İslam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dalında Alevilik Üzerine Yapılan Alan Çalışmalarının Bilim Üretimine Katkısı

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 2, 455 - 470, 30.12.2017

Fevzi Rençber

https://doi.org/10.18403/emakalat.364215

Cited By: 3

Öz

Geçmişten beri Anadolu’da yaşanıla gelen Alevîlik ve Bektaşîlik örf, adet,
gelenek ve görenekleriyle İslam mezhepleri tarihi alanında araştırılmaya
ihtiyaç duyulan konulardan biri haline gelmiştir. Alevîlik tartışmaları günümüz Türkiye’sinde tüm canlılığı ile devam ederken
Alevîler ve Alevîlik konusunda türlü yorumlar yapılmaktadır. Buna ilaveten
Alevîlik hakkında yapılan çalışmalara baktığımızda bu çalışmaların çoğunun ilmi
kıstaslar esas alınmadan oluşturulduğunu, büyük çoğunluğunda sübjektif
değerlendirmeler yapıldığını ve bu çalışmalarla Alevîliğin asılsız inanç ve
temellere dayandırılarak konumlandırılmaya çalışıldığını görmekteyiz. Alevîlik
algısı içerisindeki farklı yaklaşımların birbiriyle uyuşmayan geleneksel
uygulamaları ve yöreden yöreye farklılık gösteren ibadet şekilleri ile inanç
unsurlarını bünyesinde barındırması Alevîlik üzerine bilimsel nitelikli alan
araştırmalarının yapılması zorunlu kılmaktadır. Geleneksel Anadolu Alevîliği,
yaşayan ve yaşatanlardan öğrenilerek inanç, ibadet, kültür ve ahlâk ilkeleri
esas alınarak tarihsel ve güncel boyutlarıyla incelenmelidir. İlahiyat Fakültelerinde Alevîlik üzerine yaklaşık olarak 80-90 kadar yüksek lisans
çalışması yapıldığı görülmüştür. Sadece İslam mezhepleri tarihi alanında ise,
ulaşabildiğimiz kadarıyla alan çalışması olarak 22 adet yüksek lisans tezi
bulunmaktadır. Yine ilahiyat fakültelerinde yaklaşık olarak 20-25 arası
doktora çalışması yapıldığı görülmüştür. Ancak islam mezhepleri tarihi anabilim
dalında alan çalışması olarak yaklaşık altı adet doktora tezi, bir adet kitap olmak
üzere toplam 7 adet bulunmaktadır. Alevîlik üzerine araştırma yapan batılı
araştırmacıların aksine günümüz Türkiye’sinde belli bir döneme kadar tarihsel
ve güncel boyutlarıyla Alevî-Bektaşî topluluklar üzerine akademik çalışmaların
yapılmamış olması bir eksiklik olarak değerlendirildiğinde yapılan alan çalışmalarının
bilim dünyasına katkısı tartışılmazdır. Bizde bu çalışmamızda ülkemizde yüksek lisans ve doktora seviyesinde Alevîlik hakkında
yapılan alan araştırmalarının bilgi üretimine katkılarını tartışacağız.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Alevîlik-Bektaşîlik, Alan Çalışmaları, Bilgi Üretimi, Bilim Politikaları

Contrıbutıon Of Case Work Conducted On Alevısm Studıes To Scıence Productıon In The Hıstory Of Islamıc Sects Maın Scıence

Öz

From past to present, Alevism and Bektashism, which
have lasted in Anatolia have become one of the topics that needs to be
investigated, with moral, customs and traditions in the history of Islamic
sects. While the controversy of Alevism lasting with all its vitality in
today's Turkey, Alevism and Alawiyyun are being interpreted which have varied.  In addition, when we have examined  the study conducted on Alevism, we have observed
that most of these studies are written without regard to scientific criterion,
subjective evaluations are made in the majority of cases and Alevism is being
tried to be positioned with these studies based on unfounded beliefs and bases.
With the incompatible traditional practices of the different approaches in the
Alevism perception and the different forms of worship that are different from
the locals, and the inclusion of belief elements within it,  is necessary to conduct scientific researches
on Alevism. The traditional Anatolian Alevism is to be learned from living and
living Alevism and studied with historical and current dimensions based on
faith, worship, culture and morality principles. Approximately 80-90 graduate
studies on Alevism have been pursued at the Faculties of Theology. As for that
only in the history of Islamic sects, as far as we are able to reach there are
about 22 masters thesis as case studies. It has also been observed that about
20-25 doctorate studies have been pursued at the Faculties of Theology.
However, as far as we can attain in department of history of islamic sects, as a
case study, there are a total of 7 studies including a doctoral dissertation
and one book. Unlike western researchers those who conduct a study on Alevism,
in cases where it is considered as a deficiency, the fact that academic studies
on Alevîsm-Bektashism communities have not been carried out yet, in acordance with
historical and current dimensions up to a certain period in today's Turkey, the
contribution of the case studies made to the world of science is definitely
noncontestable. In our study, we are going to discuss the case study conducted
on Alevism contributions to knowledge production at the master and doctorate
level.

Anahtar Kelimeler

History of İslamic Sects, Alevism-Bektashism, Case Studies, Knowledge Production, Science Policies

Kaynakça

• Arseven, Ali D., Alan Araştırma Yöntemi: (İlkeler, Teknikler, Örnekler), Kadıoğlu Matbaası, Ankara 1993.
• Bozkuş, Metin, Sivas Alevîliği, Fakülte Kitabevi, Isparta-2006.
• Bulut, Halil İbrahim, İslam Mezhepleri Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara-2016.
• Engin, İsmail, “Alevîlik ve Bektaşîlik Araştırmalarında Yöntem, Yaklaşım Sorunu”, I. Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri, Ankara -1999, s. 121-123.
• Rençber, Fevzi, Hakk Muhammed Ali Aşkı : “Adıyaman Alevîleri”, Gece Kitaplığı, Ankara-2014.
• Üçer, Cenksu, Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik, Ankara Okulu Yayınları, Ankara- 2005.
• Üzüm, İlyas, Günümüz Alevîliği, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1997.
• Üzüm, İlyas, Günümüz Bulgaristan Alevîliği : “Ne Heybeli Ne Torbalı”, Horasan Yayınları, İstanbul-2005.
• Üzüm, İlyas, İnanç Esasları Açısından Türkiye'de Caferilik, Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul-1993.
• Yaman, Ali, “Alevîlik ve Bektaşîlik Alanında Üniversitelerde Gerçekleştirilen Akademik Çalışmalara İlişkin Genel Bir Değerlendirme”, Alevî ve Bektaşî Yayınlarının Temel Sorunları, Çözüm Önerileri, Ilgaz-2010, s. 34-35.
• Yıldız, Harun, Anadolu Alevîliği Amasya Yöresi Bağlamında Bir İnceleme, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2014.
• Yılmaz, Hüseyin, Alevî- Sünni Diyaloğu -Din Eğitimi Açısından Bir Değerlendirme, Asitan Yayıncılık, İstanbul-2011.
• https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp, 05-07-2017.