“USÛL-İ CEZAİYYE TEDKİKATI” ADLI MAKALE BAĞLAMINDA İSMAİL RATİB BEY’İN KADİM MEDENİYETLERİN CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, , 227 - 281, 28.04.2023

Müge Vatansever Öztürk

https://doi.org/10.58820/eruhfd.1289630

Öz

Hukuk, insanlığın ortak ihtiyaçlarının, aklının, ahlâkî değerlerinin ve temel hukuk ilkelerinin bir gereği olarak doğup gelişmiştir. Belirli hukuk kurallarının ve uygulamalarının varlığı tarihin bilinen en eski uygarlıklarında da görülmektedir. Bu durum ceza muhakemesi hukuku bakımından da aynen geçerli olmuş; eski çağlardan beri ceza yargılamaları usûlü, bütün milletlerde benzer esaslar göstermiştir.

Bir suçun işlenip işlenmediği; işlenmişse, kim tarafından işlendiği ve yaptırımının ne olacağı sorununa çözüm getirmek amacıyla girişilen iddia, savunma ve yargılama faaliyetlerinin bütünü ceza muhakemesi hukukunu oluşturmaktadır. Ceza muhakemesi hukuku, uzun yıllar içerisinde gelişmiş ve bugünkü halini almıştır.

İsmail Ratib Bey, “Usûl-i Cezaiyye Tedkikatı” adlı makalesinde medeniyet seviyesi ile ceza muhakemesi hukukunun gelişimi arasındaki bağlantıyı ortaya koymuştur. Yazar, makalesinde sırasıyla İbranilerin, Mısırlıların, İranlıların, Hintlilerin ve Antik Yunanlıların ceza yargılama usûllerinin gelişimini, olumlu ve olumsuz yönleriyle incelemiştir. Bazı milletlerin kanunları, insan onuruna uygun ve çağdaş sayılabilecek hükümler içerirken bazılarınınki adaletten ve insanlıktan uzak, ağır cezai hükümler içermektedir. İbranilerin ve Mısırlıların usûl hükümlerinin oldukça adil ve insancılken, İranlılar ve Hintliler için aynı şeyin geçerli olmadığı çalışmada görülmektedir.

Çalışmadan genel olarak, bir medeniyet ne kadar gelişmişse hukuk kurallarının da o kadar gelişmiş olacağı ve bir devlet ne kadar özgürlükçüyse ceza muhakemesi usûllerinin de o kadar insancıl, adaletli, ne kadar otoriter ise bu usûllerinin o kadar katı olacağı sonucu çıkarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ceza Muhakemesi, Medeniyet, Hukuk, İbraniler, Antik Yunan, Yargılama, İsmail Ratib Bey

The Evaluation Of İsmail Ratib Bey's Opinions On The Law Of Criminal Procedure Of Ancient Civilizations in The Context Of The Article Titled “Usûl-i Cezaiyye Tedkikatı

Öz

Law has been born and developed as a necessity of common needs of mankind, of mind, of moral values, and of basic principles of law. The existence of certain legal rules and practices is also seen in the oldest known civilizations of history. This situation was also valid in terms of criminal proceedings law; since ancient times, criminal proceedings have been similar in all nations.Whether a crime has been committed; the whole of the claims, defense and judicial proceedings undertaken in order to solve the problem of who has been committed and what will be sanctioned constitutes the criminal procedure law. The law of criminal procedure
has developed over many years and has become today.

İsmail Ratib Bey also mentioned these principles in his article “Usûl-i Cezaiyye Tedkikatı” and revealed the link between the level of civilization and the development of the criminal procedure law. The author reviewed the development of criminal proceedings of the Hebrews, Egyptians, Iranians, Indians and Ancient Greeks, both positively and negatively, respectively. The laws of some nations contain provisions that are suitable for human dignity and can be considered modern, while others contain heavy penal provisions that are far from justice and humanity. It is seen in the study that while the procedural provisions of the Hebrews and Egyptians are quite just and humane, the same is not true for Iranians and Indians.

In general, it is concluded from the study that the more developed a civilization is, the more developed the rules of law and the more liberal a state is, the more humane, just and authoritarian the criminal procedure procedures will be.

Anahtar Kelimeler

Criminal Procedure, Civilization, Law, the Hebrews, the Ancient Greek, Trial, İsmail Ratib Bey.

