An Action Research on Teaching Values in the Fourth Grade Primary School through Philosophy-Based Children Books

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 431 - 461, 30.04.2020

Sultan Akdemir Ahmet Saban

Öz

The main purpose of this study was to teach values to the fourth grade primary school students with teaching activities prepared based on the eight books selected from the book series of Çıtır Çıtır Felsefe (Les Goûters Philo). The research was conducted in the participatory action research design, which is one of the qualitative research approaches. The participants included 22 fourth grade students attending at a state primary school in Konya during the spring of 2017. A total of 10 action plans were prepared and implemented weekly. In the first action plan, students’ perceptions about the concept of value were examined. In the next eight action plans, teaching activities related to the eight books of the Çıtır Çıtır Felsefe book series were implemented. In the last action plan, a drama activity and a movie watching activity were performed. Data were collected through participant observations, video recordings, reflective diaries (researcher diary, teacher diary and student diaries), semi-structured interviews with the classroom teacher and students, and in-class dialogues. The content analysis technique was used to analyze the study data. The study concludes that the eight books chosen from the Çıtır Çıtır Felsefe book series contributed to the reinforcement of values in students and that the action research process was effective in reflecting the practical experiences.

Anahtar Kelimeler

Fourth grade primary school students, value education

İlkokul Dördüncü Sınıfta Felsefe-Temelli Çocuk Kitapları Aracılığıyla Değer Öğretimine İlişkin Bir Eylem Araştırması

Öz

Bu araştırmada, Çıtır Çıtır Felsefe kitap serisinden seçilen sekiz kitaba dayalı olarak hazırlanan öğretim etkinlikleri aracılığıyla ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerine değer kazandırmak amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma yaklaşımlarından biri olan katılımcı eylem araştırması deseninde gerçekleştirilmiştir. Araştırma, 2017 yılı bahar döneminde Konya’da bulunan bir devlet ilkokulundaki 22 dördüncü sınıf öğrencisi ile yürütülmüştür. Araştırmada toplam 10 eylem planı hazırlanmış ve her biri haftalık olarak uygulanmıştır. İlk eylem planında öğrencilerin değer kavramına ilişkin algıları sorgulanmıştır. Sonraki sekiz eylem planında Çıtır Çıtır Felsefe kitap serisinden seçilen sekiz kitaba dayalı olarak hazırlanan öğretim etkinlikleri uygulanmıştır. Son eylem planında ise drama ve film izleme etkinlikleri gerçekleştirilmiştir. Araştırma sürecinde katılımcı gözlemler, video kayıtları, yansıtıcı günlükler (araştırmacı günlüğü, öğretmen günlüğü ve öğrenci günlükleri), sınıf öğretmeni ve öğrencilerle gerçekleştirilen yarı-yapılandırılmış görüşmeler ve sınıf-içi diyaloglar ile uygulamaya ilişkin geribildirimler sorgulanmıştır. Verilerin analiz edilmesinde ise içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmada, Çıtır Çıtır Felsefe kitap serisinden seçilerek kullanılan kitapların öğrencilerin değer kazanımına katkısı olduğu ve eylem araştırması sürecinin de bu bağlamda uygulamadaki deneyimlerin alanyazına yansıtılması bakımından etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İlkokul dördüncü sınıf öğrencileri, değer eğitimi

