Basketbol Süper Ligi Taraftarlarının Bilinçli Tüketim Davranışları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 89 - 104, 27.12.2021

Hakan Ünal , Ümit Çolakoğlu

Öz

Bu çalışma, Basketbol Süper Ligi takımı taraftarının, bilinçli tüketim davranışlarının araştırılması amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Basketbol Süper Ligi takımı taraftarlarından 584 taraftar oluşturmaktadır. Taraftarlar, cinsiyetlerine göre %68,5’i erkek, %31,5’i kadın olarak dağılım göstermektedir. Araştırmada, Buğday (2015) tarafından geliştirilen, çevre bilinçli tüketim, etik tüketim, sade tüketim ve sosyal sorumlu tüketim olmak üzere 4 boyut ve 25 maddeden oluşan 5’li likert tipi Bilinçli Tüketici Ölçeği kullanılmıştır. Bilinçli tüketici ölçeğinin güvenirlik katsayısı .0,923 olarak bulunmuştur. Elde edilen veriler, bilgisayar ortamında SPSS 22.0 istatistik programı aracılığıyla değerlendirilmiştir. Araştırmaya katılan taraftarların, tanımlayıcı özelliklerinin belirlenmesinde frekans ve yüzde analizlerinden, ölçeğin incelenmesinde ortalama ve standart sapma istatistiklerinden faydalanılmıştır. Araştırma değişkenlerinin normal dağılım gösterip göstermediğini belirlemek üzere Kurtosis (Basıklık) ve Skewness (Çarpıklık) değerleri incelenmiştir. Sonuç olarak; araştırma grubumuzda yer alan basketbol taraftarlarının, bilinçli tüketim davranışlarının, eğitim durumu, tutulan takım ve medeni duruma göre anlamlı farklılık göstermediği, yaş, aylık gelir ve maç izleme sıklığına göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Kadın taraftarların erkek taraftarlara göre, daha bilinçli tüketim davranışı sergiledikleri ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilinçli tüketim, spor pazarlaması, basketbol taraftarı

Kaynakça

• Akdoğan, L. ve Durmaz, Y. (2021). Kişilik özelliklerinin bilinçli tüketim davranışı üzerine etkisinin incelenmesine yönelik bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 782-814. Doi: 10.30798/Makuiibf.809440.
• Aksulu, İ. (1996). Ambalajlı gıda ürünlerinde etiketin önemi ve tüketici duyarlılığı. Pazarlama Dünyası, 10(57), 2-9.
• Alkibay, S. (2001). Yeşil pazarlama faaliyetlerine üniversite öğrencilerinin ilgisi üzerine bir araştırma. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 4, 76-93.
• Altunışık, R., Özdemir, Ş. ve Torlak, Ö. (2006). Modern pazarlama, Geliştirilmiş Dördüncü Baskı. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Anderson, W. T. ve Cunningham, W. H. (1972). The socially conscious consumer. Journal of Marketing, 36(July), 23-31.
• Argan, M. ve Katırcı, H. (2018). Spor pazarlaması. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ay, C. ve Ecevit, Z. (2005). Çevre bilinçli tüketiciler. Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 5(10), 238-263.
• Aydın, S. (2010). Hedonik alışverişin cinsiyet, gelir ve yerleşim büyüklüğüne göre farklılaşması üzerine bir araştırma. S.D.Ü. İİBF Dergisi, 15(3), 435-452.
• Aydıner, B. A., Kılıç, C. ve Günay, G. (2019). Bilinçli tüketim davranışlarını etkileyen sosyo-ekonomik faktörlerin incelenmesi, üniversite öğrencileri üzerine bir çalışma. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 63, 465-479.
• Balderjahn, I. (1988). Personality variables and environmental attitudes as predictors of ecologically responsible consumption patterns. Journal of Business Research, 17, 51-56.
• Beyaz, R. (2020). Z Kuşağı tüketicilerin kişilik özellikleri ve bilinçli tüketim eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(22), 51-75.
