araştırmada üniversitelerde görev yapan öğretim elemanlarının, mobbing ve örgütsel çatışma algı düzeyleri arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, Ege Bölgesindeki bir üniversite oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini 235 öğretim elemanı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak: “Kişisel Bilgi Formu”, Ehi (2011) tarafından geliştirilen “Akademisyenlere Yönelik Mobbing Ölçeği” ile Rahim (1983) tarafından geliştirilen Örgütsel Çatışma Ölçeği kullanılmıştır. Yapılan araştırma da elde edilen verilere bakılarak frekans analizleri, tanımlayıcı analizler, bağımsız örneklem Mann Whitney U testi ve tek yönlü varyans analizi Kruskall Wallis Analiz kullanılmıştır. Çıkan bulgularda gruplar arası farkın hangi gruplardan olduğunu bulmak için Post-Hoc (Tamhane’s T2) istatistiği kullanılmıştır. Ölçeklerin boyutları arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığının saptanması için de non parametrik testler de kullanılan Pearson Korelasyon analizi yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; öğretim elemanlarının mobbing düzeylerinin, en yüksek puan ortalaması, mesleğe yönelik saldırılar sonrasın da ise bunu sosyal yaşama yönelik saldırılar takip etmektedir. Örgütsel çatışma algılarının ise en yüksek puan ortalaması, bütünleştirme boyutunda çıkmıştır. En düşük puan ortalaması ise hükmetme boyutunda çıkmıştır. Cinsiyet değişkenine göre mobbing ve örgütsel çatışma kavramları arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Çocuk sahibi olma ve mobbing arasında şahsa yönelik saldırılar boyutunda anlamlı bir fark bulunmuştur. Kıdem değişkeni ve mobbingin tüm alt boyutları arasında bir ilişki tespit edilmiştir. Mobbing ve örgütsel çatışma kavramları ve alt boyutları arasında negatif yönde ilişkiler olduğu görülmüştür. Bu sonuçlara bakıldığında mobbing arttıkça kişilerin örgütsel çatışma ortamından kaçındıkları görülmüştür. Mobbing ve örgütsel çatışma ortamının düzeltilmesi için; mentorluk, hizmet içi eğitimler, araştırmanın farklı üniversiteler de yapılması, yeni ölçekler geliştirilmesi gibi öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Örgütsel Çatışma, Yükseköğretim, Öğretim Elemanı, Organizational conflict, Higher education, Academician

The Investigation of Mobbing and Organizational Conflict Perception Levels of Academicians

Öz

In this study, it was aimed to determine the relationship between the mobbing and organizational conflict perception levels of the academicians working at universities. Correlational survey model, one of the quantitative research methods, was used in the research. The universe of the research was a university in the Aegean Region. The sample of the research consists of 235 academicians. In the research, “Personal Information Form”, “Mobbing Scale for Academicians” developed by Ehi (2011), and Organizational Conflict Scale developed by Rahim (1983) were used as data collection tools. Frequency analysis, descriptive analysis, independent sample Mann Whitney U test and one-way analysis of variance Kruskall Wallis Analysis were used in the analysis phase of the data obtained in the research. Post-Hoc (Tamhane's T2) statistics were used to find out from which groups the difference between the groups was in the findings. In order to determine whether there is a significant relationship between the dimensions of the scales, Pearson Correlation analysis, which is also used in non-parametric tests, was performed. According to the research results, the highest average score of the mobbing levels of the academicians is followed by the attacks on social life after the attacks on the profession. The lowest average score was found in the dominating dimension. According to the gender variable, there is no significant relationship between the concepts of mobbing and organizational conflict. A significant difference was found between having a child and mobbing in terms of personal attacks. A relationship was found between the seniority variable and all sub-dimensions of mobbing. It has been observed that there are negative relationships between mobbing and organizational conflict concepts and sub-dimensions. Considering these results, it was seen that individuals avoided the organizational conflict environment as mobbing increased. For the correction of mobbing and organizational conflict environment, suggestions such as mentoring, in-service training, conducting the research at different universities, and developing new scales were presented.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Organizational conflict, Higher education, Academician

