Tarihi Çarşılardaki Tüketim Ritüelleri: Eski Ve Yeni İşleyişin Sentezi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 979 - 1003, 22.07.2022

Ayşe Yavuz Ahmet Tarhan

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1075628

Öz

İnsanın yaradılışı ile başlayan ve insanlığın gelişimi ile değişime uğrayan tüketim, ilkel temelde sadece fizyolojik ihtiyaçların giderilmesinden ibaretken zamanla psikolojik, sosyal ve duyusal özellikler kazanmıştır. Kişinin doğup büyüdüğü aile ve toplumun kültürel özellikleri, dini ve mitolojik inançlar, kişisel tercih ve karakter yapısı tüketim eyleminin zamanla karmaşık ve çok yönlü bir yapıya dönüşmesine zemin hazırlamıştır. Tüketim toplumunun ortaya çıkışı, kitle iletişim araçlarının gelişimi, geleneksel kültürden popüler kültüre doğru olan geçiş, toplumların tüketim alışkanlıklarının değişmesine neden olmuştur.
Bireylerin tüketim alışkanlıklarında meydana gelen bu değişimin tarihi çarşıları nasıl etkilediğini tespit etmek, eski ve yeni tüketim ritüelleri arasındaki temel farkları incelemek için yürütülen çalışma kapsamında günümüzde hala işlerliğini koruyan tarihi çarşılara güzel bir örnek olan Konya Bedesten Çarşısı’ndaki esnaflar ile görüşme yapılmıştır. Çarşıda eskiden yürütülen birtakım ritüellerin neler olduğu, hala devam edip etmediği, müşterilerinin eski ve şu andaki tüketim alışkanlıkları arasındaki değişimler ve bu olguların ticari hayata etkisi üzerine bilgiler toplanmıştır. Görüşmeler sonucu Konya Bedesten Çarşısı’nın, oldukça köklü bir kültüre sahip olduğu, ticari fonksiyonunun yanında sosyal ve kültürel değerlerin bir aktarıcısı haline geldiği tespit edilmiştir. Burada faaliyet gösteren esnafların, bir yandan gelenekleri yaşatma çabasındayken diğer yandan yeniliklere ayak uydurmaya çalışması, geleneksel çarşı kültürünü bir süre daha kuşaktan kuşağa aktarma gayretinde olduklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Konya, Tüketim Ritüelleri, Tarihi Çarşılar, Tüketim

Destekleyen Kurum

Bu araştırma herhangi bir kurum veya kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

Consumption Rituals In Historical Bazaars: Synthesis Of The Old And New Working

Öz

Consumption, which started with the creation of man and changed with the development of humanity, consisted of only the satisfaction of physiological needs on the primitive basis, but over time gained psychological and sensory characteristics. The emergence of the consumer society, the development of the mass media, the transition from traditional culture to popular culture have caused the consumption habits of societies to change.
Within the scope of the study carried out to determine how the change in consumption habits affected the historical bazaars, interviews were held with the tradesmen of Konya Bedesten Bazaar. As a result of the interviews, it has been determined that Bedesten Bazaar has a deep-rooted culture and has become a transmitter of social and cultural values besides its commercial function. The tradesmen operating here, while trying to keep the traditions alive on the one hand, try to keep up with the innovations on the other, show that they are trying to transfer the traditional bazaar culture from generation to generation for a while.

