İlkokuldan Üniversiteye Umut Kavramının Tanımlanması Üzerine Nitel Bir Çalışma

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 86 - 112, 31.07.2016

Sinem Tarhan , Hasan Bacanlı

Öz

Bireyin üretmesini ve geleceğe yönelik düşünmesini sağlayan umut; yaşamın anlamı, iyilik hâli, özgüven, yılmazlık gibi kavramlarla ilişkilidir. Bu araştırmanın amacı umudun farklı yaş gruplarındaki bireyler tarafından nasıl tanımlandığını ve cinsiyeti, doğum sırası, ailesinin aylık geliri, özyeterlik inancı, algıladığı sosyal destek ve kişilik özellikleri farklı üniversite öğrencilerinin umut hakkında neler düşündüklerini belirlemektir. Nitel araştırma deseni kullanılan araştırma iki ayrı çalışma grubu üzerinde sürdürülmüştür. Bu çalışma gruplarından biri uygun örnekleme yöntemi ile diğeri amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. İlkokul, ortaokul, ortaöğretim ve yükseköğretim öğrencilerinden toplam 476 öğrenciden oluşan ilk çalışma grubuna “umut” konulu kompozisyonlar yazdırılmış, ikinci çalışma grubundaki 15 yükseköğretim öğrencisi ile de odak grup görüşmeleri yapılmıştır. Kompozisyon sonuçlarına göre katılımcıların umudu olumlu duygu ve düşünceler, geleceğe yönelik hedefler ve çaba göstermek olarak tanımladıkları görülmüştür. Farklı yaş ve eğitim düzeyindeki öğrencilerin umut tanımlarında içinde bulundukları gelişim dönemi ve özellikleri ile yaşadıkları sosyo ekonomik ve kültürel ortamın etkileri olduğu tespit edilmiştir. Odak grup görüşmelerinde ise umut kavramı tanımlanırken duygusal ve bilişsel ögelere vurgu yapılmış, umudun geleceğe dönük olumlu beklentiler içerdiği, hayata anlam kattığı, gerçekleşme olasılığı olan amaçlar belirlemenin önemli olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca, her iki çalışma grubunda da umut etmenin pasif bir bekleyiş olmadığı, amaçlara ulaşmak için mutlaka çaba göstermek gerektiği, özellikle de zorluklar karşısında bireyin kendine güvenerek bu çabasını devam ettirmesinin önemi vurgulanmıştır. Umudu etkileyen faktörlerden söz edilirken dinsel inancın rolü belirtilmiştir. Odak grup görüşmeleri sonucunda cinsiyetleri, özyeterlik inançları, algıladıkları sosyal destek ve kişilik özellikleri farklı öğrencilerin umuda ilişkin görüşlerinde farklılıklar olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Umut, Sosyal Destek, Özyeterlik, Özgüven, Amaç Belirleme