Kaynakça

• Aksu, A., (2003). Örgütsel çatışma yönetimi. Ege Eğitim Dergisi, 3 (2), 99-107.
• Arnejčič, B. (2016). Mobbing in company: Levels and typology. Organizacija, 49 (4), 240-250.
• Arslantaş, H. İ. ve Özkan, M. (2015). Okul müdürlerinin çatışma çözmede yapıcı; yıkıcı olmaları ile öğretim liderliği arasındaki ilişki. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (34) Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4776/65808
• Aslan, Ş. (2004). Hastanelerde örgütsel çatışma: Teori ve örnek bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 599-617.
• Asunakutlu, T. ve Safran, B. (2006). Örgütlerde yıldırma uygulamaları (mobbing) ve çatışma arasındaki ilişki. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6 (11), 110-129.
• Ataman, G. (2001). İşletme Yönetimi Temel Kavramlar ve Yeni Yaklaşımlar (Birinci baskı). İstanbul: Türkmen Kitapevi.
• Ayan, S., Şahbudak, E. (2012). Üniversitelerde asistanlara yönelik psikolojik taciz: Gazi, Kocaeli ve Cumhuriyet Üniversitesi Örneği. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 4 (1), 297-310.
• Can, A. (2016). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, H. (2005). Organizasyon ve Yönetim (Yedinci baskı). Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Cayvarlı, P. ve Şahi̇n, S. (2015). Akademisyen algılarına göre üniversitelerde psikolojik yıldırma: Dokuz Eylül Üniversitesi Örneği. Yükseköğretim Dergisi, 5 (1), 9-25.
• Çarıkçı, H. İ. ve Çelikkol, Ö. (2009). İş-aile çatışmasının örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (9), 153-170.
• Çobanoğlu, Ş. (2005). Mobbing İşyerinde Duygusal Saldırı ve Mücadele Yöntemleri (Birinci baskı). Ankara: Timaş Yayınları.
• Deniz, M. ve Çolak, M. (2008). Örgütlerde çatışmanın yönetiminde gücün kullanımı ve bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (23), 304-332.
• Ehi, D. (2011). Ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin psikolojik şiddete (mobbing) ilişkin görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Ortaöğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Psikolojik Şiddete (Mobbing) İlişkin Görüşleri, Şanlıurfa.
• Ertürk, A., (2003). Yıldırma davranışları nedenleri ve sonuçları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2 (1), 147-149.
• Ertürk, M., (1994). Organizasyonlarda çatışma nedenleri, çatışmanın yönetimi ve Erciyes Üniversitesinde bir anket uygulaması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. Dergisi, (11), 121-147.
• Gordon, G. and Darkenwald, J. (1971). Administrative Science Quarterly, 16 (4), 407-412.
• Güven, A., Kaplan, Ç., ve Acungi̇l, Y. (2018). Türkiye’de özel ve kamu üniversitelerinde çalışan akademisyenlerin mobbing algısı. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 10 (18), 43-58.
• Hacıcaferoğlu, S. (2013). Ortaöğretimde çalışan branş öğretmenlerinin yıldırma (mobbing) davranışlarına uğrama düzeyleri ile demografik özellikler arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (3), 111-128.
• Harthill, S. (2008). Bullying in the workplace: Lessons from the United Kingdom. Mınneosata Journal Of Internatıonal Law, 17 (2), 247-302.
• Http://www.yok.gov.tr, Erişim Tarihi: 01.10.2020.
• Kalay, F., Oğrak, A. ve Nişancı, N. Z. (2014). Mobbing, örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm ilişkisi: Örnek bir uygulama. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4 (2), 127-143.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayıncılık.
• Karakaya, İ. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Edt.) Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı.
• Karasar, N. (2009) Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karataş, S. (2007). Afyonkarahisar ili merkez ilköğretim okullarında görev yapan sınıf ve branş öğretmenlerinin kurum içi çatışmaları yönetim biçemine ilişkin görüşleri. Bilim Eğitim Düşünce Dergisi, 7 (2), 14-24.
