KARA KARAYEV’İN PİYANO İÇİN "12 FÜG" POLİFONİK SİLSİLESİ

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 2, 806 - 831, 30.06.2023

Nargiz Eminova

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1301579

Öz

Bu makalede, 20. yüzyılın büyük Azerbaycan bestecisi Kara Karayev'in (1918-1982) son bestelerinden biri olan piyano için "12 Füg" polifonik silsilesini araştırmayı amaçlanmıştır. Büyük J.S. Bach'ın yarattığı “Die Kunst der Fuge”, BWV 1080 ve “Das Wohltemperierte Klavier”, BWV 846–893 gibi polifonik silsilelerini zamanımızın büyük bestecilerinin yazdığı polifonik eserlerden iki yüzyıldan fazla bir süreyi kapsamaktadır. 20. yüzyılda P.Hindemith'in “Ludus Tonalis”, D. Shostakovich'in “24 Prelüd ve Füg”, Cemal Reşit Rey'in iki piyano için “12 Prelüd ve Füg”, Kara Karayev'in piyano için “12 Füg” eserleri örnek olarak verilebilir. Kara Karayev bu eserinde farklı müzik kültürlerinin değerlerini birleştirerek en parlak şekilde uygulanan bir fikir temelinde "zamanların bağlantısını" göstermiştir. 20. yüzyılın değişen estetik yönergelerine dayalı polifonik dokuda “yatay” ve “dikey ’in” muamelesi, makalede analizin öncelikli yönleri olarak tanımlanmıştır. Polifonik dokunun bu iki bileşeninin karşılıklı etkileşimi, onların özgüllüğü, eserin formun özgünlüğünün, dramaturjinin, eserin üslubunun temeli olarak tanımlanmıştır. Karayev'in polifonizminde, Azerbaycan makamı "Şüşter"in modal entonasyon unsurlarıyla sentezlenen 12 tonlu dodekafonik sisteme dayalı mod-tonal yapının özelliği gibi karakteristik olgular vurgulanmıştır. Makalede "12 Füg" silsilesi, bestecinin yaratıcılığında piyano yazımı ve icracılık başarılarının da belirli özelliklerinin merkez noktası olarak algılanmıştır. K. Karayev'in piyanizminin karakteristik özellikleri, "geleneksel" füg formunu yenilikçi yaratıcı yaklaşımın göstergesi olarak tanımlanmıştır. Makale, analitik çalışmanın özelliklerini özetleyen bir giriş bölümünden oluşmaktadır. Sonraki üç bölümde hem polifonik özelliklerin hem de eserin dramaturjisinin ve biçiminin planlı bir analizi yapılmıştır. Ayrıca Karayev’in piyanizminin özelliklerine değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Araştırma, Polifoni, Füg, Biçim, Çözümleme

Teşekkür

Bu makale, yazarın hazırlamış olduğu “Kara Karayev’in Piyano Müziği Evriminde Üslup ve Piyanizm Özellikleri”, (2008); “Некоторые черты стиля и пианизма в аспекте эволюционного развития фортепианного творчества Кара Караева”, (2008) adında doktora tezinin son bölümünden kısmen üretilmiştir.