• Bhate, S. ve Lawler, K. (1997). Environmentally friendly products: factors that influence their adoption. Technovation, 17(8), 457-465.
• Bocock, R. (1997). Tüketim, Ankara: Dost Kitabevi.
• Buğday, E. B. (2015). Bilinçli tüketici ölçeği geliştirme çalışması. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Buğday, E. B. ve Babaoğul, M. (2016), Bilinçli tüketim kavramının boyutları: bilinçli tüketim davranışının yeniden tanımlanması, Sosyoekonomi, 24(30), 187-206.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., ve Köklü, N. (2018). Sosyal bilimler için istatistik. Ankara: Pegem Akademi.
• Craig‐Lees, M., ve Hill, C. (2002). Understanding voluntary simplifiers. Psychology & Marketing, 19(2), 187-210.
• Cunningham, H. W. ve Cunningham, C. M. I. (1976). Consumer protection: more information or more regulation? Journal of Marketing, 40(2), 63-68.
• Çabuk, B. ve Karacaoğlu, C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1/2), 189-198.
• Çabuk, S., Nakıboğlu, M. A. B., ve Keleş, C. (2008). Tüketicilerin yeşil (ürün) satın alma davranışlarının sosyo-demografi̇k değişkenler açısından incelenmesi̇. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 85-102.
• Çabuk, S. ve Nakıboğlu, M. A. B. (2003). Çevreci pazarlama ve tüketicilerin çevreci tutumlarının satın alma davranışlarına etkileri ile ilgili bir uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(12), 39-54.
• Değirmenci, B. (2020). Çevresel bilinç ile çevresel bağlılık ilişkisinin “demografik özellikler” bağlamında incelenmesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4), 1-13.
• Demirbaş, M. A. (1999). Yeşil pazarlama (green marketing) ve tüketicinin yeşil pazarlamaya yaklaşımı. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ankara.
• Dickinson, V. H. ve Shaver, J. P. (1982). A test of consumer awareness for adults. The Journal of Consumer Affairs, 16(2), 241-260.
• Diamantopoulos, A., Schlegelmilch, B. B., Sinkovics, R. R. ve Bohlen, G. M. (2003). Can socio-demographics still play a role in profiling green consumers? a review of the evidence and an empirical investigation. Journal Business Research, 56(6), 465-480.
• Erkmen, T. ve Yüksel, C. A. (2008). Tüketicilerin alışveriş davranış biçimleri ile demografik ve sosyo kültürel özelliklerinin incelenmesine yönelik bir araştırma, Ege Akademik Bakış Dergisi, 8(2), 683-727.
• Ersoy, S. ve Nazik, M. H. (2006). Ergenlerde Tüketicilik Bilinç Düzeyi Üzerine Bir İnceleme, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 313-328.
• Funk, D. C. ve James, J. D. (2006). The psychological continuum model: a conceptual framework for understanding an ındividual’s psychological connection to Sport. Sport Management Review, 4(2), 119-150.
• George, D. ve Mallery, M. (2010). Spss for windows step by step: a simple guide and reference, 17.0 Update (10a Ed.) Boston: Pearson. Gilg, A., Barr, S. ve Ford, N. (2005). Green Consumption or sustainable lifestyles? identifying the sustainable consumer. Futures, 37(6), 481-504.
• Gülmez, M. (2006). Pazarlama yönü itibariyle bilinçli tüketim ve bilinçli tüketiciye ilişkin bir saha araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 9(1-2), 153-178.
• Hawkins D. I., ve Mothersbaugh, D. L. (2010). Consumer behavior: building marketing strategy. 11th Edition, New York: Mcgraw-Hill/Irwin. Holt, B.D. (1995). How consumers consume: a typology of consumption practices. Journal of Consumer Research, 22(1), 1-10.
• Iizuka, M. (2000). Role of environmental awareness ın achieving sustainable development. Economic Commission for Latin America and the Caribbean, LC/R.1961, p 44: diagrs.
