Neoliberalizm Bağlamında Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Politik Bir Metin Olarak İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 29 - 57, 31.03.2017

Fahrettin Korkmaz

Öz

Bu çalışma altıncı sınıf sosyal bilgiler öğretim programını yeniden kavramsallaştırmacılık bakış
açısıyla neoliberalizm ideolojisi bağlamında politik bir metin olarak incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç
doğrultusunda altıncı sınıf sosyal bilgiler ders kitabı (SBDK), öğrenci çalışma kitabı (ÖÇK) ve öğretmen
kılavuz kitabı (ÖKK) veri kaynağı olarak kullanılmıştır. Çalışmada yöntem olarak doküman analizi
yöntemi kullanılmıştır. Verilerin analizi sürecinde ise içerik analizi ve eleştirel söylem analizi yöntemleri
kullanılmıştır. İçerik analizi yönteminden temalar ve alt temaların oluşturulması aşamasında; eleştirel
söylem analizinden ise veri kaynaklarından elde edilen bulguların yorumlanması aşamasında
faydalanılmıştır. Söz konusu veri kaynakları ve literatür incelenerek neoliberalizme ilişkin girişimcilik;
hak, sorumluluk ve özgürlükler; şirket dili temalarına ulaşılmıştır. Temalara ilişkin alt temalar
oluşturularak frekans değerleri çıkarılmıştır. Neoliberalizm ideolojisi ile ilgili girişimcilik; hak, sorumluluk
ve özgürlükler; şirket dili temaları bağlamında elde edilen bulgulara göre Sosyal Bilgiler Dersi (SBD)
öğretim programının önemli ölçüde neoliberalizm ideolojisinden etkilendiği sonucuna ulaşılmıştır.
Araştırmacılar yeniden kavramsallaştırmacılık akımının programı anlama türlerinden tarihsel bir metin,
toplumsal cinsiyet, fenomenolojik olarak eğitim programını anlama gibi farklı eğitim programını anlama
tarzları üzerine çalışabilirler.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, Sosyal bilgiler öğretimi, Politik metin

