Konya’da Aktarlarda satılan tıbbi bitkiler ve kullanılan kısımları

Yıl 2011, Cilt: 27 Sayı: 4, 304 - 308, 01.08.2011

Eray Tulukcu Osman Sağdıç

Öz

Ülkemizde tıbbi bitkiler; eski çağlardan beri ilaç, gıda, parfümeri ve kozmetik gibi farklı alanlarda kullanılmaktadır. İnsan sağlığını etkileyen ve halk ilacı olarak kullanılan bu bitkilerin yetiştirilmesi, toplanması, satılması ve tüketilmesinde bazı önemli noktalara dikkat edilmelidir. Ülkemizde bu bitkiler genellikle, özensiz bir şekilde toplanmakta, yeterli satış ve kullanım bilgisine sahip olmayan kişilerce satılmakta ve bilinçsizce tüketilmektedir. Bu durumda sağlığa faydalı olan tıbbi bitkiler bile insanlara zararlı olabilmektedir. İstenilen özellikte bitkisel ürünler için, devamlı ve kaliteli tıbbi bitki temin edilmesi gerekir. Bu nedenle tıbbi bitkilerin, yetiştirme teknikleri, toplanıldığı yer ve toplama yöntemleri önem kazanmaktadır. Konya’da aktarlarda satılan tıbbi bitkilerin sayısı ve çeşidi her geçen gün artmaktadır. Aktarlar çok sayıda tıbbi bitkiyi bulundurmaktadırlar. Ancak çoğunun hala bu bitkilerin özellikleriyle ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıkları görülmektedir. Bu araştırmada, Konya’da 2008 ve 2009 yılı yaz aylarında aktarlarda satılan tıbbi bitkiler ve onların drogları araştırılarak türleri belirlenmiştir. Aktarlarda bulunan tıbbi bitkiler, halkın gösterdiği ilgi durumuna göre (keten, çörek otu, kekik, ısırgan otu ve papatya gibi), yoğun talep görenler ve az talep edilenler olarak iki gruba ayrılmıştır. Bu çalışmada Konya’da aktarlarda bulunan drogların büyük bir çoğunluğunun bitkilerin yaprak, tohum, meyve, çiçek, kök, dal, rizom ve soğan gibi bitki organlarından ve kurutulmuş kısımlarından oluştuğu belirlenmiştir. Drogların kullanım şekilleri ve ne kadar süre saklanabilecekleri belirtilmemiştir. Bu kontrolsüzlük denetim altına alınmazsa çeşitli halk sağlığı problemlerine yol açabilir.

Anahtar Kelimeler

Tıbbi Bitki, Konya, Aktar

Medicinal plants sold in Konya herbalists and used parts

Öz

Many medicinal plants have been used for different purposes in pharmaceutical, food, perfumery and cosmetics in our country for ancient times. Several important points should be considered about these plants under the name of their cultivation, harvest, sale and consumption. In our country, these plants are generally collected carelessly, sold by people who do not have enough knowledge about its trade and usage and consumed unconsciously. In this case, even the medicinal plants which are beneficial to health can become quite harmful for people. High quality medicinal plants should be provided continuously in order to have herbal products with desired properties, Therefore, cultivation techniques, area and collection methods become more important. In Konya the number and variety of medicinal plants sold in herbalists is increasing day by day. Herbalists have a great variety of medicinal plants. However, it appears that most herbalists do not have sufficient knowledge about the properties of these medicinal plants. In this research, medicinal plants and their drugs sold in Konya herbalists in the summers of 2008 and 2009 were investigated and their varieties were determined. Medicinal plants sold were classified in two groups based on the interest of public as highly demanded (such as linen, black seed, thyme, nettle and chamomile) and limitedly demanded. In this study, it was determined that most of the drugs found in Konya herbalists consisted of different vegetal organs such as leaf, seed, fruit, flower, root, trunk, rhizome and bulbs and dried parts. There is no information on drugs about their storage period and how to use them. Unless this control deficiency is put down, it can lead to various public health problems.

Anahtar Kelimeler

Medicinal Plants, Konya, Herbalist

Kaynakça

• Yücel E. Tülükoğlu A. Gediz (Kütahya) Çevresinde Halk İlacı Olarak Kullanılan Bitkiler. Çev Kor. Cilt: 9 Sayı: 36, 12-14, 2000.
• Erdemir D. A. At Kestanesi (ve Prepagel) Doğanın Harika İlacı. Uludağ Üniv. Tıp Fak. Nobel Kitap Evi İstanbul, 1998.
• Baytop T. Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi Geçmişte ve Bugün. Nobel Tıp Kitapevleri İstanbul, 1999.
• Davis P. H. Flora Of Turkey and the East Aegean Island. Vol. 11, Edinburgh University Press, Edinburgh, 2000.
• Gürson O., Özçelikay G., Asil E. A Study On Medicinal Herb Trading Applications In Ankara. Türkiye Klinikleri J Med Ethics. 13: 191–194, 2005.
• Anonymous. Konya Sağlık İl Müdürlüğü Verileri, Konya, 2009.
• Nicholson T. Complementary And Alternative Medicines (Including Traditional Māori Treatments) Used By Presenters To An Emergency Department In New Zealand: A Survey Of Prevalence And Toxicity. Journal of the New Zealand Medical Association. Vol 119 No 1233, 2006.
• Aktürk Z., Dağdeviren N., Yıldırım T., Yılmazer A. Z., Bulut F. G., Subaşı B. Tıp Öğrencileri Bitkileri Ne Kadar Tanıyor? Tıp Fakültesi Birinci ve Altıncı Sınıf Öğrencileri Arasında Bitkilerin ve Sağlıktaki Kullanım Alanlarının Bilinme Durumu. Genel Tıp Derg. 16(3), 2006.
• Ersin F., Aksoy Ş. Sanlıurfa’da Bir Halk Hekimi “Attar İsa”. T Klin Tıp Etigi-Hukuku-Tarihi, 12:87–91, 2004.
• Şimşek I., Aytekin F., Yeşilada E, Yıldırımlı Ş. Anadolu’da Halk Arasında Bitkilerin Kullanılış Amaçları Üzerinde Etnobotanik Bir Çalışma. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı Bildiriler. Eskişehir, 2002.
• Shtayeh, A, M, S., Yaniv Z., Mahajna J. Ethnobotanical Survey in The Palestinian Area: A Classification of The Healing Potential of Medicinal Plants, Journal of Ethnopharmacology 73: 221-232, 2000.
• Ceylan A. Tıbbi Bitkiler I. Tarla Bitkileri Bölümü Ege Üniv. Ziraat Fakültesi Yayın No: 312 İzmir, 1995.
• Arslan N. Doğal Bitkilerin Kültüre Alınması. Türk Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dergisi Ankara, 2004.