Kaynakça

• Akman, Y. ve Korkut, F. (1993). Umut ölçeği üzerine bir çalışma. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 9, 193- 202. Allen, B.P. (2000). Personality theories development growth and diversity (3rd ed.), Chapter 4. Boston : Ally & Bacon
• Arnett, J.J. (2000). Emerging adulthood. American Psychologist, 55(5), 469-480.
• Aslan,Ö., Sekmen, K., Kömürcü, Ş. ve Özet, A. (2007). Kanserli hastalarda umut C.U. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 11 (2), 18-24.
• Atik,G. ve Kemer, G. (2009). Çocuklarda umut ölçeği’nin psikometrik özellikleri: geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 8(2), 379-390. [Online]: http://ilkogretim-online.org.tr
• Bailey, T. C. and Snyder, C. R. (2007). Satisfaction with life and hope: a look at age and marital status. The Psychological Record, 57, 233-240.
• Barlow, P. J. (2002). The measurement of optimism and hope in relation to college student retention and academic success. Unpublished doctoral dissertation, Iowa State University, Iowa.
• Bloch, E. (2007). Umut ilkesi, cilt 1 (Çev. T. Bora). İstanbul: İletişim.
• Denizli, S. (2004). The role of hope and study skills in predicting test anxiety levels of university students. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Durak, A. ve Palabıyıkoğlu, R. (1993). Beck Umutsuzluk Ölçeği geçerlilik çalışması. Kriz Dergisi, 2(2), 311-319.
• Eccles, J. S.(1987). Gender roles and women’s achievement-related desicions. Psychology of Women Quarterly, 11,135-172.
• Edwards, L.M. (2009). Hope. In S. J. Lopez (Ed.). The encyclopedia of positive psychology (487-491). West Sussex, United Kingdom : Willey-Blackwell.
• Erikson, E.H. (1982). Childhood and society. Granada : Triad.
• Erkuş, A. (2009). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci (2. basım). Ankara: Seçkin.
• Feldman, D. B. and Snyder, C. R. (2005). Hope and the meaningful life: theorical and emprical associations between goal-directed thinking and life meaning. Journal of Social and Clinical Psychology, 24 (3), 401-421.
• Folkman, S. (2010). Stres, coping and hope. Psycho-Oncology 19, 901-908.
• Frankl, V. E. (2000). İnsanın anlam arayışı (7.basım). (çev. S. Budak). Ankara: Öteki.
• Grewal, . K. P. & Porter, J. E. (2007). Hope theory: A framework for understanding suicidal action. Death Studies, 31(2), 131-154.
• Hall, C. S. and Lindzey, G. (1985). Introduction to theories of personality. New York: John Wiley & Sons.
• Hinds, P. S. (2004). The hopes and wishes of adolescents with cancer and the nursing care that helps. Oncology Nursing Forum, 31(5), 927-934.
• Irving, L. M., Snyder, C. R., Cheavens, J., Gravel, L., Hanke, J., Hillberg, P. & Nelson, N. (2004). The relationships between hope and outcomes at pretreatment, beginning and later phases of psychotherapy. Journal of Psychotherapy Integration, 14(4), 419-443.
• Lask, T. M. (2008). First generation students: stories of hope and resilience. Unpublished doctoral dissertation, University of Northern Colorado, Colorado.
• Mengi, S. (2011). Ortaöğretim 10. ve 11. sınıf öğrencilerinin sosyal destek ve özyeterlik düzeylerinin okula bağlılıkları ile ilişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. Ed. S. Turan), Ankara: Nobel Yayınları.
• Moulden, H. M. and Marshall, W. L. (2005). Hope in the treatment of sexual offenders: The potential application of hope theory. Psychology, Crime & Law, 11(3), 329- 342.
• Mosak, H.H. (2005). Adlerian psychotherapy. In R. J. Corsini and D.Wedding (Eds.),Current psychotherapies (7th ed.), (53-95). Toronto, Canada : Thomson/Brooks/Cole.
• Orlich, K., A (2004). The relationship between hope, appraisal, and coping: student differences in response to subject differences in response to seubject matter and exam format. Unpublished doctoral dissertation, Wayne State University, Detroit, Michigan
• Pajares, F.(2004). Albert bandura: biographical sketch. http://des.emory.edu/mfp/bandurabio.html adresinden 12 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir.
• Rivers, M. B. (2011). Situated hope: understanding teacher educators’ notions of hope. Unpublished doctoral dissertation, Arizona State University, Metro Phoenix, Arizona.
• Roberts, B. W. & Robins, R. W. (2000). Broad dispositions, broad aspirations: The intersection of personality traits and major life goals. Personality and Social Psychology Bulletin, 26, 1284- 1296.
• Sarıçam, H. ve Akın, A. (2013). Bütünleyici umut ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (15), 291-308. ISSN: 1308–9196
• Shulman, S. and Nurmi, J. E.(2010). Understanding emerging adulthood from a goalsetting perspective. In S. Shulman and J.E. Nurmi (Eds.), The role of goals in navigating individual lives during emerging adulthood. New Directions for Child and Adolescent Development, 130, 1–11.
• Snyder, C. R. (1995). Conceptualizing, measuring and nurturing hope. Journal of Counseling & Development, 73, 355-360.
• Snyder, C. R. (2000a). Hypothesis: there is hope. In C.R. Snyder (Ed.), Handbook of hope theory, measures and applications (3-18). San Diego: Academic Press.
• Snyder, C. R. (2000b). Genesis: the birth and growth of hope. In C.R. Snyder (Edt.), Handbook of hope: Theory, measures and applications. (5-36), San Diego: Academic Press.
• Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249–275.
• Snyder, C. R. (2005). Teaching: The lessons of hope. Journal of Social and Clinical Psychology, 24 (1), 72-84.
• Snyder, C.R., Cheavens, J. and Sympson, S.C. (1997). Hope: an individual motive for social commerce. Group Dynamics: Theory, Research and Practice, 1(2), 107-118.
• Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., Sigmon, S. T.,Yoshinobu, L., Gibb, J.,
• Langelle, C. & Harney, P. (1991). The will and ways: Development and validation of an individualdifferences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60 (4), 570-585
• Snyder, C. R., Ilardi, S. S., Cheavens, J., Michael, S. T., Yamhure, L. and Sympson, S.(2000). The role of hope in cognitive behavior therapies. Cognitive Therapy and Research, 24, 747-762.
• Snyder, C. R., LaPointe, A. B., Crowson, J. J., Jr. and Early, S. (1998). Preferences of highand low-hope people for self-referential input. Cognition & Emotion, 12 (6), 807–823.
• Snyder, C. R, Rand, K. L., King, E. A., Feldman, D. B. and Woodward, J. T. (2002). False hope. Journal of Clinical Psychology, 58 (9), 1003-1022.
• Staats, S. and Stassen, M. A. (1985). Hope : An affective cognition. Social Indicators Research, 17, 235–242.
• Steen, J. H. (2004). Measuring the efficacy of the Snyder hope theory as an intervention with an inpatient population. Unpublished doctoral dissertation, University of Mississippi, Lafayette, Mississippi.
• Tarhan, S., Bacanlı, H., Dombaycı, M.A. ve Demir, M. (2011). Quadruple thinking: hopeful thinking. Procedia Social and Behavioral Sciences, 12, 568–576. (Indexed by Science Direct & Scopus)
• Tarhan, S. (2012). Umudun özyeterlik, algılanan sosyal destek ve kişilik özelliklerinden yordanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tetley, J. (2010). An investigation of self-authorship, hope, and meaning in life among second-year college students. Unpublished doctoral dissertation, The George Washington University, Washington.
• Ünsar, S, Sadırlı, S, K., Demir, M, Zafer, R ve Erol, Ö. (2009). Üniversite öğrencilerinin sosyal destek düzeyleri ve etkileyen etmenler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 1 (1), 17-29.
• Woodbury, C. A.J. (1997). The relationship of anxiety, locus of control and hope to career indecision of african american students. Dissertation Abstracts International. (UMI No: 9911357)
• Wrobleski, K. K. and Snyder, C. R. (2005). Hopeful thinking in older aduls: Back to the future. Experimental Aging Research, 31, 217-233.
• Yıldırım, A.ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8 basım). Ankara: Seçkin.
• Zournazi, M. (2004). Umut değişim için yeni felsefeler (çev. U. Abacı). İstanbul: Literatür.