Hz. Muhammed ve Diğer Peygamberlere Yönelik Fazahat Girişimleri ve Alınan Tedbirler: Arşiv Belgelerine Dayalı Bir İnceleme

Yıl 2021, Sayı: 80, 111 - 160, 21.06.2021

Hakan Anameriç Fatih Rukancı

https://doi.org/10.32704/erdem.948925

Öz

Makale, Osmanlı Devleti’nin son 70 yılına tarihlenen ve konu ile
ilgili olarak seçilmiş olan arşiv belgelerinin Hz. Muhammed’e yönelik
iftira, itham hatta küfre varan hakaret girişimlerinin “fazahat” başlığı
altında değerlendirilip transkribe edilerek, konuyla ilgili literatür
ile desteklenerek irdelenmesine dayanmaktadır. Arşiv belgelerinin
kanıtlayıcı ve bilgi verici değerinin yanı sıra Osmanlı ve Cumhuriyet
dönemi arşiv fonlarındaki konu ve kapsam çeşitliliğini de yansıtan
araştırmada fazahat teşebbüsleri, münferit hezeyanlar, basın-yayın
ve görsel faaliyetlere karşı devletin tepkisi, kovuşturması ve tedbirleri
ortaya konulmaktadır. Bu bağlamda Osmanlı Devleti’nin dinî alandaki
bürokratik mücadelesi, geçmişten günümüze kadar uzanan İslam dinini
Hz. Muhammed üzerinden yıpratma girişimlerini önleme başarısı
da örnek belgeler üzerinden anlaşılabilecektir. Ayrıca bu çalışma,
İslamiyet’e yönelik fazahat girişimlerinin hangi yöntemler uygulanarak
hayata geçirildiğini, hangi boyutlara ulaştığını idrak ederek bugün
de bu konuda uyanık ve tedbirli davranmamız gerektiği noktasında
arşiv belgelerine dayalı olarak aydınlatıcı bilgiler içermektedir. Zira
bu faaliyetlerin geçmişi İslamiyet’in ilk yıllarına kadar uzanmakta
ve sistemli olarak tekrarlanarak günümüze kadar devam etmektedir.
Çalışmada T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı
Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivi fonlarından belirlenen belgeler
kullanılmış olup, söz konusu belgeler fazahata konu olan eylemlere göre
gruplandırılarak kendi içerisinde kronolojik bir sıraya konulmuştur.
Söz konusu belgeler yanlış anlaşılmalara mahal verilmemesi için
mümkün olduğu kadar aslına uygun şekilde konuyla ilgili yayınlanmış çalışmalarla da desteklenerek özetlenmiştir. Bu bağlamda çalışmanın
temel amacı, araştırmacılara her türlü siyasi, toplumsal, sosyolojik,
kültürel vb. olayın açıklanması ve belgelendirilmesinin arşivlerimizdeki
zengin fonlar aracılığıyla yapılabileceğinin göstergesidir.

Anahtar Kelimeler

Hz. Muhammed, Osmanlı Devleti, İslamiyet, Fazahat, Arşiv Belgesi, Manevi Değerler

Measures Towards Disgrace Taken for Prophet Mohammed and also Other Prophets: An Evaluation Based on Archival Records

Öz

The aim of the study is to examine the collection of archive documents from the last 70 years of the Ottoman State based on the evaluation and transcription of the slander, accusation and defamation attempts against Prophet Muhammad and also other prophets under the title “fazahat” (disgrace) and to investigate the subject by supporting it with the relevant literature. In addition to the evidential and informative value of archival documents, the research reflecting the diversity of subject and scope in our archival fonds of the Ottoman Republic shows the reaction of the state, the prosecution and measures against the individual delusions, the press and pictorial activity of “fazahat” attempts. In this context, the bureaucratic struggle of the Ottoman States in the religious sphere and its success in preventing the attempts to undermine the religion of Islam from the past to the present by the Prophet Muhammad can be understood on the basis of the sample documents. In addition, the study includes clarifications based on archive documents on where we should be vigilant and cautious about this issue today by understanding what methods have been implemented and what dimensions the impudent initiatives towards Islam have been applied. These activities date back to the early years of Islam and continue until today by being systematically repeated. In this study, documents from the Ottoman and Republican Era archival funds of the State Archives of the Presidency of the Republic of Turkey were used and these documents were grouped in chronological order according to the actions subject to the “fazahat”. To avoid misunderstandings, the documents are summarized and supported by published works on the subject. The main aim of the study in this context is to remind the researcher with all kinds of political, social, sociologic, cultural,
etc. that the disclosure and documentation of the event can be carried out through the rich resources in our archives.

