Bafra Nokul As A City Image

Yıl 2021, Sayı: 81, 93 - 120, 17.12.2021

Cafer Özdemir

https://doi.org/10.32704/erdem.2021.81.093

Öz

ABSTRACT
Images that are the product of social memory reflect the originality of
a nation as natural or processed. Images, which gain more meaning in
the globalizing world, have made it compulsory to benefit from them
in different areas besides carrying the cultural heritage to the future.
Uniformization in the world has increased the interest and awareness
of local and original products; in this way, culture-based production
activities have gained importance for purposes such as social welfare,
employment and economic benefit. The practices that started locally
and regionally gained value primarily as the images of the region to
which they belong, and these were sometimes included in the world
cultural heritage by UNESCO as the heritage of the countries.
Bafra, which is the largest of Samsun’s out-of-center districts, stands
out with its fertile lands, rich agricultural activities and vibrant
commercial life. It is seen that a rich social memory from past to
present is dominant in the district, which is located very close to
Samsun and where a modern urban atmosphere prevails. It has a rich
cultural heritage with its pita, nokul, delight with, ice cream, festivities
and festivals, historical and architectural works. It is seen that these
products, each of which can be the image of Bafra, do not find the
value they deserve.
In our study, Bafra nokul, which is locally referred to as a dessert
without sherbet, has been discussed as an element of cuisine culture.
After the origin of the word was searched, a description was given in
line with the knowledge of the people who determined the traditional
view of nokul in the region. The main features of the traditional
product, such as thinning the dough, not using margarine, using
walnuts and grapes as filling materials, and dispersing them in the
mouth while eating, are the prominent features of nokul. It has been
observed that nokul has been known in the city center of Bafra and the
villages for a long time and may have a history of about 150 years.
While it was an indispensable product of holidays in the past, today
it has gained an important place in the socio-cultural life of Bafra as
a part of the tradition of hosting guests, treats on certain days and
giving gifts. Recently, it has found a place in the cultural economy
with the opening of delight with cream and nokul production facilities
and women’s employment in this field. With the works of individual
and various institutions, it is about to become the city image of Bafra.
Being the image of Bafra also means also being the image of Samsun.
In this sense, the province also has various efforts.
Although the studies carried out have been effective in keeping
nokul alive and spreading it in the local context, various projects
and breakthroughs are needed in the process of nationalization and
branding. In this context, the promotion of nokul should be made in
some activities and festivals held in the district and in the region, and
then an identity and belonging to this local product should be gained
through country-wide studies. Moving common memory products
like nokul to the field of culture industry will fulfill a great function in
terms of recognizing the local and carrying the originality to the future
in the globalizing world.

