Türkiye’de Öğrencilerin Merkezi Sistem Sınavları ile İlgili Algıları: Bir Metafor Analizi Çalışması

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 639 - 667, 30.04.2019

Gökhan Baş Zafer S. Kıvılcım

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğrencilerin Türkiye’deki merkezi sistem sınavları hakkındaki algılarını
metafor analizi yolu ile incelemektir. Bu araştırmada, nitel araştırma desenlerinden biri olan,
fenomenoloji araştırma deseni” kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcılarını 2014-2015 eğitimöğretim
yılında Niğde ilinde resmi fen, Anadolu ve mesleki ve teknik Anadolu liselerinde öğrenim
görmekte olan öğrenciler (n = 372) oluşturmuştur. Araştırmada elde edilen veriler “Merkezi sistem
sınavları (LYS, YGS, TEOG, SBS, vb.)…gibidir, çünkü…” ifadesiyle toplanmıştır. Araştırmada
elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen
bulgulara göre, çalışmaya katılan öğrencilerin merkezi sistem sınavlarına ilişkin olarak toplam 243
adet iyi-yapılandırılmış metafor ürettikleri görülmüştür. Araştırmada, öğrencilerin merkezi sistem
sınavlarına yönelik olarak çoğunlukla olumsuz metaforlar ürettikleri bulunmuştur. Araştırmaya
katılan öğrencilerin ürettikleri metaforlar; “kaygılandıran / işkence çektiren / rahatsızlık veren bir
kavram”, “adil olmayan / gereksiz bir yarış”, “sonucu belli olmayan, birçok yerde karşımıza çıkan,
bitmek bilmeyen, değişken veya her zaman var olan bir kavram”, “kazanılması gösterilen çabaya
bağlı, çalışma gerektiren, hayatımızın dönüm noktası”, “seçici ve hayatımızı belirleyici bir kavram”
ve “uzun veya kısa soluklu bir yarış” olmak üzere toplam altı kavramsal kategori altında
toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Merkezi sistem sınavları, ölçme ve değerlendirme, metafor, öğrenci

Perceptions of Students on Central System Examinations in Turkey: A Metaphor Analysis Study

Öz

The purpose of this research was to investigate students’ perceptions regarding the
concept of central system examinations held in Turkey through metaphor analysis. In this research,
“phenomenology research design”, which is one of the qualitative research designs, was adopted.
The participants of the research were consisted of students (n = 372) studying in 2014-2015
education-instruction year in public science, Anatolian, and vocational and technical Anatolian high
schools in the province of Nigde, Turkey. The data of the research were collected using the prompt
“Central system examinations (LYS, YGS, TEOG, SBS, etc.) are like..., because...”. The collected
data were analysed through content analysis technique. According to the findings of the research,
the students participated in the research were seen to produce a total of 243 well-structured
metaphors for the concept of central system examinations. The metaphors produced by the students
participated in the research were grouped under six conceptual categories as; “concept as anxiety /
torture / disturbing thing”, “concept as unfair / unnecessary race”, “concept as unconventional,
irrelevant, variable, or always existing thing”, “concept as turning point of our lives”, “concept of
selective and determinative of life”, and “concept as long or a short-term race”.

