REKABET ÜSTÜNLÜĞÜNÜ ETKİLEYEN UNSURLARIN YAPISAL EŞİTLİK MODELİ İLE BELİRLENMESİ: İSO 500 BÜYÜK SANAYİ İŞLETMESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2009, Sayı: 34, 165 - 187, 18.05.2015

Korhan Karacaoğlu

Öz

Bu araştırmada M.E. Porter’ın rekabet üstünlüğü anlayışı ele alınmıştır. Porter, endüstrideki rekabetin, endüstriyi şekillendiren beş rekabet gücü unsurundan etkilendiğine işaret etmektedir. Porter’a göre endüstri yapısı, sektöre yeni girecek firmalar, ikame ürünler üreten firmalar, tedarikçiler, alıcılar ve mevcut rekabetin yoğunluk düzeyinden oluşmaktadır.  Söz konusu unsurlar, işletmelerin birbirlerine göre belirleyecekleri stratejileri ve rekabet üstünlüğü anlayışlarını etkilemektedir.Araştırma verileri, İSO’nun tespit ettiği 500 büyük sanayi işletmesi üzerinde gerçekleştirilen anket yoluyla temin edilmiştir. Araştırmanın amacı, söz konusu işletmelerin rekabet üstünlüğü anlayışının Porter’ın beş güç modeli unsurlarının hangilerinden etkilendiğinin belirlenmesinden oluşmaktadır. Beş güç modeline göre geliştirilen kuramsal model ve modele ilişkin hipotezler, LISREL paket program kullanılarak doğrulayıcı faktör analizi yoluyla test edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, imalat sanayi işletmelerinin rekabet üstünlüğü anlayışlarının; sektöre yeni girecek firmalar, alıcılar ve ikame ürünlerden kaynakladığı belirlenmiş, tedarikçiler ve sektördeki rekabetin yoğunluğu unsurlarından etkilenmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Stratejik Yönetim, Rekabet Üstünlüğü, Beş Güç Modeli, Yapısal Eşitlik Modeli

Kaynakça

• AKGÜL, Aziz ve Osman ÇEV K; (2003), statistiksel Analiz Teknikleri “SPSS’te letme Yönetimi Uygulamaları”, Emek Ofset, Ankara, 456s.
• AKIN, H. Bahadır; (1999), “Rekabetçi Üstünlük ve Teknoloji: Küresel Bir Yakla ım”, Verimlilik Dergisi, Sayı:4, Ankara, ss. 57-80.
• AKTAN, Co kun Can ve stiklal Y. VURAL; (2004), Rekabet Gücü ve Reka- bet Stratejileri, Rekabet Dizisi:2, Türkiye veren Sendikaları Konfe- derasyonu, Yayın No:254, Ankara, 148s.
• BARNEY, Jay, B.; (2001), Gaining and Sustaining Competitive Advantage, Prentice Hall, New Jersey, 600s.
• BHARADWAJ, Sundar Ganapathy; (1994), Industry Structure, Competitive Strategy, And Firm Specific Intangibles As Determinants of Business Unite Performance: Towards An Integrative Model, Texas A&M University, Unpublished PhD Dissertation USA, 259s.
• BREWERTON Paul, ve Lynne MILLIWARD; (2001), Organizational Research Methods, Sage Publication, 202s.
• BYRNE, Barbara M.; (1998), Structural Equation Modeling with LISREL, PRELIS and SIMPLIS: Basic Concepts, Applications, and Programming, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, London, 412s.
• DESS, Gregory, G. ve Alex MILLER; (1993), Strategic Management, McGraw-Hill International Edition, 725s.
• GRANT, Robert M.; (2002), Contemporary Strategy Analysis Concepts, Techniques, Applications, Fourth Edition, Blackwell Publishing, 551s.
• GÜRLEY K, Hande Yıldız; (2004), Türk malat Endüstrilerinde Yapı- Davranı -Performans Belirleyenleri: Bir Panel Veri Analizi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.123s.
• HAIR, Joseph.F.; William C. BLACK, Barry J. BABIN, Rolph E ANDERSON ve Ronald L. TATHAM; (2006), Multivariate Data Analysis, Sixth Edition, Pearson/Prentice Hall, New Jersay, 899s.
• JÖRESKOG, Karl G. ve Dag SÖRBOM; (1993), LISREL 8: Strucrural Equation Modeling with The SIMPLIS Command Language, SSI Scientific Software International, USA, 226s.
• KALAYCI, eref; (2006), SPSS Uygulamalı Çok De i kenli statistik Tek- nikleri, 2. Baskı, Asil Yayın Da ıtım, Ankara, 426s.
• NAK P, Mahir; (2003), Pazarlama Ara tırmaları Teknikler ve (SPSS Des- tekli) Uygulamalar, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 572s.
• ÖZKARA, Belkıs; (1997), “Rekabet Modellerinin De i imi ve Sanayi letme- lerinde Bir Ara tırma”, Çukurova Üniversitesi . .B.F. Dergisi, 7(1), ss.44-73.
• PARKS, Don Morgan; (1988), Business Level Strategy, Competitive Forces, and Performance: An Empirical Study of Mid-Sized Manufacturing Firms, Texas A.& M University, Unpublished PhD. Dissertation, U.S.A,109s.
• PORTER, Michael E.; (1998), Competitive Advantage Creating and Sustaining Superior Performance With a New Introduction, Free Press, New York., 557s.
• PORTER, Michael E.; (2000), Rekabet Stratejisi Sektör ve Rakip Analizi Teknikleri, Çev. Gülen Ulubilgen, Sistem Yayıncılık, stanbul,493s.
• PROCTOR, Tony; (2003), Pazarlama Ara tırmasının Temelleri, Bilim Tek- nik Yayınevi, Çev. clem Er, stanbul,560s.
• REMINGTON, Steve; Julie GUIDRY, Anna BUDDEN, Michael CRA G, ve John R. TANNER; (2000), “When Were the Good Old Days? Revisiting Perceptions of Marketing Students’Prior Preparation”, Journal of Marketing Education, 22(3), ss.188-198.
• SOYER, Ayberk ve Haluk ERKUT; (2008), “Organizasyonlar çin Rekabet Üstünlü ü Modeli Olu turulması”, tüdergisi/d, 7(4), ss. 36-47.
• M EK, Ömer Faruk; (2007), Yapısal E itlik Modellemesine Giri Temel
• lkeler ve LISREL Uygulamaları, Ekinoks E itim Yayıncılık, Anka- ra, 212s.
• TATLID L, Hüseyin; (1992). Uygulamalı Çok De i kenli statistik, Akademi Matbaası, Ankara, 330s.
• ÜLGEN, Hayri ve Kadri M RZE, (2004), letmelerde Stratejik Yönetim, Birinci Basım, Literatür Yayınları, stanbul, 643s.
• WAN, Zi; (2004), Competitive Strategy, Competitive Forces and Business Level Performance in The U.S. Upholstered, Wood Household Furniture Industry, Missisippi State University, Unpublished PhD. Dissertation, U.S.A, 101s.
• YILMAZ, Veysel; (2004), “Consumer Behaviour of Shopping Center Choice”, Social Behavior and Personality, 32(8), ss.783-790.