• Jiuan, T. S., Wirtz, J., Jung, K. ve Keng, K. A. (2001). Singaporeans’ attitudes towards work, pecuniary adherence, materialism, feminism, environmental consciousness and media credibility. Singapore Management Review, 23(1), 59-86.
• Karaca, Ş. (2019). Bireysel sosyal sorumluluğun bilinçli tüketim davranışı üzerindeki etkisini incelemeye yönelik bir çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 147-172.
• Karahan, M., Görgün, B. ve Oktay, A. (2017). Üniversite öğrencilerinin yeşil pazarlama ve çevre farkındalık düzeyleri: Fırat üniversitesi örneklemi. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 4(2), 57-76.
• Katırcı, H. ve Argan, M. (2012). Spor pazarlaması, No: 2481, 1, 35-55. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Kayalı, F. (2008). Tüketicinin korunması ve tüketici hakları konusundaki bilgi düzeyinin tüketicinin korunmasındaki rolü, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.
• Kinnear, T. C., Taylor, J. C. ve Ahmed, S. A. (1974). Ecologically concerned consumers: who are they? Journal of Marketing, 38, 20-24.
• Kor, Ö. (2007). Türkiye’de ve Avrupa birliğinde uygulanan tüketiciyi koruma politikaları ekseninde tüketici bilincini ölçmeye yönelik Mersin’de yapılan bir alan araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Mersin.
• Laroche, M., Bergeron, J. ve Barbaro-Forleo, G. (2001). Targeting consumers who are willing to pay more for environmentally friendly products. Journal of Consumer Marketing, 18(6), 503–520.
• Mainieri, T., Barnett, E. G., Valdero, T. R., Unipan, J. B. ve Oskamp, S. (1997). Green buying: the influence of environmental concern on consumer behavior. Journal of Social Psychology, 137(2), 189-204.
• Mcdonald, M. (2002). Understanding marketing plans and strategy, London And Philedelphia: Kogan Page.
• Nakıboğlu, M. A. B. (2003). Çevreci pazarlama anlayışı ve tüketicilerin çevre tutumlarının tüketici davranışları üzerindeki etkisi ile ilgili bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Newell, S. J. ve Green, C. L. (1997). Racial differences in consumer environmental concern. The Journal of Consumer Affairs, 31(1), 53-69.
• Özbölük, T. (2010). Pazarlamada bilinçli tüketim ve tüketicilerin bilinçli tüketime ilişkin tutumlarının belirlenmesine yönelik bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Özdemir, Ş. ve Yaman F. (2007). Hedonik alışverişin cinsiyete göre farklılaşması üzerine bir araştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 81-91.
• Özkaya, O. (2013). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin tüketici eğitim konusundaki bilgi ve tutumlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pedrini, M. F. ve Ferri, L. M. (2014). Socio-demographical antecedents of responsible consumerism propensity. International Journal of Consumer Studies, 38(2), 127-138.
• Redden, J. ve Steiner, C. J. (2000). Fanatical consumers: towards a framework for research. Journal of Consumer Marketing, 17(4), 322-337.
• Roberts, J. A. ve Bacon, D. R. (1997). Exploring the subtle relationships between environmental concern and ecologically conscious consumer behavior. Journal of Business Research, 40(1), 79-89.
• Roberts, J. A. (1996). Green consumers in the 1990’s: profile and implications for advertising. Journal of Business Research, 36(3), 217-231.
• Samdahl, D. M. ve Robertson, R. (1989). Social determinants of environmental concern: specification and test of the model. Environment and Behavior, 21(1), 57-81.
• Schiffman, L. G. V., ve Wisenblit, J. (2015). Consumer behavior. 11. Baskı, Edinburgh: Pearson Education.
• Solomon, M. (2004) Consumer behaviour ın fashion. New York: Harlow: Prentice Hall.
• Solomon, M., Gary, B. ve Soren, A. (1999). Consumer behavior: a European perspective, New York: Prentice Hall Europe.