Anahtar Kelimeler

Central system examinations, measurement and assessment, metaphor, student

Kaynakça

• Airasian, P. W. (2001). Classroom assessment (4th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Akınoğlu, O. (2017). Pre-service teachers’ metaphorical perceptions regarding the concept of curriculum. International Journal of Instruction, 10(2), 263–278.
• Akpınar, B. (2017). Türk eğitim sisteminin merkezi sınav sorunu. Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 13(40), 32–40.
• Altan, M. Z. (2017). Standartlaştıran, tek tipleştiren, zarar veren ve mutsuzluğa açılan kapı: TEOG. Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 13(40), 4–14.
• Aslan, G. (2017). Öğrencilerin temel eğitimden ortaöğretime geçiş (TEOG) sınav başarılarının belirleyicileri: Okul dışı değişkenlere ilişkin bir analiz. Eğitim ve Bilim, 42(190), 211–236.
• Atar, H. Y. ve Büyüköztürk, Ş. (2017). Temel eğitimden ortaöğretime geçiş: Uygulamalar ve sonuçları. Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 13(40), 15–25.
• Aykaç, N. ve Çelik, Ö. (2014). Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının eğitim programına ilişkin metaforik algılarının karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 39(173), 328–340.
• Aykaç, N. ve Atar, E. (2014). Geçmişten günümüze ilköğretimden ortaöğretime geçiş sisteminin değerlendirilmesi. Akdoğanbulut-İnsan, A. ve Yavuz-Akengin, A (Eds.), Cumhuriyet’in kuruluşundan günümüze eğitimde kademeler arası geçiş ve yeni modeller uluslararası kongresi (ss. 83–104). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Bahar, M., Nartgün, Z., Durmuş, S. ve Bıçak, B. (2012). Geleneksel-tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme teknikleri: Öğretmen el kitabı (5. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Bal, Ö. (2011). Seviye belirleme sınavı (SBS) başarısında etkili olduğu düşünülen faktörlerin sıralama yargıları kanunuyla ölçeklenmesi. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2(2), 200–209.
• Başol, G. (2013). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (2. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Baştürk, S. (Ed.). (2014). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Baştürk, S. (2011). Üniversiteye giriş sınavına hazırlanma sürecinin öğrencilerin matematik öğrenmeleri üzerine olumsuz yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 69–79.
• Baykul, Y. (2010). Eğitimde ve psikolojide ölçme: Klasik test teorisi ve uygulaması (2. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Bülbül, T. ve Acar-Güvendir, M. (2014). Üniversite birinci sınıf öğrencilerinin yükseköğretim yaşamına uyum düzeylerinin incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 397–418.
• Bülbül, T. (2012). Yükseköğretimde okul terki: Nedenler ve çözümler. Eğitim ve Bilim, 37(166), 219–235.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sınavlar üzerine düşünceler. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 345– 356.
• Can, E. (2017). Öğrenci görüşlerine göre merkezi sınavların etkilerinin belirlenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(58), 108–122.
• Can, E. (2015). Qualitative obstacles in Turkish education system and suggestions. The Anthropologist, 20(1-2), 289–296.
• Can, E. (2010, Eylül). Türk eğitim sisteminde merkezi sınavların yeri. 19. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı’nda sunulan bildiri, Lefkoşa, KKTC.
• Cerit, Y. (2006). Öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin okul kavramıyla ilgili metaforlara ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(3), 669–699.
• Cohen, J. R. and Swerdlik, E. M. (2002). Psychological testing and assessment (5th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Coşar, M. (2016). Üniversite tercihinde öğrencileri etkileyen faktörler. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 1–5.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çelik, Z. (2011). Ortaöğretime geçiş sistemi ve meşruiyet kaynakları. M. Orçan, (Ed.), 21. yüzyılda Türkiye’nin eğitim ve bilim politikaları sempozyumu (ss. 53–61). Ankara: Eğitim-Bir-Sen.
• Demir, Y., Kutlu, M. ve Özdemir, T. Y. (2016). Öğretmen adaylarının “sınav” kavramı hakkındaki metaforları. K. Ersanlı (Ed.), Hedefe doğru insan: Psikolojik danışma ve rehberlik II (ss. 386– 394). Samsun: Erol Ofset Matbaacılık.
• Demirel, Ö. (2012). Eğitimde program geliştirme: Kuramdan uygulamaya (19. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Dinç, E., Dere, İ. ve Koluman, S. (2014). Kademeler arası geçiş uygulamalarına yönelik görüş ve deneyimler. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(17), 397–423.