Anahtar Kelimeler

Hz. Muhammad (s.a.v.), Ottoman Empire, Islam, disgrace, archival records, spiritual values

Kaynakça

• Akpınar, Mahmut (2015). “Osmanlı Hariciyesi’nde Yaklaşık Kırk Yıl: Mahmud Esad Paşa (1837-1895)”, FSM İlmî Araştırmalar Dergisi (5, Bahar): ss. 29-51.
• Aydın, M. Akîf (2020). Osmanlı Hukuku: Devlet-i Aliyye’nin Temeli, İstanbul: İSAM.
• Bosworth, C. E (1970). “A Dramatisation of the Prophet Mohammed’s Life: Henri de Bornier’s “Mahomet”, Numen 17 (2, August): 105-117.
• Devellioğlu, Ferit (1962). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat: Eski ve Yani Harflerle, İstanbul: Doğuş Matbaası.
• Görgün, Hilal (2005). “Muhammed”, TDV İslam Ansiklopedisi c.30 içinde (ss. 476-478), İstanbul: TDV.
• Kallek, Cengiz (1992). “Henri de Bornier (1825-1901)”, TDV İslam Ansiklopedisi c. 6 içinde (ss. 292-293), İstanbul: TDV.
• Kalın, İbrahim (2019). İslam ve Batı, İstanbul: İSAM Yayınları.
• Karlığa, Bekir (2004). İslam Düşüncesinin Batı Düşüncesine Etkileri, İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Korkut, Şenol (2008). “Batı Düşüncesinde İslam ve Hz. Muhammed (s.a.s.) İmajı: Genel Bir Okuma”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (2008/1), ss. 5-54.
• Köroğlu, Mehmet (2015). “İslam Hukukunda Ölüm Cezasını Gerektiren Suçlar”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (43), ss. 214-238.
• Kütükoğlu, Mübahat (2018). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), 4. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özarslan, Selim (2007). “Hz. Peygamber’e Yönelik Saygısızlıklar, Kelam Araştırmaları 5 (2), ss. 63-84.
• Polat, Nazım H. (2000). “İctihad”, TDV İslam Ansiklopedisi c. 21 içinde (ss. 446-448), İstanbul: TDV.
• Redhouse, James William (1856). Redhouse’s Turkish Dictionary: In Two Parts: English and Turkish and Turkish and English, London: Wyman and Sons.
• Şemseddin Sâmî (2001). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Şirin, İbrahim (2011). “Gazete, Kitap, Tiyatro Karşısında İmajını Korumaya Çalışan Sultan ve Maiyeti: Sultan II. Abdülhamid ve Ahmed Mermi”, Cyprus International University Folklor / Edebiyat Dergisi 17 (66): ss. 39-55.
• Yıldız, Hasan Basri (2018). “Hz. Peygamber’e Hakaretin Cezası”, Usûl İslam Araştırmaları (30, 2018): ss. 133-160.
• Belgeler BCA 51.0.0.0.0.5.43 BOA DH. MKT. 1388-32 BOA DH. MKT. 1911-87 BOA DH. MTV. 21-31 BOA İ. DUİT. 17-99 BOA İ. MVL. 233-8185 BOA MF. MKT. 26-65 BOA MF. MKT. 155-67 BOA MF. MKT. 251-13 BOA Y. A. HUS. 237-16 BOA Y. A. HUS. 284-74 BOA Y. A. HUS. 286-1 BOA Y. PRK. ASK. 161-19 BOA Y. PRK. DH. 8-79 BOA Y. PRK. EŞA. 12-28 BOA Y. PRK. EŞA. 28-12 BOA Y. PRK. HR. 18-23 BOA Y. PRK. MŞ. 6-52 BOA Y. PRK. ŞH. 5-81 BOA Y. PRK. ZB. 12-6 BOA Y. PRK. ZB. 13-4