Şiirle Gerçeklik Arasına Sıkışmış Bir Şair: Nîmâ Yûşic

Yıl 2021, Sayı: 80, 67 - 88, 21.06.2021

Yeşim Işık Bağrıaçık

https://doi.org/10.32704/erdem.948846

Öz

Modern İran şiirinin kurucusu olan Nîmâ Yûşic, şiirinin oluşum
aşamasında birçok eleştiriye maruz kalmıştır. Buna rağmen doğru
bulduğu şiir anlayışını şekillendirmekte tereddüt etmemiş, hayatı
boyunca bu uğurda mücadele etmiştir. Kendisine karşı sergilenen
olumsuz tavırlar onun içine kapalı karamsar bir havaya bürünmesinde
etkili olmuştur. İnsanlardan uzakta köy hayatında huzuru bulan Nîmâ
Yûşic, çocukluk anılarına sığınmıştır.
Nîmâ Yûşic, şairliğinin ilk yıllarında romantik şiire meyletmiştir.
Onun ilk şiir deneyimlerini yayımladığı Rıza Şah Dönemi’nde, İran
edebiyatında romantizm akımına ilgi olduğu görülmektedir. Burada
kastedilen romantizm tam olarak batılı anlamda bir romantizm
değil, Nîmâ Yûşic ile başlayan ve tarihi süreç içerisinde şekillenen bir
romantik anlayıştır. 1921 yılında darbe ile gücü ele geçiren ve bütün
muhalif sesleri susturan Rıza Han, 1925’te askeri rejimle yönetime
el koymuştur. Bu dönemde yayın organları, gözetim altına alındığı
için hükümete ve ülkenin durumuna ilişkin her türlü eleştiri ve ima
kısıtlanmıştır. Meşrutiyet inkılabından sonra en gelişmiş tarz olan
siyasi şiir silikleşmiştir. Böylece Nîmâ Yûşic’in Fransız romantiklerinin
etkisiyle şekil verdiği İran romantik şiiri kendine özgü bir hal
almıştır. Nîmâ’nın romantik şiirlerinde görülen eğilimleri, toplumsal
sorunlardan ötürü ümitsizliğe kapılma, içine kapanma, yalnızlığa ve
tabiata sığınma, dönemin diğer şairlerinde de görmek mümkündür.
Özellikle şairin ruhsal ve düşünsel boyutuyla örtüşen bu özellikler
“Efsane” adlı şiirinde gün yüzüne çıkmıştır. “Efsane” âdeta bu dönemde
romantik şairlerin manifestosu mahiyetindedir.
1941 yılından itibaren Nîmâ Yûşic, romantik şiiri bir tarafa bırakarak
toplumsal ve siyasi içerikli şiirlere yönelmiştir. O bu şiirlerinde sembolik
bir dil kullanmıştır. Sembolik şiire geçiş aşamasında Nîmâ, önce klasik
İran şiirlerinde nasihat içerikli, ahlaki mesajlar veren, kinayeli bir
anlatımın olduğu şiirlere öykünmüştür. 1940’lı yıllarda yazdığı bu şiirler
genellikle fabl türündedir. Daha sonra oluşturduğu sembolik şiirlerinde
dolaylı bir anlatımla toplumun gerçeklerini ifade etmeye çalışmıştır.
Hikâyemsi bir boyuta sahip sembolik şiirlerinde doğrudan eleştirel bir
dil kullanmayan şair, toplumsal ve siyasi olayların sonucunda oluşan
ortamları tasvir ederek var olan durumu ortaya koymuştur. Bu şekilde
İran edebiyatında toplumsal meselelerde sembolik bir dil kullanılması
Nîmâ’nın şiiriyle başlamıştır. Nîmâ Fransız sembolik şiirinin etkisi
altında, hayvanların farklı özelliklerinden faydalanarak onları insanın
şahsiyetini ve ruhi durumunu ifade edecek, farklı özelliklerini şiirlerine
yansıtmıştır. Halkın çektiği sıkıntıları dert edinen Nîmâ, şiirlerinde
onların fakirliklerini, mahrumiyetlerini ve uğradıkları haksızlıkları
dile getirmiştir. Gerçek şiirin yaşadığı toplumu yansıtması gerektiğini
düşünen şair, şiirleriyle halkta bir farkındalık yaratmayı istemiştir.

Anahtar Kelimeler

Nîmâ Yûşic, modern şiir, romantik şiir, sembolik şiir, siyasi-toplumsal içerikli şiir

A Poet Confined Between Poetry And Reality: Nima Yushij

Öz

The founder of modern Persian poetry, Nima Yushij has been subjected to criticism during the formation of his poem. However, he did not hesitate to shape his sense of poetry and fought for that for the rest of his life. The negative attitudes towards him caused him to be introvert and in pessimistic mood. Nima Yushij, who found peace in the village life, away from people, nestled in his childhood memories.