• Dönmez, B. (2017). Türkiye’de temel eğitimden ortaöğretime geçiş sistemine ilişkin bir değerlendirme. Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 13(40), 26–31.
• Dönmez, Ö. (2008). Türkiye’de öğretmen kimliğinin dönüşümüne ilişkin bir çözümleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Duban, N. ve Arısoy, H. (2017). 8. sınıf öğrencilerinin temel eğitimden orta öğretime geçiş (TEOG) sınavına ilişkin algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 67–98.
• Duman, G. K. (2008). İlköğretim 8. Sınıf öğrencilerinin durumluk sürekli kaygı düzeyleri ile sınav kaygısı düzeyleri ve ana-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Emin, M. N. (2017). TEOG yerleştirme sistemi ve yapısal sorunlar. Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 13(40), 41–49.
• Engin-Demir, C. (2007). Metaphors as a reflection of middle school students’ perceptions of school: A cross-cultural analysis. Educational Research and Evaluation, 13(2), 89–107.
• Ertürk, S. (1972). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Yelkentepe Yayınları.
• Ferreira, H. G. ve Gignoux J. (2010). Eğitimde fırsat eşitsizliği: Türkiye örneği. Washington D.C.: Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası.
• Fraenkel, J. R. and Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education (6th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Gültekin, M. (2017). Metaphoric perceptions of primary school teachers on the concept of curriculum. Journal of Education and Future, 11, 51–73.
• Güngör-Aytar, F. A. ve Kurtoğlu-Karataş, B. (2017). Lise öğrencilerinin “üniversitesi sınavı” kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. O. N. Akfırat, D. F. Staub ve G. Yavaş (Eds.), Current debates in education (Vol. 5) (ss. 63–80). London: IJOPEC Publication.
• Güven, S. ve Dak, G. (2017). Öğretmen adaylarının kamu personeli seçme sınavına (KPSS) ilişkin oluşturdukları görsel metaforlar. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 8(15), 1– 16.
• İnanç, B. Y. ve Hanımoğlu, E. (2011). Seviye belirleme sınavına girecek olan ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinde sınav kaygısı, mükemmeliyetçilik ve anne-baba tutumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 351–366.
• Inbar, D. (1996). The free educational prison: Metaphors and images. Educational Research, 38(1), 77–92.
• Kaçan-Softa, H., Ulaş-Karaahmetoğlu, G. ve Çabuk, F. (2015). Lise son sınıf öğrencilerinin sınav kaygısı ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(4), 1481–1494.
• Kalra, M. B. and Baveja, B. (2012). Teacher thinking about knowledge, learning and learners: A metaphor analysis. Procedia–Social and Behavioral Sciences, 55, 317–326.
• Kan, A. (2011). Ölçmenin temel kavramları. H. Atılgan (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (5. baskı, ss. 1–21). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karadeniz, O., Er, H. ve Tangülü, Z. (2014). 8. sınıf öğrencilerinin SBS’ye yönelik metaforik algıları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 64–81.
• Karaşahinoğlu A. (2015). Öğrencilerin metaforik sınav algıları ile velilerin okula yönelik görüşleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kauchak, D. and Eggen, P. (2011). Learning and teaching: Research-based mathods (6th ed.). Boston: Allyn & Bacon.
• Kılcı, E. (2003). Üniversite giriş sınav sistemi ve etkileri. Eğitim Yönetimi, 33, 108–131.
• Koçak, D., Doğan-Gül, Ç., Gül, E. ve Çokluk-Bökeoğlu, Ö. (2017). Öğrencilerin sınav kavramına yönelik metaforlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 415–434.
• Kösterelioğlu, İ. ve Bayar, A. (2014). Türk eğitim sisteminin sorunlarına ilişkin güncel bir değerlendirme. The Journal of Academic Social Science Studies, 25(1), 177–187.
• Krippendorf, K. (2013). Content analysis: An introduction to its methodology (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Kubizsyn, T. and Borich, G. (2003). Educational testing and measurement: Classroom application and practice (7th ed.). New York: John Wiley & Sons.
• Kumandaş, H. ve Kutlu, Ö. (2014). Yükseköğretime öğrenci seçmede ve yerleştirmede kullanılan sınavların oluşturduğu risk faktörlerinin okul başarısı üzerindeki etkileri. Türk Psikoloji Dergisi, 29(74), 15–31.
• Kant, İ. (2007). Eğitim üzerine (Ruhun eğitimi-ahlaki eğitim-pratik eğitim). İstanbul: Say Yayınları.
• Kurt, T. ve Gür, B. (2012). Eğitimde eşitsizliğin algoritması: AOBP. İstanbul: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı.
• Linn, R. L. and Gronlund, N. E. (1995). Measurement and assessment in teaching (7th ed.). New Jersey: Prentice Hall.
• Martinez, M. A., Salueda, N. and Huber, G. L. (2001). Metaphors as blueprints of thinking about teaching and learning. Teaching and Teacher Education, 17, 965–977.