Kaynakça

• Akbaba-Altun, S. (2003). Eğitim yönetimi ve değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 7-18.
• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
• Akdemir, S., Aşıkcan, M. ve Saban, A. (2016). Değer yitimi. H. H. Bircan ve B. Dilmaç (Ed.), Değerler bilançosu: Sosyoloji, felsefe, ekonomi, eğitim, iletişim, müzik, tıp içinde (s. 249-266). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Akkocaoğlu-Çayır, N. (2015). Çocuklar için felsefe eğitimi üzerine nitel bir araştırma. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Avcı, N. (2007). Üniversite gençliğinin bireysel ve toplumsal değerlere ilgi ve bakışı. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, Ş. Arslan ve M. Zengin (Ed.), Değerler ve eğitimi içinde (s. 819-851). İstanbul: Dem Yayınları.
• Aydın, M. Z. ve Akyol-Gürler, Ş. (2014). Okulda değerler eğitimi: Yöntemler, etkinlikler, kaynaklar. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bacanlı, H. (2017). Değer bilinçlendirme yaklaşımı. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Balcı, A. (2012). Türkiye’de çocuk edebiyatı üzerine hazırlanan lisansüstü tezler hakkında bir meta-analiz çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 195-206.
• Bastem, N. (2018). A. Vahap Akbaş’ın çocuk eserlerinin eğitsel değerler bakımından incelenmesi. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Baş, G. ve Beyhan, Ö. (2012). Türkiye’de değerler eğitimi konusunda yapılmış lisansüstü tezlerin farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 10(24), 55-77.
• Bolay, S. H. (2007). Değerlerimiz ve günlük hayat. Değerler Eğitimi Merkezi Dergisi, 1(1), 12-19.
• Bozkurt, E. (2017). Çocuk oyunları ile değerler eğitimi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çelik, Ö. (2016). Disiplinlerarası yaklaşımla değer öğretiminde yaratıcı drama yönteminin kullanılması. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çengelci, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleştirilesine ilişkin bir durum çalışması. Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çiftçi, N. (2003). Kohlberg’in bilişsel ahlak gelişimi teorisi: Ahlak ve demokrasi eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 43-77.
• DeBono, E. (2007). 6 değer madalyası (Çev.: S. Y. Kölay). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Demir, S. B. (2011). Sosyal bilgiler öğretim programına göre tasarlanmış hikâyelerin etkililiği. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Demirhan-İşcan, C. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Demirhan-İşcan, C. (2014). Öğretmen adaylarının değerler eğitimindeki tercihleri. İlköğretim Online, 13(4), 1203-1222.
• Demiryürek, G. (2015). Çağdaş çocuk şiirinde değerler eğitimi (1980’den günümüze). Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Doğanay, A. (2011). Değerler eğitimi. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi, demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (s. 225-256). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Doğanay, A., Seggie, F. N. ve Caner, H. A. (2012). Değerler eğitiminde örnek bir proje: Avrupa değerler eğitimi projesi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 2(3), 73-86.
• Ekşi, H. (2003). Temel insanî değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96.
• Ekşi, H. (2006). Bilişsel ahlak gelişimi kuramı: Kohlberg ve sonrası. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 29-38.
• Elma, C. ve Bütün, E. (2015). İlkokul ve ortaokul öğrencilerinin yazılı anlatım becerilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 104-131.
• Er, H., Ünal, F. ve Gürel, D. (2016). Sosyal bilgiler dersinde değer aktarımı açısından Sadî Şirazî’nin “Bostan” ve “Gülistan” isimli eserlerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 225-242.
• Fırat, H. ve Mocan, A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki hikâyelerde yer alan değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 25-49.
• Fidan, M. (2017). Hikmet Temel Akarsu’nun eserlerindeki fantastik ögeler ve eğitim odaklı değerler. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Giroux, H. A. (2008). Hollywood film as public pedagogy: Education in the crossfire. Afterimage: Journal of Media Arts and Cultural Criticism, 35(5), 7-13.
• Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M. ve Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(160), 250-265.
• Güngör, E. (1993). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Gürgür, H. (2017). Eylem araştırması. A. Saban ve A. Ersoy (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (s. 31-80). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Halstead, J. M. (2005). Values and values education in schools. In J. M. Halstead ve M. J. Taylor (Eds.), Values in education and education in values (p. 2-13). Washington, DC: The Routledge Falmer Press.
• Hourihan, M. (1997). Deconstructing the hero: Literary theory and children’s literature. New York: Routledge.
• Johnson, A. P. (2005). A short guide to action research. USA: Pearson Education Inc.
• Kapkın, B., Çalışkan, Z. ve Sağlam M. (2018). Türkiye’de 1999-2017 yılları arasında değerler eğitimi alanında yapılmış lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 185-209.
• Karagöz, B. (2013). İlköğretim öğrencilerine değerlerin okul şarkıları yoluyla kazandırılması. Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-475.
• Kasa, B. (2015). İlkokul dördüncü sınıf Türkçe dersinde kültürel değerler ve eğitimi: Bir durum çalışması. Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Keyes, C. R. (2000). Parent-teacher partnerships: A theoretical approach for teachers. Issues in Early Childhood Education: Lillian Katz Symposium (p. 107-118),
• Champaign, IL. Accessed at: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED470883.pdf Access date: 01.06.2019.
