Şemseddîn-i İtâkî’nin Resimli Anatomi Kitabı Üzerine

Yıl 2023, Sayı: 85, 203 - 212, 27.12.2023

Hasan Ali Çetin

Öz

Prof. Dr. Esin Kâhya tarafından hazırlanan Şemseddîn-i İtâķî’nin Resimli
Anatomi Kitabı adlı eserin ikinci baskısı Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı
tarafından yayımlandı. Kâhya tarafından hazırlanan ve daha önce AKMB
yayınlarından çıkan İbn-i Sînâ’nın El-Ḳânûn fi’ṭ-Ṭıbb, Ebu’r-Reyhan el
Beyrunî’nin Kitâbü’s-Saydana fi’t-Tıbb (2019), Mustafa Behçet Efendi ve
Türkçe İlk Fizyoloji Kitabı (2017) ile Mansur B. Muhammed B. Ahmed’in
Kitab-ı Teşrihü’l-Ebdan Min e’t-Tıb (2014) adlı eserlerin her biri tıp tarihi
araştırmaları sahasında yayımlanmış nitelikli eserlerdir.
Kâhya’nın “Sevgili hocam Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı’nın anısına...” şeklinde
takdim cümlesiyle başlayan eser, Sayılı ekolüyle ülkemiz bilim tarihi
çalışmaları ve yayınlarına yapılan büyük katkıların en güzel örneklerinden
biridir.
Kâhya, Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı’nın idaresinde doktora tezi olarak
yürüttüğü çalışmasında birçok yönden büyük önem taşıyan ve müellifi
Şemseddîn-i İtâkî olan Kitâb-ı Teşrîh-i Ebdân ve Tercümân-ı Kıbâle-i
Feylesûfân adlı eseri inceleyerek tenkitli metnini, bugünkü Türkçeye
çevirisini hazırlayıp klasik devirde, İslâm dünyasında ve Avrupa’da Modern
Çağ’ın başında yapılan anatomi çalışmalarıyla karşılaştırmasını yapmıştır.
Müellif, eserinin ön sözünde belirtmiş olduğu gibi bu eserin Doğu ve Batı
etkilerini bize ne derecede verdiğini ve zaman zaman kendisinin konulara
katkısı olup olmadığını belirlemeye çalışmıştır. Kâhya’nın doktora tezi 1971
yılında Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı başkanlığında, Prof. Dr. Sevim Tekeli,
Prof. Dr. Mübahat Küyel, Prof. Dr. Feridun Nafiz Uzluk ve Prof. Dr. Nihal
Erk’ten oluşan jüri tarafından oy birliği ile kabul edilmiştir. Yazımıza konu
olan eser, bu meşakkatli doktora süreci sonucunda oluşan ve çok değerli bir
jüri tarafından onaylanan tez metninin yayına dönüştürülmüş hâlidir.

Anahtar Kelimeler

Şemseddîn-i İtâkî, Aydın Sayılı, Esin Kahya, İbn-i Sînâ, El-Ḳânûn fi’ṭ-Ṭıbb, anatomi, yazma eserler, yayın değerlendirme

Kaynakça

• Kâhya, Esin (2022). Şemseddîn-i İtâķî’nin Resimli Anatomi Kitabı, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• http://embryology.med.unsw.edu.au/Notes/Index/G.htm
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Gangliyon (Erişim Tarihi: 22.11.2023)