TÜRKİYE SİNEMASINA ÖZGÜ BİR ÜRETİM TARZI OLARAK BÖLGE İŞLETMECİLIĞİ: ADANA BÖLGESİ İŞLETMECİLİĞİ ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 3, 54 - 74, 29.01.2018

Hakan Erkılıç , Recep Ünal

https://doi.org/10.17680/erciyesakademia.353011

Cited By: 1

Öz

Bu
makalede, Türkiye sinemasının özellikle 1960-1980 arasındaki dönemine egemen olan
bölge işletmeciliği üretim tarzı ve bu dönemde öne çıkan Adana Bölgesi
İşletmeciliği, sinema sektörünün kültürel, politik, kurumsal, endüstriyel
belirleyicilerden biri olarak bağlamsal yaklaşımla (contextual approach)
çözümlenmeye çalışılacaktır. Türkiye sineması 1960’lı yıllarda, 6 işletme
bölgesine ayrılmıştır. Bölge işletmecisi, anlaşmalı olduğu filmlerin kendi
bölgesinde dağıtımını üstlenip, işletmeciliğini yapmıştır. Anadolu’da sinemaya
artan ilgi bölge işletmeciliğini 60’lı yıllarda yapım aşamasında söz sahibi
yapmış, böylece 60’lı yıllarda sinemamızda bölge işletmeciliğine dayanan bir
üretim tarzı oluşmuştur. Bölge işletmeciliğinde, işletmeci verdiği avansla
yapımcıyı yönlendirmiş; yapımcı bono sistemi ile film üretimini sağlarken,
işletmeci de bir sonraki gösterimini garanti altına almıştır. Bölge
işletmecileri, seyirci tepki ve beklentilerini yapımcılara ulaştırmış, konu,
tür, oyuncu seçimlerinde belirleyici olmuşlardır. Bölge işletmecileri avansına
dayalı üretim tarzı, zamanla film sayısında enflasyona neden olmuş, klişeler,
şablonlar oluşmuş, kaliteden ödün verilmeye başlanmıştır. 1960- 1980 yılları
arasında Türkiye’ye özgü bu film üretim tarzında belirleyici olan bölgelerden
biri Adana Bölge İşletmeciliği’dir. Adana bölgesi işletmeciliği 21 ili kapsayan
en büyük bölgedir ve İstanbul’daki yapımcılar üzerinde büyük bir etkisi
olmuştur. Makalede, Bölge İşletmeciliğinin film üretimindeki yeri, filmlerin
öykü yapıları, tür ve yıldız olgusu gibi etmenler üzerindeki belirleyiciliği
Adana Bölgesi İşletmeciliği bağlamında tartışılacaktır. Yöntem olarak bağlamsal
yaklaşımın yanı sıra sözlü tarih ve arşiv taraması yapılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Sinemada üretim tarzı, bölge işletmeciliği, Adana Bölge İşletmeciliği, Güney Film Postası

REGIONAL MANAGEMENT AS A SPECIFIC MODE OF PRODUCTION IN TURKEY’S CINEMA: AN EXAMINATION EVALUATION OF ADANA REGIONAL MANAGEMENT

Öz

In
this study, the mode of production of the regional management, which dominated
the Turkish cinema in the period between 1960 and 1980, and the Adana Region
Management which is prominent in this period will be tried to be analyzed with
a contextual approach as one of the cultural, political, institutional and
industrial determinants of the cinema sector. In the 1960s, the Turkish cinema was
divided into 6 business districts. The Regional Manager has undertaken the
distribution of the films for which it has agreed upon in its territory.
Increasing interest in cinema in Anatolia has made the regional management a
key determinant of 60’s productions.

In
the region management, the operator affected the producer with the advance
given; while the producer provided the production of the film with the bond
system, the operator also ensured the next movie. Reactions and expectations of
the audiences have been delivered to the producer by the regional managers, and
they have been decisive in the selection of subject, genre and actors. The mode
of production based on the advance of the regional managers caused inflation in
the number of films over time, and the stereotypes and templates were formed
and concessions started to be made. Adana Regional Management is one of the
determining regions in this mode of film productione which is unique to Turkey
between 1960-1980. Adana region operation is the biggest region covering 21
provinces and it has been a big influence producers in Istanbul. In addition to
the contextual approach, oral history and archive scanning will be used in this
study. 