• Soonthonsmai, V. (2001). Predicting intention and behavior to purchase environmentally sound or green products among Thai consumers: an application of the theory of reasoned action, Unpublished Doctor of Philosophy, Nova Southeastern University.
• Sproles, G. B. ve Kendall, E. L. (1986). A methodology for profiling consumers' decision-making styles. Journal of Consumer Affairs, 20(2), 267-279.
• Stávková, İ., Stejskal, L. ve Tufarová, Z. (2008). Factors influencing consumer behavior. Agricultural Economics, 54, 278. Stern, P., Dietzi, T. ve Kalof, L. (1993). Value orientations, gender, and environmental concern. Environment and Behaviour, 25(5), 322-348.
• Stewart, M. D. (2003). Intraorganizational knowledge sharing among key account salespeople: the impact on buyer satisfaction, Marketing Management Journal, 18(2),65-75.
• Straughan, R. D., ve Roberts, J. A. (1999). Environmental segmentation alternatives: a look at green consumer behavior in the new millennium. Journal of Consumer Marketing, 16(5), 558-575.
• Şengün, H. İ. ve Menteş, N. (2017). Küreselleşme sürecinde tüketicilerin hazcı ve bilinçli tüketim alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(14), 313-324.
• Şimşek, K. Y. (2012). Türk ekstrem sporcularının spor tüketim faktörleri, Ege Akademik Bakış (Özel Sayı), 12, 71-84.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics, 6th ed. Boston: Pearson.
• Tilikidou, I. ve Delistavrou, A. (2001). Utilization of selected demographics and psychographics ın understanding recycling behaviour a focus on materialism, Greener Management International, 34, 75-93.
• Tilikidou, I. (2007). The effects of knowledge and attitudes upon greeks’ pro‐environmental purchasing behaviour, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 14(3), 121‐34.
• Trail, G. T. ve James, J. D. (2001). Theoretical model of sport spectator consumption behavior. International Journal of Sport Management, 1, 154-180.
• Van Liere, K. D. ve Dunlap, R. (1980)͘. The social bases of environmental concern: review of hypotheses, explanations, nd empirical evidence. Public Opinion Quarterly, 44(2),181-197.
• Van Liere, K. D. ve Dunlap, R. E. (1981). Environmental concern, does it make a difference how it’s measured? Environment and Behavior, 13(6), 651-676.
• Velioğlu, N. M. (2013). Tüketici bilinci ve bilinçli tüketici. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Wann, D. L. (1995). Preliminary validation of the sport fan motivation scale. Journal of Sport & Social Issues, 19, 377-396.
• Webster, F. E. (1975). Determining the characteristics of the socially conscious consumer. Journal of Consumer Research, 2(3), 188-196.
• Xiao, C. ve McCright, A. M. (2015). Gender differences in environmental concern: revisiting the institutional trust hypothesis in the USA. Environment and Behavior, 47(1), 17-37.
• Yaşar, L. ve Saydan, R. (2019)͘. Çevre bilinci ve çevreci ürün satın alma davranışında demografik faktörlerin etkisi: Van ili örneği, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(8), 126-143.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yeşilada, F. (2009). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde çevre bilinçli tüketicilerin profili. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 10(1), 79-95.
• Yetkin, M.ve Güzel, Ö. (2020). Yeşil tüketim tutumlarında ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeyinin rolü: yeşil oteller üzerinde bir uygulama. Journal of Economy Culture And Society, 62, 167-183. Doi: 10.26650/Jecs2019-0095.
• Yılmaz, V. ve Arslan, T. (2011). Üniversite öğrencilerinin çevre koruma vaatleri ve çevre dostu tüketim davranışlarının incelenmesi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 1-10.
• Zimmer, M. R., Stafford, T. F. ve Stafford, M. R. (1994). Green ıssues: dimensions of environmental concern. Journal of Business Research, 30(1), 63-74.
• Zureik, E. ve Mowshowitz, A. (2005). Consumer power in the digital economy, communications of the ACM, 48(10), 46-5.