Kaynakça

• Aktan, C. T. (1995). Klasik liberalizm, neoliberalizm, libertarianizm. Amme İdaresi Dergisi. 28(1), 1-32.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. A. Timutekin (Çev.). İstanbul: İthaki.
• Apple, M.W. (1990). Ideology and curriculum. (Second edition). London: Routledge.
• Apple, M. W. (2004). The state and the politics of knowledge. London: Routledge.
• Apple, M. W. (2006). Educating the" right" way: Markets, standards, God, and inequality. London:Roudladge.
• Apple, M. W., Au, W., & Gandin, L. (2009). The Routledge international handbook of critical education. London: Taylor & Francis.
• Apple, M. W. (2010). Curriculum studies, The future of: Essay 1. C. Kridel içinde, Encyclopedia of Curriculum Studies (s. 237-238). California: Sage.
• Aronowitz, S., & Giroux, H. A. (1997). Postmodern education: Politics, culture, and social criticism. (Third printing). London: University of Minnesota Pres.
• Aslan, K. (2004). Küreselleşmenin eğitim boyutu. Ege Eğitim Dergisi, 5(1), 1-5.
• Avan, S. (2015). Gerçekten liberalizm mi? yoksa sadece söylem mi? tek partili türkiyede liberal gelişmeler. Akademik Bakış Dergisi, 48, 31-45.
• Aykaç, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi eğitim-öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(22), 46-73.
• Bahçe, S. A., & Bahçe, S. (2014). Türkiye’de eğitim ve sınıf üzerine gözlemler. Mülkiye Dergisi, 37(274), 159- 182.
• Bowles, S., & Gintis, H. (2011). Schooling in capitalist America. Newyork: Haymarket Books.
• Bozkurt, Ö., Kalkan, A., Koyuncu, O., & Alparslan, A. (2012). Türkiye’de girişimciliğin gelişimi: Girişimciler üzerinde nitel bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(15), 229- 247.
• Çalışkan, F. ( 2005). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde aktif öğrenme yöntemlerinden çözümlemeli öykü yönteminin öğrencilerin akademik başarılarına, tutumlarına ve aktif öğrenme düzeylerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Çetin, H. (2001 a). Liberalizmin temel ilkeleri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), 221-230.
• Çetin, H. (2001 b). Devlet, ideoloji ve eğitim. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 201-211.
• Çimen, C.A.(2015). Eğitim aracılığıyla çocukları farklılaştırmak: Neoliberal zamanlarda orta sınıf ailelerin okul tercihleri ve eğitim pratikleri. Doktora Tezi. Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Dikkaya, M., & Özyakışır, D. (2006). Küreselleşme ve bilgi toplumu, eğitimin küreselleşmesi ve neoliberal politikaların etkileri. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 3(9),155-176.
• Dijk, T. (2003). Critical discourse analysis. In D. Schiffrin, D. Tanen, & H. Hamilton (Eds)., The handbook of discourse analysis (pp. 352-372). Oxford: Blakwell Publishing.
• Dinç, E., & Doğan, Y. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretim programı ve uygulanması hakkında öğretmen görüşleri. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 17-49.
• Doğan, O. (2012). Upper elementary mathematics curriculum in Turkey: A critical discourse analysis. The Degree of Doctor of Philosophy in The Department of Elementary Education, Middle East Technical University, Ankara.
• Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2),77-96.
• Duman, M. Z. (2011). The victory of neo-liberal globalization. International Journal of Human Sciences, 8(1), 666-700.
• Duran, H. (2009). Eğitim okul ve şirket. İstanbul: Sosyoloji Konferansları.
• Durmuş, M. (2012). Yeniden kamusallık! kamusallığı yeniden tanımlamak ya da yerine devrimci bir seçenek koymak? Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 45 (Temmuz-Aralık), 34-48.
• Ellece, S., & Baker, P. (2011). Key terms in discourse analysis. London: A&C Black.
• Eagleton,T.(1991). Ideology: An introduction. New York: Verso.
• Esen, Ş., & Çetin, S. (2010). Siyasi parti ve hükümet programlarında girişimcilik ve inovasyon. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 71-82.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. (2006). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill.
• Gee, J. P. (2005). An introduction to discourse analysis: Theory and method. New York: Routledge.
• Giroux, H. (2006). America on the edge : Henry Giroux on politics, culture, and education. New York: Palgrave Macmillan.
• Giroux, H. A. (2002). Neoliberalism, corporate culture, and the promise of higher education: The university as a democratic public sphere. Harvard Educational Review, 72(4), 425-464.
• Golob, U., Podnar, K., & Lah, M. (2009). Social economy and social responsibility: Alternatives to global anarchy of neoliberalism? International Journal of Social Economics, 36(5), 626-640.
• Gökçe, N. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının topluma hizmet uygulamalarına ilişkin değerlendirmeleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 176-194.
• Gutek, G. L. (2006). Eğitime felsefi ve ideolojik yaklaşımlar. N. Kale (Çev.). Ankara: Ütopya.
• Hill, D. (2003). Global neo-liberalism, the deformation of education and resistance. Journal for Critical Education Policy Studies. 1(1), 1-30.
• Hill, D. (2004). Books, banks and bullets: Controlling our minds – the global project of imperialistic and militaristic neo-liberalism and its effect on education policy. Policy Futures in Education, 2(4), 507-515.
• Hill, D. (2010). Class, capital, and education in this neoliberal and neoconservative period. In Revolutionizing Pedagogy (pp. 119-143). Palgrave Macmillan US.
