İstanbul Müzakereleri Haberlerinin Eleştirel Söylem Çözümlemesi: Rusya-Ukrayna Savaşı

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 761 - 786, 30.07.2024

Elif Pınar Kılınç

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1465790

Öz

Konusu, 29 Mart 2022 tarihinde İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı’nda Türkiye arabuluculuğunda gerçekleşen yüz yüze görüşmelerin Türk medyasına yansıması olan makalenin problemi, medyanın sahiplik yapısına göre işleyen ideolojik bir yapı olduğu varsayımından hareketle, bu yapının haberlerin söylemini nasıl etkilediği sorusudur. Makalenin amacı, Rusya ve Ukrayna Savaşı ile ilgili bir ateşkes sağlanması adına harekete geçen Türkiye’nin bu rolünün farklı sahiplik yapılarına ve ideolojik konumlara sahip Türk gazetelerinde nasıl sunulduğunu ortaya koymaktır. Bu kapsamda, Türkiye arabuluculuğunda gerçekleştirilen İstanbul’daki müzakerelerin, farklı sahiplik yapıları ve ideolojileri göz ününe alınarak seçilen Sabah, Sözcü ve Birgün gazetelerine nasıl yansıdığı ve haberleştirildiği eleştirel söylem çözümlemesi yöntemiyle incelenmektedir. İncelenen haberler, müzakere tarihi ile sonraki gün olan 29 ve 30 Mart 2022 tarihlerini kapsamaktadır ve gazetelerin internet sayfasında yayınlanmaktadır. Aynı olayın, medya araçlarının sahiplik yapıları temelinde şekillenen özelliklerine, ideolojik konumlarına, güç ilişkileriyle olan temas düzeylerine göre farklı şekillerde aktarıldığı ve bunun, ideolojinin inşa edildiği dilsel bir yapı olarak haber söyleminde işlevsel olduğu, çalışmanın en önemli bulgusudur.

Anahtar Kelimeler

Rusya-Ukrayna Savaşı, İstanbul Müzakereleri, Haber, İdeoloji, Eleştirel Söylem Çözümlemesi.

The Critical Discourse Analysis of The News of The İstanbul Negotiations: The Russia-Ukraine War

Öz

The topic of this article is the reflection of the face-to-face negotiations that took place in Istanbul's Dolmabahçe Palace on March 29, 2022 under the mediation of Turkey in the Turkish media; the problem of this article is the question of how this structure affects the discourse of the news, based on the assumption that the media is an ideological structure that operates according to the ownership structure. The aim of the article is to reveal how Turkey's role in the relevant negotiations is presented in Turkish newspapers with different ownership structures and ideological positions. For this purpose, Sabah, Sözcü and Birgün newspapers, which are shaped on the basis of different ownership structures and ideologies, were selected and critical discourse analysis was used. The news items analyzed cover the date of the negotiations and the following day and are published on the websites of the newspapers. The most important finding of the study is that the same event is covered in different ways according to the characteristics of the media vehicles shaped on the basis of their ownership structures, their ideological positions and their level of contact with power relations, and that this is functional in news discourse as a linguistic structure in which ideology is constructed.

Anahtar Kelimeler

Russia-Ukranie War, İstanbul Negotiations, News, Ideology, Critical Discourse Analysis.