Anahtar Kelimeler

The mode of production in cinema, the regional management, Adana Regional Management, Güney Film Postası

Kaynakça

• Abisel, N. (1994), Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara:İmge.
• Acevit, F. (2006). Bir Zamanlar. Adana: Şafak Yayınevi.
• Aktan, O. (1996). Türk İşadamı ve İşletmesi (Adana’da Pamuğa Dayalı Sanayi ve Ticaret İşletmelerinde Sosyo-Kültürel Etkiler). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Atam, Z.vd. (2002). Shaji Karun’la Filmleri ve Hindistan Sineması Üzerine. Yeni Sinema, 11.
• Bligh, W. (2009) Alternative Film Production. Ejournalist, 9(1):18-29.
• Bordwell, D. vd. (1985). The Classical Hollywood Cinema Film Style & Mode of Production. London: Routledge.
• Bozis, Y. ve Barokas, Y.(1971). Türkiye’de Sinema Düzeni- 1 Yeşilçam. Genç Sinema, 15:2-7.
• Çağdaş Sinema Dergisi. (1974). Türk Sineması Raporu.
• Çoş, N, (1969). Türkiye’de Sinemaların Dağılışı, As Akademik Sinema, 2:19-26.
• Dorsay, A. vd. (1973).Senaryo Yazarı Bülent Oran’la Konuşma. Yedinci Sanat, 3:15-26.
• Dorsay, A.vd. (1973).Yapımcı Hürrem Erman’la Konuşma. Yedinci Sanat, 26:22-37
• Dyer, R. (1998). Stars. London: BFI.
• Erkılıç, H. (2003). Türk Sinemasının Ekonomik Yapısı ve Bu Yapının Sinemamıza Etkileri. (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi). Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erkılıç, H. (2008). Sinema Politikaları Çerçevesinde Filmlere Sağlanan Devlet Desteği. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 33:57-71.
• Gençer, O.(2000). Penbeden Pamuğa. E. Artun ve M. S.Koz (Der.), Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne: Adana Köprü Başı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Nadirler, C. N.(2008). Anılarla Adana, Adana, Altın Koza Yayınları.
• Gökmen, S. (1973). Bugünkü Türk Sineması. İstanbul:Fetih Yayınevi.
• Gökmen, E. ve Gür, H. (2017). Yazlik Açik Hava Sinemalari: Sinema Mekanlarinin Sosyal Bir Alan Olarak İşlevleri. Erciyes İletişim Dergisi academia, 5:2: 2-18.
• Keskiner, A. (2003). Yine mi Çiçek. İstanbul:Can.
• Kılıç Hristidis, Ş. (2007). Sinemada Ulusal Tavır Halit Refiğ Kitabı. İstanbul:İş Bankası Kültür Yayınları
• Kırel, S. (2005). Yeşilçam Öykü Sineması. İstanbul:Babil
• Kırel, S. (2010). Kültürel Çalışmalar ve Sinema. İstanbul:Kırmızkedi.
• Kutlar, O. (1968). Ulusal Türk Sineması için Çıkış Yolları Üzerine Soruşturma. Ant Dergisi, 80:14
• Liman, A. S. (2014). Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923-1980). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 47:97-124.
• Marks, K. ve Engels, F. (2016). Sanat ve Edebiyat Üzerine (M.Belge Çev.). İstanbul:Birikim
• Maalouf, A. (1996). Doğunun Limanları, (S. Özen Çev.). İstanbul:YKY
• Manaco, J. (2002). Bir Film Nasıl Okunur?, İstanbul: Oğlak.
• Okan, T. (1966). Türk Sinemasının Ekonomik Durumu. Yeni Sinema, 3:25-30.
• Okan, T. (1968). Türk Sinemasının Ekonomik Sorunları. Yeni Sinema, 17:14-17.
• Öcal, Y. (2008). Yalçın Öcal’ın Adana’sı. Adana:Altın Koza Yayınları.
• Öğünç, P. (haz.) (2006). Jet Rejisör Çetin İnanç. İstanbul:Roll
• Öngören, M. T. (1986), Türk Sineması. www.mulkiye.org.tr/docscars_soyCARSAMBA8687_3 / 23.12.2009