Anahtar Kelimeler

Culture, city image, Bafra nokul, promotion, transference

Bir Kent İmgesi Olarak Bafra Nokulu

Öz

ÖZ
Toplumsal bellek ürünü olan imgeler, doğal veya işlenmiş olarak
bir milletin özgünlüğünü yansıtırlar. Küreselleşen dünyada daha
çok anlam kazanan imgeler, günümüzde kültürel mirasın geleceğe
taşınması yanında kendisinden farklı alanlarda istifade etmeyi zorunlu
kılmıştır. Dünyadaki tek tipleşme, yöresel ve özgün ürünlere olan
ilgiyi ve farkındalığı artırmış; bu yolla toplumsal refah, istihdam,
ekonomik fayda gibi amaçlarla kültüre dayalı üretim faaliyetleri önem
kazanmıştır. Yerel ve bölgesel şekilde başlayan uygulamalar öncelikle
ait olduğu bölgenin imgeleri olarak değer kazanmış, bunlar bazen
ülkelerin mirasları olarak UNESCO tarafından dünya kültür mirasına
dâhil edilmiştir.
Samsun ilinin en büyük ilçelerinden biri olan Bafra, verimli toprakları,
zengin tarımsal faaliyetleri ve canlı ticaret hayatıyla öne çıkmaktadır.
Samsun’a çok yakın konumda bulunan, modern bir kent havasının
hakim olduğu ilçede geçmişten günümüze zengin bir toplumsal
belleğin hâkim olduğu görülür. Pidesi, nokulu, kaymaklı lokumu,
dondurması, şenlikleri ve festivalleri, tarihî ve mimarî eserleri ile
zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Her biri Bafra’nın imgesi olabilecek
bu ürünlerin hak ettiği değeri bulamadığı görülür.
Çalışmamızda mutfak kültürünün bir unsuru olarak yörede “şerbetsiz
tatlı” olarak adlandırılan Bafra nokulu mevzu edilmiştir. Kelimenin
kökeni araştırıldıktan sonra yörede geleneksel nokulu tespit edip
bunu yaygınlaştıran kişilerin bilgileri doğrultusunda tarif verilmiştir.
Geleneksel üründe hamurun ince açılması, margarin kullanılmaması, iç
malzeme olarak ceviz ve üzüm kullanılması ve yerken ağızda dağılması
gibi temel nitelikler nokulun öne çıkan özellikleridir. Nokulun Bafra
kent merkezi ve köylerde eskiden beri bilindiği, yaklaşık yüz elli
yıllık bir geçmişi olabileceği öngörülmüştür. Eskiden bayramların
vazgeçilmez ürünü iken günümüzde buna ilave olarak misafir
ağırlama, belirli günlerde ikram ve hediyeleşme geleneğinin bir parçası
olarak Bafra’nın sosyo-kültürel hayatında önemli bir yer kazanmıştır.
Yakın zamanda kaymaklı lokum ve nokul üretim tesislerinin açılması
ve bu alanda kadın istihdamı ile kültür ekonomisinde kendine yer
bulmuştur. Çeşitli kurumların çalışmaları ve bireysel çabalarla nokul,
Bafra kent imgesi olma yolunda ilerlemektedir. Yerelde Bafra imgesi
olmak, aynı zamanda Samsun imgesi olma anlamı taşır. Bu anlamda
ilin çeşitli çabaları da mevcuttur.
Nokulun yaşatılması ve yöresel bağlamda yaygınlaşmasında yapılan
çalışmalar etkili olmuşsa da ulusallaşma ve markalaşma sürecinde
çeşitli projelere ve atılımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda ilçe
içerisinde ve yörede gerçekleştirilen bazı etkinliklerde ve festivallerde
nokulun tanıtımı yapılmalı, daha sonra ülke çapında yapılacak
çalışmalarla bu yöresel ürüne bir kimlik ve aidiyet kazandırılmalıdır.
Nokul gibi ortak bellek ürünlerinin kültür endüstrisi alanına taşınması,
yöreselin tanınması ve küreselleşen dünyada özgünlükleri geleceğe
taşıma bağlamında büyük bir işlevi yerine getirecektir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, kent imgesi, Bafra nokulu, tanıtım, aktarım

Kaynakça

• Bayat, Fuzulî (2008). Orta Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Çağbayır, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Eren, Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
• Genç, Nadide Afra; Seçim, Yılmaz (2019). “Sinop Yöresel Mutfağının Unutulmaya Yüz Tutmuş Tatlarının Değerlendirilmesi”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, S. 44, s. 302-319.
• Kanar, Mehmet (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü, İstanbul, Say Yayınları.
• Karaçar, Ercan; Sezen Doğancili, Olca; Ak, Sekan, Gastronomik Değerler Kapsamında Sinop Mutfağına Özgü Bir Değer: Nokul, 137-447 (file:///C:/Users/Exper/Downloads/ GastronomikDeerlerKapsamndaSinopMutfanazgBirDeerNokul.pdf)
• Oğuz, M. Öcal (2002). Küreselleşme ve Uygulamalı Halkbilimi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Oğuz, M. Öcal (2009). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?,Ankara: Geleneksel Yayıncılık
• Ölçer Özünel, Evrim (2013). “Yeni Miraslar ve Uluslararası Sözleşmelerde Sürdürülebilir Kalkınma Stratejileri”, Millî Folklor, S. 100, 14-30.
• Ölçer Özünel, Evrim (2017). “İnsanlar, Gezegen ve Refah İçin Bir Eylem Planı: Somut Olmayan Kültürel Miras ve 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine Eleştirel Yaklaşım”, Millî Folklor, S. 116, 18-32.
• Özdemir, Nebi (2008). “Kültürel Ekonomik İmge Olarak Nasreddin Hoca”, Millî Folklor, S. 77, s.11-20.
• Özdemir, Nebi (2011). “Kentlerin Gezgin İmgeleri veya Kent İmgeleri Giydirilen Otobüsler”, Millî Folklor, S. 77, s.41-53.
• Samsun Valiliği, (2011). Samsun, Seçil Ofset.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (2009). C. IV, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yılmaz, Havana Tuğçe (2019). Halk Kültürü Ürünleri Bağlamında Bafra İlçesi Kent İmgeleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• (https://online.turkpatent.gov.tr/trademarksearch/pub/trademark_ result#trademark_result, erişim: 18.11.2020).
• (https://www.youtube.com/watch?v=9Hb_FkuWEA0).zdemir,