ПОЛИФОНИЧЕСКИЙ ЦИКЛ «12 ФУГ» ДЛЯ ФОРТЕПИАНО КАРА КАРАЕВА

Öz

Настоящая статья посвящена исследованию одного из последних сочинений, полифонического цикла «12 Фуг» для фортепиано, выдающегося азербайджанского композитора XX века Кара Караева (1918-1982). Более чем два столетия отделяют созданные великим И.С.Бахом полифонические циклы «Die Kunst der Fuge», BWV 1080 и «Das Wohltemperierte Klavier», BWV 846–893 от произведений, созданных уже в XX веке ярчайшими представителями современности. Это - «Ludus Tonalis» П.Хиндемита, «24 Прелюдии и фуги» Д.Шостаковича, «12 Прелюдий и фуг» для 2-х фортепиано Джамаля Решида Рея, «12 Фуг» для фортепиано Кара Караева. В своём произведении Кара Караев сумел продемонстрировать «связь времён» на основе блестяще претворённой идеи совмещения высочайших ценностей различных музыкальных культур. В работе определены приоритетные аспекты анализа – отношения «горизонтали и вертикали» в полифонической ткани, исходящие из изменившихся эстетических установок XX века. Фактор взаимосвязи 2-х составных полифонической фактуры, их специфика определены как основа своеобразия формосложения, драматургии, стилистики произведения. Подчёркнуты такие характерные явления в караевском полифонизме как своеобразие ладо-тональной структурности, опирающейся на 12-титоновую додекафонную систему, которая синтезирована с ладоинтонационными элементами азербайджанского мугама «Шюштер». Цикл «12 Фуг» является средоточием достижений и специфически характерных особенностей фортепианного письма и исполнительства в творчестве композитора. Характерные особенности пианизма К.Караева определены выразителями архиноваторского творческого подхода к традиционной форме фуги. Статья состоит из вступительного раздела, в котором изложены особенности предстоящего аналитического исследования. В последующих трёх разделах осуществлён запланированный анализ как полифонических особенностей, так и драматургии и формы произведения, затронуты особенности караевского пианизма.

Anahtar Kelimeler

Исследование, Полифония, Фуга, Форма, Анализ

POLYPHONIC CYCLE "12 FUGUES" FOR PIANO BY KARA KARAYEV

Öz

This article is devoted to the study of one of the last compositions, the polyphonic cycle "12 Fugues" for piano, by the outstanding Azerbaijani composer of the 20th century, Kara Karayev (1918-1982). More than two centuries separate the polyphonic cycles “Die Kunst der Fuge”, (BWV 1080) and “Das Wohltemperierte Klavier”, (BWV 846–893) created by the great J.S. Bach from the works created already in the 20th century by the brightest representatives of our time. These are “Ludus Tonalis” by P.Hindemith, “24 Preludes and Fugues” by D. Shostakovich, “12 Preludes and Fugues” for 2 pianos by Jamal Reshid Ray, “12 Fugues” for piano by Kara Karayev. In his work, Karayev managed to demonstrate the "connection of times" based on the brilliantly implemented idea of combining the highest values of different musical cultures. The paper identifies the priority aspects of the analysis - the relationship of horizontal and vertical in polyphonic fabric, based on the changed aesthetic attitudes of the 20th century. The factor of interrelation of 2 components of the polyphonic texture, their specificity is defined as the basis of the originality of the form, dramaturgy, style of the work. Such characteristic phenomena in Karayev's polyphonism as the originality of the modal-tonal structure, based on the 12-tone dodecaphone system, which is synthesized with the modal intonation elements of the Azerbaijani mugham "Shushter", are emphasized. The cycle "12 Fugues" is the focus of achievements and specific characteristics of piano writing and performance in the composer's work. The characteristic features of K. Karayev's pianism are defined as exponents of the innovative creative approach to the "traditional" form of the fugue. The article consists of an introductory section, which outlines the features of the upcoming analytical study. In the next three sections, a planned analysis of both polyphonic features and the dramaturgy and form of the work is carried out, and the features of Karayev’s pianism are touched upon.