• Hursh, D. (2000). Neoliberalism and the control of teachers, students, and learning: The rise of standards, standardization, and accountability. Cultural Logic: Marxist Theory & Practice Journal, 4(1),1-9.
• Illich, İ. (1985). Okulsuz toplum. B. Üstün (Çev.). İstanbul: Birey ve Toplum Yayınları.
• İnaç, M., & Demiray, M. (2004). Siyasal bir ideoloji olarak neo–liberalizm. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 163-184.
• İnal, K. (1996). Eğitimde ideolojik boyut. Ankara.: Doruk Yayıncılık.
• İnal, K. (2004). Eğitim ve iktidar. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• İnal, K. (2006). ‘Eğitim Kampanyaları’ neye hizmet ediyor, neyi gizliyor? Eğitimde Zil ve Teneffüs Dergisi, (4-5), 5-9.
• İnal, K. (2013). Neoliberal eğitim ve yeni ilköğretim müfredatının eleştirisi. Praksis Dergisi, 14, 265-287.
• İnsel, A. (2004). Neoliberalizm:Hegomanyanın yeni dili. İstanbul: Birikim.
• Kaplan, İ. (2005). Türkiye’de milli eğitim ideolojisi ve siyasal toplumsallaşma üzerine etkisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. (Second Edition). California: Sage.
• Leıstyna, P. (2007). Neoliberalism non-sense. In P. McLaren, & J. L. Kincheloe (Eds.), Critical pedagogy: Where are we now? (pp 97-100). New York: Peter Lang.
• Loh, J. & Hu, G. (2014). Subdued by the system: neoliberalism and the beginning teacher. Teaching and Teacher Education, 41, 13-21.
• Kan, Ç. (2010). ABD ve Türkiye'de sosyal bilgilerin tarihsel gelişimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 666-671.
• Malewskı, E. (2010). Curriculum studies handbook the next moment. Newyork: Routledge.
• Marsh, C. J. (2009). Key concepts for understanding curriculum. London:Routledge.
• Maynard, J. L. (2013). A map of the field of ideological analysis. Journal of Political Ideologies, 18 (3), 299- 327.
• Meyer, M. (2001). Between theory, method, and politics: Positioning of the approaches to CDA. In R. Wodak, & M. Meyer (Eds.), Methods of critical discourse analysis (pp. 15,16). London: Sage.
• Mukul, S., & Sarı, İ. (2011). Türkiye’de neoliberal eğitimin coğrafya ders kitaplarına yansıması. Eğitim Bilim Toplum, 7(26), 129-145.
• Öntaş, T. (2014). Özel öğretim kurumundaki sınıf öğretmenlerinin milli eğitim ideolojisini yeniden üretme pratiklerinin okul etnografyasıyla incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Öntaş, T. (2016). The value of ideology as cultural commentary and conservatism as an ideology of values. Journal of Value Education. 14 (31). 159-185.
• Öntaş, T., & Atmaca, T. (2016). Eğitim ve ideoloji bağlamında hesap verebilirlik ve neoliberalizm bağlantısı. Turkısh Studies, (11)3, 1813-1828.
• Özsoy, S. (2012). Eğitimi politik düşün(eme) mek üzerine bir örnek olay incelemesi: 4x3’lük zorunlu eğitim tartışmaları. Eğitim Bilim Toplum, 10(39), 93-123.
• Öztürk, O. (2013). Kemalizm, ideoloji ve hegemonya: Kuramsal bir inceleme. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Pinar, W. (2004). What is curriculum theory? Newjersey: Lawrence Erlbaum.
• Pinar, W. (2008). Curriculum theory since 1950: Crisis, reconceptualization, internationalization. New York: Sage.
• Pinar, W. F., Reynolds, W. M., Slattery, P., & Taubman, P. M. (2004). Understading curriculum:An introduction to the study of historical and contemporary curriculum discourses. USA: Peter Lang.
• Porfilio, B., & Yu, J. (2006). “Student as consumer”: A critical narrative of the commercialization of teacher education. Journal for Critical Education Policy Studies, 4(1), 1-14.
• Saltman, K. (2003). Educatıon as enforcement the militarizatıon and corporatizatıon of schools. New York: Routledge.
• Sayılan, F. (2006). Küresel aktörler (DB ve GATS) ve eğitimde neo-liberal dönüşüm. Ankara: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Haber Bülteni.
• Severge,Y.E., & İnal, K. (1996). Ders kitaplarında eğemen değerler ve öteki. Eğitimde ideolojik boyut içinde (ss. 13-40). Ankara: Doruk Yayımcılık.
• Telçeken, M. (2014). Türkçe ve İngilizceyi ortak dil olarak öğreten örtük müfredat. Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniveristesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Topakkaya, A. (2007). Felsefî hermeneutik. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 75-92.
• Turner, R. (2008). Neo-liberal ıdeology history, concepts and policies. Edinburgh: Edinburgh University Pres.
• Türkbay, R., & Polat, F. (2011). Neoliberalizmde özgürlük paradoksu ve sosyal haklar. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 85-97.
• TÜSİAD. (2002). Türkiye’de girişimcilik. İstanbul: TÜSİAD Yayını.
• Wodak, R. (2001). What CDA is about a summary of its history, important concepts and its developments. In R. Wodak, & M. Meyer (Eds.), Methods of critical discourse analysis (pp. 15,16). London: Sage.
• Wooffit, R. (2005). Conversation analysis and discourse analysis. London: Sage.
• Yapıcı, M. (2004). İdeoloji ve eğitim. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-8.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, N. (2008). Neoliberal küreselleşme ve eğitim. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi. 11, 13-32 .
• Yıldız, A. (2012). Transformation of adult education in Turkey: From public education to life-long learning. In K. İnal & G. Akkaymak (Eds.). Neoliberal transformation of education in Turkey. New York: Palgrave Macmillan.