• McMillan, J. H. (2001). Classroom assessment. Boston: Allyn & Bacon.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018). Sınavla öğrenci alacak ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezi sınav başvuru ve uygulama kılavuzu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. https://www.meb.gov.tr/sinavlar/dokumanlar/2018/MERKEZI_SINAV_BASVURU_VE_UYGULAMA_KILAVUZU.pdf’den indirilmiştir (13.06.2018).
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2017). TEOG istatistikleri. http://meb.gov.tr/teog-istatistikleriyayımlandı/ haber/11409/tr’den indirildi (14.06.2018).
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. San Francisco: Jossey-Bass.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). An expanded sourcebook: Qualitative data analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological research methods. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Nitko, A. J. and Brookhart, S. M. (2011). Educational assessment of students (6th ed.). Boston: Pearson.
• Ornstein, A. C. and Hunkins, F. P. (2012). Curriculum: Foundations, principles, and issues (6th ed.). New York: Pearson.
• Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) (2018a). 2018 yükseköğretim kurumları sınavı (YKS) kılavuzu. Ankara: ÖSYM. https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2018/YKS/KILAVUZ_05062018.pdf’den indirildi (13.06.2018).
• Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) (2018b). ÖSYM tarihsel gelişme. http://www.osym.gov.tr/TR,8530/tarihsel-gelisme.html’den indirildi (13.06.2018).
• Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) (2017). 201-ÖSYS yerleştirme sonuçlarına ilişkin sayısal bilgiler. http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2017/OSYS/YER/Ysay%4%B1sal%20Bilgiler15082017.pdf ‘den indirildi (15.06.2018).
• Özçelik, D. A. (1998). Ölçme ve değerlendirme. Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Payne, D. A. (2003). Applied educational assessment (2nd ed.). Belmont, CA: Wadsworth.
• Russell, M. K. and Airasian, P. W. (2012). Classroom assessment: Concepts and applications (7th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Saban, A. (2013). Prospective primary teachers’ metaphorical images of learning. Journal of Teaching and Education, 2(1), 195–202.
• Saban, A. (2010). Prospective teachers’ metaphorical conceptualizations of learner. Teaching and Teacher Education, 26, 290–305.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459–496.
• Saban, A., Koçbeker, B. N. and Saban, A. (2007). Prospective teachers’ conceptions of teaching and learning revealed through metaphor analysis. Learning and Instruction, 17, 123–139.
• Saban, A., Koçbeker, B. N. and Saban, A. (2006). An investigation of the concept of teacher among prospective teachers through metaphor analysis. Educational Sciences: Theory & Practice, 6(2),
• Saban, A. (2003). A Turkish profile of prospective elementary school teachers and their views of teaching. Teaching and Teacher Education, 19, 829–846.
• Sarı, E. (2016). Okulda başarılı olmak. Antalya: Nokta E-Book Publishing.
• Semerci, Ç. (2008). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. E. Karip (Ed.), Ölçme ve değerlendirme (2. baskı, ss. 1–15). Ankara: Pegem Akademi.
• Semerci, Ç. (2007). Program geliştirme kavramına ilişkin metaforlarla yeni ilköğretim programlarına farklı bir bakış. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 125–140.
• Şad, S. N. ve Şahiner, Y. K. (2016). Temel eğitimden ortaöğretime geçiş (TEOG) sistemine ilişkin öğrenci, öğretmen ve veli görüşleri. İlköğretim Online, 15(1), 53–76.
• TEDMEM (2016). 2016 eğitim değerlendirme raporu. Ankara: TEDMEM.
• Türk Eğitim Derneği (TED) (2010). Ortaöğretime ve yükseköğretime geçiş sistemi. Ankara: Türk Eğitim Derneği.
• Tekin, H. (2010). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (20. baskı). Ankara: Yargı Yayınları.
• Tomul, E. (2011). Educational inequality in Turkey: An evaluation by gini index. Education and Science, 36(160), 133–143.
• Tuncer, M. (2017). Seçme ve yerleştirme sorunsalı ve TEOG (temel eğitimden ortaöğretime geçiş) sınavı. Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 13(40), 50–55.
• Turgut, M. F. ve Baykul, Y. (2013). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (5. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• van Manen, M. (2014). Phenomenology of practice: Meaning-giving methods in phenomenological research and writing. Walnut Creek: Left Coast Press.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, C. (1987). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2011). Öğretmen adaylarının Türk eğitim sisteminin sorunlarına İlişkin görüşleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 942–973.