Kaynakça

• Akman, Mehmet: “Osmanlı Ceza Muhakemesi Hukukuna Hâkim Olan İlkeler”, Osmanlı, Cilt:6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 470-477.
• Arsal, Sadri Maksudi: Umumi Hukuk Tarihi, 3. Bası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1948.
• Arslan, Ali: “Darülfünun İlahiyat Fakültesi, Fakülte Meclisi’nin Kurulması ve İlk Meclis Zabıtları”, Değerler Eğitim Dergisi, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/302527, (E.T. 10.06.2022), s. 9-36.
• Avcı, Mustafa: “Hukuk Tarihimizde Hukuka Aykırı Deliller Sorunu: İşkence (Örf-i Maruf) Uygulaması”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı:147, Aralık 2003, s. 45-76.
• Bozkurt, Gülnihal: Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1996. Büyük Salname, 1925-1926, ikinci sene, birinci cilt, https://www.archives.saltresearch.org/view/action, (E.T. 04.06.2022).
• Centel, Nur/ Zafer, Hamide: Ceza Muhakemesi Hukuku, 21. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2022.
• Cin, Halil/ Akgündüz, Ahmed: Türk Hukuk Tarihi Kamu Hukuku, Cilt:1, 3. Baskı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1995.
• Ekinci, Ekrem Buğra: Hukukun Serüveni, 2. Baskı, Arı Sanat Yayınevi, İstanbul, 2015.
• Ekinci, Ekrem Buğra: Osmanlı Mahkemeleri (Tanzimat ve Sonrası), 2. Baskı, İstanbul, 2010, http://www.ekrembugraekinci.com/pdfs/osmmah.pdf, (E. T. 16.03.2023), (Tanzimat).
• Foucault, Michel: Hapishanenin Doğuşu, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2000.
• Gözler, Kemal: Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 14. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 2013.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin: “Dârülfünûn”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, 1993, s. 521-525.
• İsmail Ratib: “Usûl-i Cezaiyye Tedkikatı”, Dârülfünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt:1, Sayı:4, İstanbul, 1332 (1914),
• http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleosm/findrecords.php, (E.T. 04.12.2022), s. 399-403.
• Karakehya, Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, 2. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2016.
• Kılınç, Ahmet/ Yıldırım, Davut: “Tanzimat Dönemi Dualist Hukuk Yapısının Şahsan Karşı İşlenen Suçlara Yansıması”, Necmettin Erbakan Hukuk Araştırmaları Kamu Hukuku, NEÜ Yayınları, Konya, 2021, s. 171-229.
• Koyuncu, Nuran: “Hukuk Mektebinin Doğuşu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:16, Sayı:3, 2012, s. 163-183.
• Kozak, İbrahim Erol: Kadim Dönemler Genel Hukuk Tarihi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2011.
• Kunter, Nurullah/ Yenisey, Feridun/ Nuhoğlu, Ayşe: Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Basım, Beta Yayınları, İstanbul, 2008.
• Mahmud Esad Efendi: Tarih-i İlm-i Hukuk, (Haz. Fethi Gedikli, Mahmud Esad Kalıpçı, Ebru Kayabaş, Sevtap Metin, Ayhan Ceylan, Abdullah Demir, İrem Karakoç, Ali Adem Yörük), Yetkin Yayınları, Ankara, 2012.
• Okandan, Recai G.: Umumi Hukuk Tarihi Dersleri, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1951.
• Özbek, Veli Özer/ Doğan, Koray/ Bacaksız, Pınar: Ceza Muhakemesi Hukuku, 15. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Eylül 2022.
• Özdemir, Yavuz: “İlk Cumhuriyet ya da Sparta’yı Anlamak”, KKEFD, Sayı:15, 2007, s. 372-393.
• Öztürk, Bahri/ Erdem, Mustafa Ruhan: Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2006.
• Rubin, Avi: Ottoman Nizamiye Courts: Law and Modernity, Palgrave Macmillian, New York, 2011.
• Soyaslan, Doğan: Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• Spartada Mükemmel Toplum Likurgos Yasaları, Derleyen ve Çeviren Sadık Usta, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005. Stroud, Ronald S.: “Drakon’s Law on Homicide”, https://www.atticinscriptions.com/inscription/IGI3/104, (E.T. 05.06.2022).
• Taner, Tahir: Ceza Muhakemeleri Usûlü, 2. Bası, Arkadaş Matbaası, İstanbul, 1950.
• Taner, Tahir: “Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku”, Tanzimat I, Ayrı Basım, Maarif Matbaası, İstanbul, 1940, (Tanzimat).
• Tanör, Bülent: Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 17. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Anadolu Yayıncılık, İstanbul, 1983, Cilt:10.
• Üçok, Coşkun/ Mumcu, Ahmet/ Bozkurt, Gülnihal: Türk Hukuk Tarihi, 19. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2017.
• Ünver, Yener/ Hakeri, Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, 19. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.