• Özgentürk, A. (2006). Yılmaz Güney ve Adana. B. Çelik (Der.), Adana’ya Kar Yağmış, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özgüç, A. (1965). Altına Hücum ya da Türk Sinemasında Enflasyon. Sinema 65, 10:3-7
• Özön, N. (1968a). Türk Sineması Kronolojisi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özön, N. (1968b). Türk sinemasına Toplu Bakış. Türk Dili Dergisi Sinema Özel Sayısı, 196:267- 291.
• Öztürk, S.(2013). Türkiye’de Sinema Mekânlarını Sözlü Tarih Üzerinden Anlamak. Milli Folklor, 25: 98:19-31.
• Kıraç, R. (2008). Hürrem Erman. İstanbul:Can.
• Köse, R. ve Albayrak, M. (yay.haz.) (2015). Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Gösteri Sanatları. İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Presad, M. (2000). Ideology of The Hindi Film. New York: Oxford Unversity Press.
• Refiğ, H. (1971). Ulusal Sinema Kavgası. İstanbul: Hareket.
• Sarıkartal, Ç. (2002). Kısılan Beden Kısılan Ses. Toplum ve Bilim, 94..
• Scognamillo, G. (2003).Türk Sinema Tarihi. İstanbul:Kabalcı Yayınevi.
• Sonok, H. (2017). Yılmaz Güney’in mirası neydi? – 2. Erişim: 03 Ekim 2017. http://www. antraktsinema.com/makale.php?id=407
• Şoray, T. (2012). Sinema ve Ben. İstanbul:NTV
• Tekerek, N.(1997). Cumhuriyet Dönemi’nde Adana’da Batı Tarzı Tiyatro Yaşamı (1923-1990). Ankara:Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tekerek, N.(2006), Adana’nın Eğlence Dünyasından; Seyhan Saz’dan Cafe-Barlara. B. Çelik (Der.), Adana’ya Kar Yağmış. İstanbul:İletişim Yayınları.
• Tekerek, N. (2009). Hayallerim, Yıldızlar ve Bereketli Topraklarda Sinema, Erişim: 06 Aralık 2009. http://www.sehirtiyatrolari.com/nurhan-tekerek-051226-adana-sinemalari.htm
• Türk, İ. (2001). Halit Refiğ Düşlerden Düşüncelere Söyleşiler. İstanbul:Kabalcı.
• Türk, İ. (2004). Senaryo Bülent Oran. İstanbul: Dergah yayınları.
• Uygur, H. (2000). Cumhuriyet’i Anlatan Adana Fotoğrafları. E. Artun ve M. S.Koz (Der.), Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne: Adana Köprü Başı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ün, M. (2012). Futbolcudan Yönetmen. İstanbul:Horizon International
• Yaygın, C.(2000). Adana’da Bir Kültür Sanat Işığı: “Altın Koza”.Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne: Adana Köprü Başı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bouvier-Ajam, M., vd. (1988). Ekonomi Sözlüğü. (B. Aren, & İ. Yaşar, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları Film İşletmeleri (1982). Film Market, 12:5.
• Sözlü Kaynaklar
• Abdullah Ogan, Kişisel Görüşme (Mart 2009)
• Arif Keskiner, Kişisel görüşme (Kasım 2017
• Atillan Ünalan, Kişisel görüşme (Ekim 2017)
• Fevzi Acevit, Kişisel Görüşme (Mart 2009)
• Hasan Kılın, Kişisel Görüşme (Nisan 2009)
• İrfan Atasoy, Kişisel görüşme (Kasım 2017
• Necip Köni, Kişisel Görüşme (Mart 2009)
• Nurettin Çelmeoğlu, Kişisel Görüşme (Nisan 2009)
• Osman Kaya, Kişisel Görüşme (Nisan 2009)
• Yalçın İstanbulluoğlu, Kişisel Görüşme (Mart 2009)
• Yılgör Ener, Kişisel Görüşme (Mart 2009)
• Belge ve Fotoğraf Arşivi
• Altın Koza Arşivi
• İrfan Atasoy
• Nurettin Çelmeoğlu
• Mehmet Baltacı
• Selahattin Kılın