Sınıf Öğretmenlerinin Düşünme Becerileri Öğretimine Yönelik Farkındalıkları

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 7 - 28, 31.03.2017

Z. Nurdan Baysal , Seda Çarıkçı , Elif Burcu Yaşar

Öz

Bu araştırmanın amacı; ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin düşünme becerileri öğretimine yönelik farkındalıklarını ortaya koymaktır. Temel yorumlamacı nitel araştırma deseninde yürütülen bu araştırmada İstanbul İli, Pendik İlçesi’ndeki ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin düşünme
becerileri öğretimine yönelik farkındalıklarını incelemek için açık uçlu form kullanılmıştır. Açık uçlu form toplam yedi sorudan oluşmaktadır. Çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme tekniği kullanılarak belirlenmiştir. Ölçütlerden ilki araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin en az beş yıllık kıdeme sahip olması, ikincisi ise en az dört düşünme becerisinin adını yazabilmesidir. Bu ölçütleri karşılayan 37 sınıf öğretmeni çalışma grubunu oluşturmuştur. Açık uçlu form ile elde edilen veriler betimsel analiz yapılarak çözümlenmiştir. Betimlemeler için kategoriler oluşturulmuş ve bulguların sınıf öğretmenlerinin becerilerin öğretimine, beceri öğretiminin gerekliliğine, öğretici yeterliliklerine ve becerilerin öğretimindeki sorunlara yönelik farkındalıkları olmak üzere dört ana kategori altında toplandığı görülmüştür. Araştırmanın önemli bulguları ise şunlardır: Sınıf öğretmenlerinin çoğunun düşünme becerilerinin öğretilebilir olduğu ve programdaki derslerde öğretilmesi gerektiği konusunda düşük;
düşünme becerilerinin öğrencilerin çağa (küreselleşen dünyaya) uyum sağlamasında yardımcı olacağı konusunda yüksek farkındalığına sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca katılımcı öğretmenlerin düşünme becerilerinin öğretiminde çoğunlukla sorunla karşılaştıklarını ifade ettikleri görülmüştür. Katılımcı sınıf öğretmenleri düşünme becerileri ile ilgili hizmet içi eğitim alma isteğinde olduklarını da belirtmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beceri, düşünme becerisi, ilkokul, sınıf öğretmenleri

Kaynakça

• Altheide, D. L., & Johnson, J. M. (2011). Reflections on interpretive adequacy in qualitative research. In N. K. Denzin, & Y. S. Lincoln (Eds.), The SAGE handbook of qualitative research (pp. 581-594). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Akar, Ü. (2007). Öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerileri ve eleştirel düşünme beceri düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyonkocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Aybek, B. (2006). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Beydoğan, H. Ö. (2003). Öğretim sürecinde düşünme becerilerinin geliştirilmesi. G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 159-167.
• Çetinkaya, Z. (2011). Türkçe öğretmen adaylarının eleştirel düşünmeye ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 93-108.
• Çubukçu, Z. (2011). Düşünme becerileri. S. B. Filiz (Ed.), Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları içinde (ss. 281-331). Ankara: Pegem Akademi.
• Dutoğlu, G., ve Tuncel, M. (2008). Aday öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 11-32. Erktin, E. (2002). İlköğretimde düşünme becerilerinin geliştirilmesi. M.Ü Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 16, 61-70.
• Gelen, İ. (1999). İlköğretim okulları 4. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde düşünme becerilerini kazandırma yeterliklerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Gelen, İ. (2002). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde düşünme becerilerini kazandırma yeterliklerinin değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 10(10), 100-119.
• Genç, S. Z., ve Eryaman, M. Y. (2008). Değişen değerler ve yeni eğitim paradigması. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 89-102.
• Gürkaynak, İ., Üstel, F., ve Gülgöz, S. (2008). Eleştirel düşünme. Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
• Güneş, F. (2012). Bologna süreci ile yükseköğretimde öngörülen beceri ve yetkinlikler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 1-9.
• Güven, M. ve Kürüm, D. (2007). Öğretmen adaylarının sahip oldukları öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(21), 60-90.
• Kavcar, C. (1999). Nitelikli öğretmen sorunu. Eğitimde Yansımalar V-21. Yüzyılın Eşiğinde Türk Eğitim Sistemi- Ulusal Sempozyum Bildirileri içinde (ss. 17-22). Ankara: Tekışık Yayıncılık.
• Korkmaz, Ö. (2009a). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 10(1), 1-13.
• Korkmaz, Ö. (2009b). Eğitim fakültelerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902.
• Kuran, K. (2002). Öğretmenlik mesleği (niteliği ve özellikleri). Adil Türkoğlu (Ed). Öğretmenlik mesleğine giriş. Ankara: İnci Ofset.
• MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4. ve 5. sınıflar) öğretim program ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• MEB. (2007). İlköğretim düşünme eğitimi dersi (6, 7 ve 8. sınıf) öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Çev. Ed.). Ankara: Nobel. [Orijinal baskı 2009].
• Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Özden, Y. (1999). Öğrenme ve Öğretme (3. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Tok, Ş. (2008). Yansıtıcı düşünmeyi geliştirici etkinliklerin öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarına, performanslarına ve yansıtmalarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 33, 104-117.
• Torun, N. (2011). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Türnüklü, E. B. ve Yeşildere, S. (2005). Türkiye’den bir profil: 11-13 yaş gurubu matematik öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilim ve becerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38(2), 167-185.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.