• Koshy, V. (2005). Action research for improving practice: A practical guide. London: Paul Chapman.
• Köknel, Ö. (2007). Çatışan değerlerimiz. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kuçuradi, İ. (2006). İnsan ve değerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kurtdede-Fidan, N. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 2(2), 1-18.
• Kuş, Z., Merey, Z. ve Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 183-214.
• Kuşdil, M. E. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76.
• Labbé, B. ve Dupont-Beurier, P. F. (2011a). Ben ve başkaları (Çev.: A. Aslan). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Labbé, B. ve Dupont-Beurier, P. F. (2011b). Haklar ve ödevler (Çev.: A. Aslan). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Labbé, B. ve Dupont-Beurier, P. F. (2015). Olmak ve sahip olmak (Çev.: A. Aslan). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Labbé, B. ve Puech, M. (2011a). Başarı ve Başarısızlık (Çev.: A. Aslan). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Labbé, B. ve Puech, M. (2011b). Doğa ve kirlilik (Çev.: A. Aslan). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Labbé, B. ve Puech, M. (2011c). Güzellik ve çirkinlik (Çev.: A. Aslan). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Labbé, B. ve Puech, M. (2011d). İyi ve kötü (Çev.: A. Aslan). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Labbé, B. ve Puech, M. (2012). Şiddet ve şiddetsizlik (Çev.: A. Aslan). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Lodico, M. G., Spaulding, D. T. ve Voegtle, K. H. (2006). Methods in educational research: From theory to practice. San Francisco: Jossey Bass.
• Meydan, H. (2012). İlköğretim okullarında değerler ve karakter eğitimi. Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Naylor, D. T. ve Diem, R. A. (1987). Elementary and middle school social studies. New York: Random House.
• Öncü, A. (2015). Değerler eğitimi bağlamında Ahmet Hamdi Tanpınar ve Oğuz Atay’da değerler. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• O’Sullivan, S. (2004). Books to live by: Using children’s literature for character education. Reading Teacher, 57(7), 640-645.
• Özensoy, A. U. (2011). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin eleştirel düşünme becerisine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 13-25.
• Raths, L. E., Harmin, M. ve Simon, S. B. (1966). Values and teaching: Working with values in the classroom. Columbus: Charles E. Merrill Books, Inc.
• Rasinski, T. V. ve Padak, N. D. (1990). Multicultural learning through children’s literature: Tapping children's language roots. Language Arts, 67(6), 576-580.
• Sagor, R. (2005). The action research guidebook: A four step process for educators and school teams. Thousand Oaks: Corwin Press, Sage.
• Sağlam, H. İ. (2019). Karakter ve değer eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Sapsağlam, Ö. (2015). Anasınıfına devam eden çocuklara uygulanan sosyal değerler eğitimi programının sosyal beceri kazanımına etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Schwartz, S. H. (1999). A theory of cultural values and some implications for work. Applied Psychology: An International Review, 48(l), 23-47.
• Simon, S. B., Leland, W. H. ve Kirschenbaum, H. (1972). Values clarification: A handbook of practical strategies for teachers and students. New York: Hart Publishing Company İnc.
• Şahin, N. (2017). Cengiz Aytmatov’un eserlerinin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi ve ortaokul Türkçe ders kitapları için metin önerileri. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Tahiroğlu, M., Kayabaşı, O. A. ve Kayabaşı, R. G. (2013). Türk halk masallarının öğrencilerin insani değerlere yönelik tutumlarına etkisi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 6(4), 477-495.
• Tanju, E. H. (2010). Çocuklarda kitap okuma alışkanlığına genel bir bakış. Aile ve Toplum, 6(22), 30-39.
• Tekşan, K. (2012). Türkçe dersi değerler eğitiminde Kutadgu Bilig’in kullanımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1-17.
• Tezcan, M. (2018). Değerler eğitimi: Sosyolojik yaklaşım. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Theodorson, G. A. ve Theodorson, A. G. (1969). A modern dictionary of sociology. New York: Crowell.
• Tok, M. ve Ünlü, S. (2014). Yazma becerisi sorunlarının ilkokul, ortaokul ve lise öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda karşılaştırılmalı olarak değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(50), 73-95.
• Tomal, D. R. (2003). Action research for educators. Maryland: The Scarecrow Press.
• Turan, F. (2014). Okul öncesi eğitim etkinliklerinde kullanılan resimli öykü kitaplarının karakter eğitimi: Öğretmen görüşü ve uygulamaları açısından incelenmesi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Turan, S. ve Aktan, D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Uzunkol, E. (2014). Hayat bilgisi öğretiminde uygulanan değerler eğitimi programının öğrencilerin özsaygı düzeyleri, sosyal problem çözme becerileri ve empati düzeylerine etkisi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Winston, J. (2005). Drama, narrative and moral education. London: Routledge.
• Yalar, T. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler programında değerler eğitiminin mevcut durumunun belirlenmesi ve öğretmenlere yönelik bir program modülü geliştirme. Doktora Tezi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2003). Çocuk edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yarar-Kaptan, S. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde hoşgörü değerinin karma yaklaşıma dayalı bilgisayar destekli etkinliklerle öğretimi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.