• Karcıoğlu, F. ve Çeli̇k, Ü. (2012). Mobbing (Yıldırma) ve örgütsel bağlılığa etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26 (1), 59-75.
• Koç, M. ve Bulut, U. H. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinde mobbing: cinsiyet yaş ve lise türü değişkenleri açısından incelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 1 (1), 64 – 80.
• Kovacic, A., Podgornik, N., Zorica P. and Raspor, A. (2017). Mobbing in a non-profit organisation. Organizacija, 50 (2), 178-186.
• Kök, B. S. (2006). İş yaşamında psiko-şiddet sarmalı olarak yıldırma olgusu ve nedenleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 433-448.
• Lee, O. H. and Rogan, G. R. (1991). A cross‐cultural comparison of organizational conflict management behaviors. International Journal of Conflict Management, 2 (3), 181-199.
• Lorenz, K. (1966). On Aggresion (First edition). United Kingdom Methuen & Co. Ltd.
• Niederauer, S. (2006). Üniversite üst düzey yöneticilerinin kişilik tipleri ve örgütsel çatışma çözme stilleri. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Niedl, K. (1996). Mobbing and well-being: Economic and personnel development implications. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5 (2), 239-249.
• Otrar, M. ve Övü, Y. (2007). Okul müdürlerinin çatışma yönetim stilleri ve öğretmenlerde oluşturduğu stres düzeyi arasındaki ilişki (Gebze İlçesi Örneği). Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 26 (26), 95-110.
• Öztaş, U. ve Akın, O. (2009). Örgütsel çatışma yönetiminde cinsiyet farklılıkları: Antalya serbest bölgesinde bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1 (1), 9-24.
• Öztürk, A. (2019). Akademisyenlerin algıladıkları mobbing ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Ekim 2019 Özel Sayısı, 314-325. DOI: 10.21733/ibad.618393
• Rahim, A. M. (2001). Managing Conflict in Organizations (Third edition). United States of America: Quorum Books.
• Salman, M. N. ve Yalçındağ, S. (2017). Sporda mobbing uygulamaları ve sporcuların mobbing algılama düzeylerinin tespiti. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25 (6), 2479-2490. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/31577/357262
• Sönmez, D. E. ve Cemaloğlu, N. (2018). İlköğretim kurumu yöneticilerinin liderlik tarzları ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma (mobbing) ve örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki. Kastamonu Education Journal, 26 (6),1952-1960.
• Şenerkal, R. (2014). Üniversitelerde akademik personele yönelik mobbing süreci: Mobbing davranışları ile akademisyenlerin sağlığı ve bireysel performansı ilişkisi., Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Eskişehir.
• Tepe, S., Eti̇, S. ve Çabuk, A. (2020). Akademisyenlerde mobbing algısının iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, COVID-19 Özel Sayısı, 483-498.
• Tınaz, P. (2011). İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) (Üçüncü baskı). İstanbul: Beta Basım.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2020). http://www.tdk.gov.tr adresinden 03.11.2020 tarihinde
• Tokat, B., (1999). Örgütlerde çatışma ve çatışmanın yönetimi. DumlUpınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 23-40.
• Toytok, E. H., ve Açıkgöz, A., (2013). Öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin çatışma yönetim stilleri ile örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 1 (2), 24 – 36.
• Yurdunkulu, A. ve Oktay, A. (2020). İlköğretim okulu öğretmenlerinin çatışma durumları ve çatışma yönetimi stratejilerinin incelenmesi (Düzce-Merkez Örneği). Trakya Eğitim Dergisi, 10 (1), 285-302.
• Zapf, D. (1999). Organisational, work group related and personal causes of mobbing/bullying at work. International Journal of Manpower, 20 (1-2), 70-85.