Kaynakça

• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (A. Tümertekin, Çev.). İthaki.
• Atabek, Ü. (2007). Söylem Çözümlemesi. İçinde G. Şendur Atabek & Ü. Atabek (Ed.), Medya Metinlerini Çözümlemek -İçerik, Göstergebilim ve Söylem Çözümleme Yöntemleri. Siyasal Kitabevi.
• Birgün Gazetesi. (2022a). Dolmabahçe’de müzakere sona erdi. Rus ve Ukrayna heyetlerinden açıklama.
• Birgün Gazetesi. (2022b). Ukraynalı Podolyak içki fonlu Haluk Bayraktar paylaşımını sildi. https://www.birgun.net/haber/ukraynali-podolyak-icki-fonlu-haluk-bayraktar-paylasimini-sildi-382230. 2022, Erişim Tarihi: 16.09.2023.
• Cook, S. A. (2022). Ukraine’s War Is Erdogan’s Opportunity. https://foreignpolicy.com/2022/03/29/ukraine-war-erdogan-peace-negotiation-ceasefire/
• Curran, J., Gurevitch, M., & Woollacott, J. (1989). İletişim Araçları Üzerine Çalışma: Kuramsal Yaklaşımlar (M. Özbek, Çev.). Anakara Basın Yayın Yükseokulu, 229-253.
• Delanoë, I. (2022, Eylül). Ukraine war: A new security order in Europe. https://mondediplo.com/2022/09/07donbass
• Dursun, Ç. (2001). TV Haberlerinde İdeoloji. İmge Kitabevi.
• Dursun, Ç. (2004). Haberde Gerçekliğin İnşa Edilmesi Ne Demektir? İçinde Ç. Dursun (Ed.), Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi (ss. 37-65). Elips Kitap.
• Fairclough, N. (2003). Söylemin Diyalaektiği. İçinde B. Çoban & Z. Özarslan (Ed.), & B. Çoban (Çev.), Söylem ve İdeoloji- Mitodoloji Din İdeoloji (ss. 173-184). Su Yayınları.
• Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalrına Giriş (S. İrvan, Çev.). Bilim Sanat Yayınları.
• France24.com. (2022, Eylül 22). Erdogan emerges a key mediator in Ukraine war. https://www.france24.com/en/live-news/20220922-erdogan-emerges-a-key-mediator-in-ukraine-war
• Ilgın, L. (2003). Söylem ve İdeoloji. İçinde B. Çoban & Z. Özarslan (Ed.), Söylem ve İdeoloji- Mitodoloji Din İdeoloji (ss. 285-298). Su Yayınları.
• İnal, M. A. (1996). Haberi Okumak. Temuçin Yayınları.
• Kocaman, A. (2003). Dilbilim Söylemi. İçinde A. Kocaman (Ed.), Söylem Üzerine (ss. 1-11). Metu Press.
• Marx, K., & Engels, F. (1996). Seçme Mektuplar (A. Bilgi, Çev.). Evrensel Basım ve Yayın.
• Osterlund, P. B. (2022). Turkey, a mediator in Ukraine, mends its own ties with neighbours. https://www.aljazeera.com/news/2022/3/30/turkey-a-mediator-in-ukraine-mends-its-own-ties-with-neighbours
• Özer, Ö. (2008). İdeolojik Atmosferin Kapsama Alanı: Bozüyük Olaylarının Ortadoğu ve Ülkede Özgür Gündem Gazetelerinde Sunumu Örneğinde Haber Söyleminde Yapılan İdeolojik Üretime İlişkin Yeni Bir Çözümleme. İçinde E. Dağtaş (Ed.), Türkiye’de Sivil İtaatsizlik Toplumsal Hareketler ve Basın (ss. 377-432). Ütopya.
• Özer, Ö. (2009). Eleştirel Haber Çözümlemeleri. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Özer, Ö. (2011). Haber Söylem İdeoloji-Eleştirel Haber Çözümlemeleri. Literatürk.
• Özer, Ö. (2018). Gökyüzüne Çığlık Öncülerden Eleştirel Söylem Yaklaşımları ve Özgün Çözümlemeler. Literatürk.
• Sabah Gazetesi. (2022a). Dünyanın gözü Türkiye’de! Başkan Erdoğan’ın barış mesajı manşetleri süsledi: Haftanın şahsiyeti Erdoğan. https://www.sabah.com.tr/dunya/dunyanin-gozu-turkiyede-baskan-erdoganin-baris-mesaji-mansetleri-susledi-5929174. 2022, Erişim Tarihi: 16.09.2023.
• Sabah Gazetesi. (2022b). Hollanda basınından Türkiye’ye övgü dolu sözler: Başkan Erdoğan’a Nobel Barış Ödülü verilebilir. https://www.sabah.com.tr/dunya/hollandadan-turkiyeye-ovgu-dolu-sozler-baskan-erdogana-nobel-baris-odulu-verilebilir-5931788. 2022 Erişim Tarihi: 16.09.2023.
• Sancar, S. (1997). İdeolojinin Serüveni- Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme. İmge Kitabevi.
• Shoemaker, P., & Reese, S. D. (2014). İdeolojinin Medya İçeriği Üzerindeki Etkisi. İçinde S. İrvan (Ed. & Çev.), Medya Kültür Siyaset (ss. 97-132). Pharmakon Yayınevi.
• Smith, P. (2007). Kültürel Kuram (S. Güzelsarı & İ. Gündoğdu, Çev.). Babil Yayınları.
• Sözcü Gazetesi. (2022a). Alman gazeteden Türkiye’deki müzakerelerle ilgili dikkat çeken analiz: “Erdoğan kesinlikle bir barış meleği değil! https://www.sozcu.com.tr/2022/dunya/alman-gazeteden-turkiyedeki-muzakerelerle-ilgili-dikkat-ceken-analiz-erdogan-kesinlikle-bir-baris-melegi-degil-7040165/. 2022, Erişim Tarihi: 16.09.2023.
• Sözcü Gazetesi. (2022b). Rusya-Ukrayna savaşı: Rus ordusunun Kiev’deki hamlesi taktikmiş. https://www.sozcu.com.tr/2022/dunya/rusya-ukrayna-savasi-rus-ordusunun-kievdeki-hamlesi-taktikmis-7042317/. 2022, Erişim Tarihi: 16.09.2023.
• Sözen, E. (1999). Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite. Paradigma.
• Stevenson, N. (2008). Medya Kültürleri: Sosyal Teori ve Kitle İletişimi (G. Orhon & B. E. Aksoy, Çev.). Ütopya.
• theguardian.com. (2022). The world is waiting for good news: Russia-Ukraine peace talks press on in Turkey. https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/the-world-is-waiting-for-good-news-russia-ukraine-peace-talks-press-on-in-turkey
• Van Dijk, T. A. (1994). Söylemin Yapıları ve İktidarın Yapıları. İçinde M. Küçük (Çev.), Medya, İktidar, İdeoloji (ss. 271-312). Ark Yayınevi.
• Van Dijk, T. A. (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. İçinde B. Çoban & Z. Özarslan (Ed.), & N. Ateş (Çev.), Söylem ve İdeoloji- Mitodoloji, Din, İdeoloji (ss. 14-109). Su Yayınları.
• Wallerstein, I. (2016). Tarihsel Kapitalizm (N. Alpay, Çev.). Metis.
• washingtonpost.com. (t.y.). Washington Post, Ukraine-Russia talks stir optimism but, West urges caution. https://www.washingtonpost.com/national-security/2022/03/29/ukraine-russia-turkey-negotiations/