In his early periods, Nima Yushij was in tendency of romance poetry. During the reign of Reza Shah, when Nima Yushij published his first poems, there seems to have been an interest in the romanticism movement in Iranian literature. The romanticism that is meant here is not exactly a romanticism in the Western sense, but a romantic understanding that begins with Nima Yushij and takes shape in the historical process. Reza Khan, who seized power with a coup in 1921 and silenced all dissident voices, confiscated the administration with the military regime in 1925. During this period, all kinds of criticism and insinuations about the government and the state of the country were restricted, as the publications were under surveillance. After the constitutional revolution, political poetry, the most developed style, became indistinct. Thus, Iranian romantic poetry, which Nima Yushij shaped under the influence of French romantics, became idiocratical. It is possible to see the trends seen in Nima’s romantic poems, such as despair due to social problems, introversion, taking shelter in solitude and nature, as well as in other poets of the period. In particular, these features, which coincide with the spiritual and intellectual dimension of the poet, appeared in his poem “Efsane”. The “Efsane” is almost the manifesto of Romantic poets during this period.

Nima Yushij has placed his romantic poetry on one side in 1941 and moved towards social and political poems. He used a symbolic language in these poems. At the stage of transition to symbolic poetry, Nima imitated the poems in classical Iranian poetry, where there was a suggestive narrative that provided sermon, moral and allusive messages. These poems, which he wrote in the 1940s, are often in the fable type. Later, he tried to express the realities of society with an indirect narrative in his symbolic poems. The poet, who did not use direct critical language in his symbolic poems with a story-like dimension, revealed the existing situation by depicting the environments formed as a result of social and political events. In this way, the use of symbolic language in social issues in Iranian literature began with Nima’s poetry. Under the influence of French symbolic poetry, Nima took advantage of the different characteristics of admirers to reflect their different characteristics in his poems, which would express the personality and spiritual state of man. In his poems, Nima, who worries about the troubles of the people, expressed their poverty, deprivation, and injustice they suffered. The poet, who thought that real poetry should reflect the society, wanted to create awareness in the public with his poems.

Anahtar Kelimeler

Nima Yushij, contemporary poetry, romantic poetry, political- social poetry, symbolic poetry

Kaynakça

• Abbâs Âbâd, Yusuf Ali (hş. 1390) Caryanşinasi-i Şi‘r-i Muʿasır, Tahran: İntişarat-ı Hermes.
• Âjend, Yakub (hş. 1363), Edebiyat-i Novin-i İran, Tahran: İntişarat-ı Emir Kebir.
• Âryenpûr, Yahya (hş. 1387). Ez Sabâ ta Nîmâ, C.2, Tahran: İntişarat-ı Zevvar.
• Balcı, Musa (2018). Filoloji Alanında Yeni Yaklaşımlar, (Şiir Ve Mitoloji Bağlamında Feridüddîn-i Attâr Ve Nîmâ Yûşîc’in “Kaknus” Şiirlerini Birlikte Okumak), Ankara: Gece Akademi.
• Caferî, Mesud (hş. 1386). Seyr-i Romantism dar İran, Tahran: Neşr-i Markaz.
• Hamîdîyân, Sa’ed (hş. 1383). Destan-i Degerdisi. Tahran: İntişarat-i Nilufer
• Hukûkî, Muhammed (hş. 1389). Şi‘r-i Zeman 5: Nîmâ Yûşic, Tahran: İntişarat-ı Negah.
• Hasanli, Kâvûs (1386). Guneha-yi Novaveri der Şi‘r-i Muʿasır-ı İran, Tahran: İntişarat-ı Salis.
• Huseynî, Rıza Seyyid ( hş.1387). Mektepha-yi Edebî, C.1, Tahran: intişarat-ı Negah.
• Karaguzlu, Muhammed (hş. 1386) Hamsayegan-ı Dard, Tahran: İntişarat-ı Negah.
• Kırlangıç, Hicabi (2010). İran Şiirinde Bir Yenilikçi: Nîmâ Yuşic, Nüsha, 30, s. 99-122.
• Lengrûdî, Şems (1387). Tarih-i Tahlil-i Şi‘r-i Nov, cilt 1, Tahran: Neşr-i Merkez.
• Pûrnâmdâriyân, Takî (hş. 1389). Haneam Abri Ast, Tahran: Enteşarat-ı Morvarid.
• Ruzbe, Muhammed Rıza (hş. 1391). Edebiyat-i Muaser-i İran, Tahran: Neşr-i Zemestan.
• Sâlis, Mehdi-i Ehavân (hş. 1369). Bedayi‘ ve Bid‘atha ve Ata ve Lika-yi Nîmâ Yûşic, Tahran: İntişarat-ı Bozorgmehr.
• Şâfeî, Husrev (1380). Zendegi ve Şi‘r-i Sed Şa‘ir, ez Rudeki ta İmruz, Tahran: Ketab-ı Hurşid.
• Şefî Kedkenî, Muhammed Rıza (hş. 1380). Edvar-i Şi’r-i Farsi, Tahran: Neşr-i Sohen.
• Şefî Kedkenî, Muhammed Rıza (hş. 1390). Ba Çerağ u Ayine, Tahran: Neşr-i Sohen.
• Yıldırım, Nimet (2011). “Fars Şiirinde Nimâ Çağının Devreleri”, İ.Ü. Şarkiyat Mecmuası, 19, s. 143-169.
• Yûşic, Nîmâ (1385). Derbare-i Honer ve Şi‘r ve Şa‘iri. (haz: Sirûs Tahbâz). Tahran: İntişarat-i Nigah.
• Yûşic, Nîmâ (1389). Mecmua-i Kamil Eş‘ar. (haz: Sirûs Tahbâz). Tahran: İntişarat-i Nigah.