Anahtar Kelimeler

Consumption Rituals, Historical Bazaars, Consumption, Konya

Kaynakça

• Akdağ, M. (1949). Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti. Belleten, 13(51), 497-564.
• Akgün, H. G. (2005). 16. Y.Y. Osmanlı Kenti İstanbul’da Kent İçi Konumlarına Göre Mimar Sinan’ın Külliye Gruplarında Yer Seçimi Etmenlerinin Tespiti ve Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Isparta süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Arel, H. Ş., & Atalan , Ö. (2016). 15. ve 16. Yüzyıllara Ait Osmanlı Han Yapılarının Mekânsal Analizi. Turkish Studies (Elektronik), 11(2), 217-228.
• Aslanapa, O. (1963). Orta Çağın En Eski İlim ve Kültür Müesseseleri. Türk Kültürü(12), 34-42.
• Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları .
• Bağbancı , Ö. K. (2008). Formation of Historical Commercial Centre in Bursa, The First Capital City of Ottoman Empire. World Applied Sciences Journal, 4(3), 343-348.
• Bakır , U., & Çelik , M. (2013, Ocak 9). Tüketim Toplumuna Eleştirel Bir Yaklaşım: Kültür Bozumu ve Yıkıcı Reklamlar. Selçuk İletişim Dergisi, 7(4), s. 46-63.
• Bartholt, V. V. (1963). İslam Medeniyeti Tarihi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları .
• Baudrillard, J. (1997). Tüketim Toplumu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları .
• Baudrillard, J. (2014). Nesneler Sistemi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bayram , S. (1995). Havâss-ı Refî'a Mahkemesi 345 Nolu Kadı Siciline Göre 1803-1813 Tarihlerinde Eyyüb Kazasının Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayram, M. (1991). Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu. Konya: Damla Matbaacılık.
• Bocock, R. (2005). Tüketim . Ankara : Dost Kitabevi Yayınları .
• Bozdoğan, E. (2002). Kullanıcı Gereksinimlerinde Yaşanan Değişimin Alışveriş Merkezi Tasarımına Etkileri, . Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü .
• Can, Y. (1995). İslâm Şehirlerinin Fiziki Yapısı. Ankara : Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları .
• Ceylan, K. (2013). Ahilik: Türk İslam Medeniyetinde Dünyevi ve Uhrevi Sistem. Ankara : Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kültür Yayınları .
• Cohen , A. P. (1999). Topluluğun Simgesel Kuruluşu. Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• Connerton , P. (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar? İstanbul: Ayrıntı Yayınları .
• Çadırcı , M. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri'nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Ankara : Türk Tarih Kurumu.
• Çağatay , N. (2018). Osmanlı Devletin Esnaf ve Gediklerin Hukuki Esasları, Gelişimi ve İlgası. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(2), 47-76.
• Çınar , R., & Çubukçu , İ. (2009, Nisan 20). Tüketim Toplumunun Şekillenmesi ve Tüketici Davranışları: Karşılaştırmalı Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), s. 277-300.
• Ekinci, Y. (1990). Ahili k ve Meslek Eğitimi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları .
• Erdoğan , İ. (2005). İletişimi Anlamak . Ankara : Erk Yayınları .
• Ergenç, Ö. (1978). Osmanlı Şehrinde Esnâf Örgütlerinin Fizik Yapıya Etkileri. Uluslararası Türkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi Tebliğleri , (s. 103-109). Ankara.
• Featherstone , M. (2013). Postmodernizm Ve Tüketim Kültürü. İstanbul : Ayrıntı Yayınları . Fiske, J. (2014). İletişim Çalışmalarına Giriş . Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Giddens, A. (1994). Living in a Post-Traditional Society. B. Ulriche , G. Anthony, & L. Scott içinde, Reflexive Modernazition (s. 56-109). Polity Press.
• Gülerman , A. (1993). Taştekil, Sevda, Ah i Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri. Ankara : Kültür Bakanlığı Yayınları .
• Gürata , M. (1975). Unutulan Adetlerimiz ve Loncalar. Ankara : Tisa Matbaacılık.
• Güzey , A. R. (2010). Yeni Ve Yakın Çağlarda Kastamonu’daki Cami-Mescid ve Medreseler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 2(18), 675-688.
• Halaçoğlu, Y. (1998). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Ankara : Türk Tarih Kurumu Yayınları .
• Karaman, K. (2010, Haziran 1). Ritüellerin Toplumsal Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2010(21), s. 227-236.
• Kuban , D. (1968). Anadolu-Türk Şehri, Gelişmesi, Sosyal ve Fiziki Özellikleri Üzerine Bazı Gözlemler. Vakıflar Dergisi(7), 53-73.
• Lindstrom , M. (2014). Buyology: Satın Almaya Dair Bildiğimiz Her Şey Neden Yanlış? İstanbul: Optimist Yayınları. Mengü, S. (2005, 21 21). Tüketimle Edinilen Yanılsanmış Seçkinlik. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 21(21), 155-160.
• Mora , N. (2011). Kültürlerarası İletişim Bağlamında İnsana Dair Duygular ve Ritüeller. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Odabaşı, Y. (2013). Tüketim Kültürü, Yetinen Toplumun Tüketen Topluma Dönüşümü . İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Öndoğan Gedikçi, A. (2016). Tarihi Çarşılardaki Tüketim Ritüelleri: Konya Bedesteni. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(36), 5-9.
• Öztürk, M. (2013, Eylül 1). Kapitalizmin Arzu Üzerinden Üretimi Ya Da Arzunun Nesnelleş(tiril)mesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(44), s. 151-180.
• Papatya, N., & Özdemir , Ş. (2012). Hazcı Tükerim Davranışları ve Televizyon Programlarını İzleme Davranışları Arasındaki İlişki: Süleyman Demirel Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Atatür Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(3), 161-183.
• Peacock, J. L. (1979). Notes on a Theory of the Social Evolution of Ritual. L. Honko içinde, Science of Religion Studies in Methodology (s. 390-401). Paris, New York.
• Şahin, İ. (2008). Göçmen Kadınların Dini Ritüellere Katılımı: Amersfoort (Hollanda) ve Boğazlıyan Örneğinde Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tabakoğlu , A. v. (1995). İstanbul ahkâm defterleri : İstanbul ticaret tarihi 1 (1742-1779). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Merkezi.
• Tabakoğlu, A. (1985). Gerileme Devrine Girerken Osmanlı Maliyesi. İstanbul: Dergah Yayınları .
• Tarhan , A. (2005). Bir Hayat Tarzı Olarak Tüketim: Çarşıdan Mağazaya Bir Değişimin Anatomisi. (H. Karpuz, & O. Eravşar)Yeni İpek Yolu Konya Ticaret Odası Dergisi, (8), 63-78.
• Türkdoğan , O. (1981). Türkiye'nin Sanayileşmesi. Ankara : Töre-Devlet Yayınları .
• Uluçay , M. Ç. (1942). XVII. Yüzyılda Manisa’da Ziraat, Ticaret ve Esnaf Teşkilâtı. İstanbul: Ticaret ve Esnaf Teşkilatı.
• Üstün , B., & Tutal , O. (2008). Tüketim Alışkanlıklarındaki Değişmeler ve Bu Değişimlerin Alışveriş Mekânlarına Etkisinin Eskişehir Örneğinde İrdelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimer Dergisi, 2(8), 259-282.
• Warner , S. R. (1997). Religion, Boundaries, and Bridges. Socioloy of Religion, 3(58), s. 2017-236.
• Yanıklar , C. (2006). Tüketimin Sosyolojisi. İstanbul: Birey Yayıncılık .
• Yazıcıoğlu , Y., & Erdoğan , S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara : Detay Yayıncılık.