AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINA GÖRE DİNSEL RİTÜEL VE UYGULAMALARIN SINIRLANDIRILMASI

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 2, 447 - 495, 14.11.2018

Eda Demirsoy Aşıkoğlu

Öz

Dinsel ritüel ve uygulamalar, din veya inancı açığa vurma özgür-lüğünün bir sonucudur. Çalışmamız kapsamında, öncelikle din ve vicdan özgürlüğü kavramları açıklanarak, AİHM’nin yapmış olduğu tanımlar ve uluslararası belgelerde din ve vicdan özgürlüğünün nasıl düzenlendiği inceleme konusu yapılacaktır. Ritüel kavramı, bu kavramın kapsamına nelerin girdiği ve sınırlama sebepleri anlatılacaktır. Sınırlama sebepleri olan kamu güvenliği, kamu düzeni, genel sağlık ve genel ahlak ve başka-larının hak ve özgürlüklerinin korunması kavramları tanımlanacaktır. Bu kavramların tanımları özellikle Anayasa Mahkemesi ve iç hukuk çerçe-vesinde yapılacaktır. Ayrıca her bir sınırlandırma sebebinin altında konu ile ilgili AİHM kararlarına yer verilecektir. Sınırlandırmanın sınırı olarak kabul edilen sınırlamanın kanuniliği, meşru amaç şartı, demokratik toplumda gereklilik ve ölçülülük ilkelerinin tanımları yapılacaktır. Bu ilkele-rin açıklanmasında Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarındaki tanımlardan faydalanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dinsel Ritüel ve Uygulamalar, Din ve Vic-dan Özgürlüğü, Sınırlama Sebepleri, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Kaynakça

• AĞIRBAŞLI, Şennur, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din ve Vicdan Özgürlüğü, TBBD, Y. 2012, S. 101 (83-102). AKGÜNER, Tayfun ,“Milli Güvenlik Kavramı Üzerine Bazı Düşünceler (İngilizce Makalenin Özeti)”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Y. 1985, S. 1-3 (12-16). ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz, “2001 Anayasa Değişikliklerinin Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Getirdiği Yeni Boyut” , Ana-yasa Yargısı, Y. 2002, S. 19 (141-176). 492 Arş. Gör. Eda DEMİRSOY AŞIKOĞLU ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) ANAYURT, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Toplanma, Dernek ve Sendika Özgürlüğü”, Kamu Hukuku Arşivi- Prof. Dr. İlhan Akın’a Armağan, C. 6, Y. 2003, S. 1 (39-58). ARSLAN, Zühtü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Din Özgürlüğü, Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları, Ankara, 2005, ARSLAN, Zühtü, “Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması: Anaya-sa’nın 13. Maddesi Üzerine Bazı Düşünceler”, Anayasa Yargısı, Y. 2002, S. 19 (216-231). ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 8. Tıpkı Baskı, Mimoza Yayınla-rı, Konya, 2013. BENLİ, Fatma, “Düşünce, Vicdan ve Din Hürriyetinin İHAS Bağlamın-da Değerlendirilmesi”, Birikimler I, İstanbul, 2003. BIÇAK, Vahit ,“Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında İfade Özgürlüğü”, Liberal Düşünce, Y. 2001/6, S. 24 (55-77). DEMİR, Hande Seher, Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğü, Adalet Yayınevi, Ankara, 2011. DOĞRU, Osman/NALBANT, Atilla, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi – Açıklama ve Önemli Kararlar, 2. Cilt, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2013. FENDOĞLU, H. Tahsin, “2001 Anayasa Değişikliği Bağlamında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması (Ay. md.13)”, Anayasa Yargısı, Y. 2002, S. 19 (178-214). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarına Göre Dinsel Ritüel ve Uygulamaların Sınırlandırılması 493 GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukuku Dersleri, 16. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 2014. GÖZLÜGÖL, Said Vakkas, Avrupa İnsan Hakları Hukuku, Turhan Kita-bevi, Ankara 2014. GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref/GÖLCÜKLÜ, Feyyaz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Genişletilmiş 10. Bası, Turhan Kitabevi, An-kara, 2013. GREER, Steven, The Exceptions to Articles 8 to 11 of the European Convention on Human Rights, Council of Europe Publishing, Strasbourg, 1997. GÜL, Cengiz/ÇAKAN, Seher, “AİHM Kararları Işığında Nefret, Şiddet ve Müstehcen İçerikli Söylemler Bakımından İfade Özgürlüğünün Sınır-landırılması”, ERÜHFD, C. XIII, Y. 2018, S. 1 ( 365-410). GÜNDAY, Metin, İdare Hukuku, Güncellenmiş ve Gözden Geçirilmiş 10. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, 2013, s. 293. GÜRPINAR, Bulut, “1982 Anayasası’na Göre Milli Güvenlik Kavramı”, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2012, S. 2 (124-148). Düşünce, Din veya İnanç Özgürlüğü Hakkı Nedir?, İnanç Özgürlüğü Girişimi Yayını, İstanbul, 2012. JAYAWICKRAMA, Nihal, The Judicial Application of Human Rights Law, Cambridge Universty Press, 2002. 494 Arş. Gör. Eda DEMİRSOY AŞIKOĞLU ERÜHFD, C. XIII, S. 2, (2018) KALABALIK, Halil, İnsan Hakları Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013. METİN, Yüksel/ASLAN, Gamze “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Dernek Özgürlüğü”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBFD, C. XII, Y. 2007, S. 3 (271-298). METİN, Yüksel, Ölçülülük İlkesi, 1. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2002. MACOVEİ, Monica, İfade Özgürlüğü, Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları S. 2, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü, Strasbourg, 2001, s. 67. ÖKTEM, Akif Emre, Uluslararası Hukukta İnanç Özgürlüğü, Liberte Yayınları, Ankara, 2002. ÖZBEY, Özcan, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları”, TBBD, Y. 2013, S. 106 (41-92). ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 14. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013. RUMPF, Christian, “Ölçülülük İlkesi ve Anayasa Yargısındaki İşlevi ve Niteliği”, Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesinin 31. Kuruluş Yıldönümü Sempozyumu, Ankara, 1993 (25-48). SUNAY, Reyhan, İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, Liberal Düşünce Topluluğu, Ankara 2001. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarına Göre Dinsel Ritüel ve Uygulamaların Sınırlandırılması 495 ŞAHİN, Kemal, İnsan Hakları ve Özgürlük Boyutuyla İfade Özgürlüğü, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2009. ŞİRİN, Tolga/DUYMAZ, Erkan/YILDIZ, Deniz, Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğü: Sorunlar, Tespitler ve Çözüm Önerileri, TBB Yayınları, Ankara, 2016, s. 87. TANÖR, Bülent, Siyasi Düşünce Hürriyeti ve 1961 Türk Anayasası, 1. Baskı, Öncü Kitabevi, İstanbul 1969. TANÖR, Bülent/YÜZBAŞIOĞLU, Nemci, 1982 Anayasasına göre Türk Anayasa Hukuku, 13. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2013. TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 16. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2013. TOKUZLU, Lami Bertan, “Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Editör: Sibel İNCEOĞLU, 2. Baskı, Beta Basım, İstanbul, 2013. UYGUN, Oktay, 1982 Anayasası’nda Temel Hak ve Özgürlüklerin Genel Rejimi, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1992.