MAKING LITERARY CRITICISM THROUGH NOVELS: THE NOVELS OF İFFET, METRES AND CEHENNEMLİK

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: Özel Sayı - Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 1511 - 1528, 29.12.2022

Özlem Nemutlu

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1201735

Öz

Hüseyin Rahmi Gürpınar is one of the writers introduced to the world of literature by Ahmet Mithat Efendi. It is possible to see the traces of a satirical and humorous point of view in both the literary works and writings of Gürpınar, who started his literary life in the 1880s and continued his writing activities until his death in 1944. We know that the author wrote a dialogue titled "Istiğrak-ı Seherî" in 1886 to criticize romantic literature based on Menemenlizade Mehmet Tahir's long story titled Sergüzeşt. Accordingly, we should once again emphasize the thesis that he wrote İffet in 1896 to be compared to Vecihî's novels. On the other hand, these years correspond to the period when the representatives of Servet-i Fünun came together after the writers of the "Transition Generation", in which romantic literature attracted a lot of attention, and stepped into a new literary formation. It is a well-known fact that Hüseyin Rahmi, like his master Ahmet Mithat Efendi, engaged in polemics with the Servet-i Fünuncular or distanced himself from them.

In this study, we will evaluate Gürpınar's novels İffet, which is claimed to be written to resemble the novels of Vecihî, who is known for imitating Namık Kemal's style, Metres, which includes discussions on "Decadence", "Realism-Romanticism", and Cehennemlik, which is seen as a parody of Aşk-ı Memnu by some critics. 

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Rahmi Gürpınar, Romantic Literature, Sarcasm, Satire, Criticism

ROMANLA EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ YAPMAK: İFFET, METRES VE CEHENNEMLİK ROMANLARI

Öz

Hüseyin Rahmi Gürpınar, edebiyat dünyasına Ahmet Mithat Efendi’nin kazandırdığı yazarlardan biridir. Edebî hayatına 1880’li yıllarda başlayan ve vefat yılı 1944’e kadar yazarlık faaliyetini devam ettiren Gürpınar’ın gerek edebî eserlerinde gerekse yazılarında hiciv ve mizah içerikli bir bakış açısının izlerini görebilmek mümkündür. Yazarın Menemenlizade Mehmet Tahir’in Sergüzeşt başlıklı uzun hikâyesinden hareketle, romantik edebiyatın eleştirisini yapmak üzere 1886’da “İstiğrak-ı Seherî” başlıklı diyaloğunu kaleme aldığını biliyoruz. Buna göre 1896’da Vecihî’nin romanlarına benzetilmek üzere İffet’i yazdığı tezi üzerinde tekrar durmamız gerekir. Öte yandan bu yıllar, romantik edebiyatın hayli ilgi gördüğü “Ara Nesil” yazarlarından sonra Servet-i Fünuncuların bir araya gelerek yeni bir edebî oluşuma adım attıkları dönemlere tekabül eder. Hüseyin Rahmi’nin de ustası Ahmet Mithat Efendi gibi Servet-i Fünuncularla polemiklere girdiği veya onlara mesafeli durduğu herkesçe bilinen bir realitedir.

Bu yazıda Gürpınar’ın, Namık Kemal’in üslubunu taklit etmekle tanınan Vecihî’nin romanlarına benzetilmek üzere kaleme aldığı iddia edilen İffet, “Dekadanlık”, “Realizm-Romantizm” tartışmalarına yer verdiği Metres ve kimi eleştirmenlerce Aşk-ı Memnu’nun bir parodisi olarak görülen Cehennemlik romanlarını değerlendireceğiz.

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Rahmi Gürpınar, Romantik edebiyat, Alay, Hiciv, Eleştiri

Kaynakça

• Beyatlı, Y. K. (1984). Edebiyata dair. İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Beyatlı, Y. K. (1984). Edebiyata dair. İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Demirkaya, S. (2015). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın cadı romanı etrafında dönen tartışmalar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,.
• Durgun, H. H. (2012). Romantik edebiyatın eleştirisi bağlamında Hüseyin Rahmi’nin “İstiğrak-ı Seherî”i. Yeni Türk Edebiyatı Dergisi (Zemin), 5(Nisan), 29-40.
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). Dergâh Yayınları.
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). Dergâh Yayınları.
• Ertürk, F. (2021). Metalepsis tipolojileri ve Türk edebiyatında metalepsisin yeri (Yayımlanmamış doktora tezi,). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• F.N. (Faruk Nafiz) (1921). Yarın, “Hüseyin Rahmi Beyle Mülakat”, 8, 1 Kanunıevvel 1337/1921, 10-11.
• F.N. (Faruk Nafiz) (1921). Yarın, “Hüseyin Rahmi Beyle Mülakat”, 8, 1 Kanunıevvel 1337/1921, 10-11.
• Göçgün, Ö. (1987). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın romanları ve romanlarında şahıslar kadrosu. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Gürpınar, H. (2022). Cehennemlik (Hazırlayan: Burcu Sıbıç). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gürpınar, H. (2022). Cehennemlik (Hazırlayan: Burcu Sıbıç). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gürpınar, H. (2017). Metres (Çevrimyazı ve Notlarla Hazırlayan: Tülay Gençtürk Demircioğlu). Dergâh Yayınları.
• Gürpınar, H. (2017). Metres (Çevrimyazı ve Notlarla Hazırlayan: Tülay Gençtürk Demircioğlu). Dergâh Yayınları.
• Gürpınar, H. (2018). İffet (Çevrimyazı ve Notlarla Hazırlayan: Enis Tombul). Dergâh Yayınları.
• Gürpınar, H. (2018). İffet (Çevrimyazı ve Notlarla Hazırlayan: Enis Tombul). Dergâh Yayınları.
• Gökçek, F. (2007). Bir tartışmanın hikâyesi: Dekadanlar. Dergâh Yayınları.
• Gökçek, F. (2007). Bir tartışmanın hikâyesi: Dekadanlar. Dergâh Yayınları.
• Huyugüzel, Ö. F. (2002). Edebî Sanatlar. İçinde Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür (ss. 281-335). T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kaplan, M. (1998). Edebiyatımızın içinden. Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (1998). Edebiyatımızın içinden. Dergâh Yayınları.
• Nas, H. (2012). Tanzimat dönemi Türk edebiyatında romantizm-realizm tartışmaları üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tonga, N. (2020). Vecihi. Türk edebiyatı isimler sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vecihi
• Tonga, N. (2020). Vecihi. Türk edebiyatı isimler sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vecihi
• Yazıksız, N.A. (1923). “Hüseyin Rahmi”. İkdam, nr.9481.
• Yazıksız, N.A. (1923). “Hüseyin Rahmi”. İkdam, nr.9481.