Anahtar Kelimeler

Research, Polyphony, Fugue, Form, Analysis

Kaynakça

• Abasova, E. A. (1978). K voprosu nacionalnogo svoeobraziya tematizma K.Karayeva. Kara Karayev – Statyi Pisma Vıskazıvaniya. Sostavitel i redaktor L.V.Karagicheva. (On the issue of national originality of thematism K.Karayev. Kara Karayev – Articles Letters Sayings). Compiled and edited by L.V.Karagicheva. Vsesoyuznoe İzdatelstvo Sovetskiy Kompozitor, Moskva, s. 324
• Aliyeva, N. T. (1990). Passakalya i fuga v tvorchestve Kara Karayeva (k probleme vzaimodeystviya klassicheskih polifonicheskih form s osnovopolagayushimi chertami Azerbaydjanskoy muzıki ustnoy tradicii). (Passacaglia and fugue in the works of Kara Karayev (on the problem of the interaction of classical poliphonic forms with the fundamental features of Azerbaijani oral tradition music) ). Avtoreferat dissertacii na soiskanie uchennoy stepeni kandidata iskusstvovedeniya, Kiev, s.3
• Aliyeva, Z. G. (1973). Fortepiannıe proizvedeniya Kara Karayeva, nekotorıe voprosı stilya i interpretacii. (Piano works by Kara Karayev, some questions of style and interpretation). Avtoreferat dissertacii na soiskanie uchennoy stepeni kandidata iskusstvovedeniya, Baku, s.7
• Bati, N. G. (1978). Polifoniya P.Hindemita: na primere simfonicheskih proizvedeniy. (Polyphony of P. Hindemith: on the example of symphonic Works). Avtoreferat dissertacii na soiskaniye uchennoy stepeni kandidata iskusstvovedeniya, Moskva, s. 4
• Dmitriyev, A. N. (1962). Polifoniya kak faktor formoobrazovaniya. (Polyphony as a factor of shaping). Gosudarstvennoye Muzıkalnoye İzdatelstvo Leningrad, s. 422
• Dyachkova, L. S. (1994). Garmoniya v muzıke XX veka. (Harmony in the music of the 20th century), İzdatelstvo “Muzıka”, Moskva, s. 110
• Holopova, V. N. (1972). Simmetriya intervalov v muzıke Prokofyeva. (Symmetry of intervals in Prokofiyev’s music), «SM» №4, s. 100-106.
• İmanova, U. İ. (1990). Klassicizm XX veka i muzıka Kara Karayeva. (Classicism of the 20th century and the music of Kara Karayev). Avtoreferat dissertacii na soiskanie uchenoy stepeni kandidata iskusstvovedeniya, Tashkent, s.17
• Kohoutek, C. (1976). Tehnika kompoziciyi v muzıke XX veka. (Composition technique in the music of the 20th century), İzdatelstvo “Muzıka”, Moskva, s. 121
• Kurşunet, H. B. (2014). Cemal Reşit Rey’in İki Piyano İçin 12 Prelüd ve Füg Adlı Eserinde Polifonik Form ve Usullerin İncelenmesi. (Analysis in terms of polyphonic forms and procedurs of the work called 12 preludes and fugues for two pianos by Cemal Reşit Rey). Erciyes Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, s. 6
• Levaya, T. N. (1975). Otnosheniya gorizontali i vertikali v fugah Shostakovicha i Hindemitha. Polifoniya: Sbornik teoreticheskih statey. Sostavitel i redaktor K.Yujak. (Horizontal and vertical relations in the fugues of Shostakovich and Hindemith). Polyphony: Collection of theoretical articles. Compiler and editor K.Yuzhak, // М.: Muzıka, s. 228-248
• Meyer, К. (2006). Shostakovich: Jizn. Tvorchestvo. Vremya. (Shostakovich: Life. Creation. Time). İzdatelstvo: Molodaya Gvardiya. s. 169
• Milshtein, Y. İ. (1967). Horosho temperirovannıy klavir İ.S.Bacha i osobennosti ego ispolneniya. (Well Tempered Clavier by J.S.Bach and Features of İts Performance). İzdatelstvo Muzıka, Moskva, s.20
• Seyidov, T. A. (1983). 12 fortepiannıh fug Kara Karayeva. (12 Piano fugues by Kara Karayev). Metodiçeskaya razrabotka. Baku, s.7; 9.